|
Αρχή κειμένου
Ευρωπαϊκή Ένωση και Περιβάλλον: 50 χρόνια από την Συνθήκη της Ρώμης.
Πριν από πενήντα χρόνια, στις 25 Μαρτίου του 1957, έξι ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Κάτω Χώρες) υπέγραψαν τη Συνθήκη της Ρώμης, βάσει της οποίας γεννήθηκε σταδιακά το τεράστιο οικοδόμημα που ονομάζουμε σήμερα "Ευρωπαϊκή Ένωση". Η συνθήκη αυτή καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (που μετονομάσθηκε "Ευρωπαϊκή Κοινότητα" με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1993).
Χάρη στις διατάξεις της Συνθήκης της Ρώμης πραγματοποιήθηκε τεράστια πρόοδος στα κράτη μέλη, όσον αφορά τομείς όπως είναι οι υποδομές, τα ταξίδια, οι συνθήκες εργασίας, ο μισθός ανδρών-γυναικών, οι διακρίσεις και η δυνατότητα διαβίωσης και εργασίας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Η προστασία του περιβάλλοντος είναι μια παγιωμένη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία βοήθησε εξ’ αρχής στην ισχυροποίηση της έννοιας της περιβαλλοντικής προστασίας τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Εξάλλου, στο άρθρο 2 της Συνθήκης «περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας» αναφέρεται ως στόχος της ΕΕ το «υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος». Η πλειοψηφία των εθνικών περιβαλλοντικών στρατηγικών και νόμων των κρατών μελών της ΕΕ έχουν τις ρίζες τους στην Κοινοτική νομοθεσία.
Οι πρώτες Κοινοτικές πρωτοβουλίες ξεκίνησαν το 1972 με την εκπόνηση του 1ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον και τη θέσπιση νομοθετημάτων υπέρ της περιβαλλοντικής προστασίας και της διαφύλαξης της βιοποικιλότητας. Μέσα από τα προγράμματα δράσης και τη μακροχρόνια εργασία των αρμοδίων οργάνων της ΕΕ, δημιουργήθηκαν περισσότερες από 400 νομοθετικές πράξεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, ενώ καθιερώθηκαν βασικές αρχές στην περιβαλλοντική πολιτική, που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη της ΕΕ:
- η αρχή της αειφορίας,
- η αρχή της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης,
- η αρχή της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος, κατά προτεραιότητα στην πηγή
- η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Ως το 2010 υλοποιείται το 6ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον που θέτει στο επίκεντρο την αλλαγή του κλίματος, τη φύση και τη βιοποικιλότητα, τη σχέση περιβάλλοντος και υγείας, τους φυσικούς πόρους και τα απόβλητα αλλά και την προώθηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Το 2001 τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν και υιοθέτησαν την Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη (Στρατηγική του Γκέτεμποργκ), η οποία θέτει την προστασία του περιβάλλοντος ως βασική προτεραιότητα μαζί με την κοινωνική συνοχή και την οικονομική ανάπτυξη. Οι στόχοι και προτεραιότητες θα επικαιροποιηθούν με την αναθεώρηση της Στρατηγικής μέσα στο 2006.
Ευρωπαϊκή Ένωση, Ελλάδα και περιβάλλον
Ιδιαίτερα, στην περίπτωση της Ελλάδας, η συμβολή της ΕΕ στην προστασία του περιβάλλοντος υπήρξε τεράστια, καθώς μέχρι το 1981 η έννοια της περιβαλλοντικής προστασίας ήταν “terra incognita”, δηλ. εν πολλοίς άγνωστη. Δεν είναι υπερβολικό να ισχυριστεί κανείς, ότι η περιβαλλοντική πολιτική και νομοθεσία της χώρας μας προέρχεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από την ΕΕ και εθνικές μας υποχρεώσεις στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος.
Η οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημαίνει ότι οι χώρες αυτές πρέπει να λαμβάνουν κοινές αποφάσεις σε πολλά θέματα. Έτσι, έχουν αναπτύξει κοινές πολιτικές σε ένα ευρύτατο φάσμα τομέων - από τη γεωργία στα πολιτιστικά θέματα, από την προστασία των καταναλωτών στον ανταγωνισμό, από το περιβάλλον και την ενέργεια στις μεταφορές και το εμπόριο.
Τον πρώτο καιρό, το κέντρο βάρους ήταν στην κοινή εμπορική πολιτική για τον άνθρακα και το χάλυβα και στην κοινή γεωργική πολιτική. Συν τω χρόνω, με τις νέες ανάγκες που προέκυπταν, προστέθηκαν και άλλες πολιτικές, ενώ ορισμένοι βασικοί στόχοι της πολιτικής άλλαξαν καθώς μεταβάλλονταν οι συνθήκες. Π.χ., στόχος της γεωργικής πολιτικής δεν είναι πλέον η παραγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων και φθηνότερων τροφίμων, αλλά η προώθηση γεωργικών μεθόδων που συμβάλλουν στην παραγωγή υγιεινών τροφίμων υψηλής ποιότητας και στην προστασία του περιβάλλοντος. Η ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος λαμβάνεται τώρα υπόψη σε όλο το φάσμα των πολιτικών της ΕΕ.
Οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον υπόλοιπο κόσμο έχουν επίσης αποκτήσει μεγάλη σημασία. Η ΕΕ διαπραγματεύεται σημαντικές συμφωνίες εμπορίου και συνεργασίας με άλλες χώρες και αναπτύσσει κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.
Αλματα στην προστασία του περιβάλλοντος
ΣΤ. ΔΗΜΑΣ
Η πρόοδος που έχει σημειωθεί στα 50 χρόνια ευρωπαϊκής οικοδόμησης στον τομέα του περιβάλλοντος είναι αξιοσημείωτη. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) είναι πρωτοπόρος στην προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των πολιτών της, ενώ πρωταγωνιστεί σε παγκόσμιο επίπεδο στη μάχη κατά των κλιματικών αλλαγών. Η ΕΕ βαίνει σταθερά σε μια πορεία αειφόρου ανάπτυξης με σεβασμό προς το περιβάλλον.
Κατά τα πρώτα βήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης το περιβάλλον δεν αποτελούσε πολιτική προτεραιότητα των εμπνευστών της ενωμένης Ευρώπης. Στη δεκαετία του '60 ωστόσο η Ευρώπη άρχισε να ανησυχεί για την κατάσταση του περιβάλλοντος. Το 1967 η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ψήφισε τον πρώτο «ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό νόμο»: μια οδηγία για την ταξινόμηση, τη συσκευασία και την επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών.
Επρεπε να περάσουν ακόμη λίγα χρόνια για να αναγνωριστεί και τυπικά πλέον η αρμοδιότητα της Κοινότητας στον περιβαλλοντικό τομέα. Στη σύνοδο κορυφής στο Παρίσι τον Ιούλιο του 1972 τα κράτη-μέλη συμφώνησαν επίσημα ότι στο πλαίσιο της οικονομικής επέκτασης της Ευρώπης πρέπει να δοθεί η απαιτούμενη προσοχή στο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκλήθη να προτείνει πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης. Ενα έτος αργότερα εγκρίθηκε το πρώτο πρόγραμμα δράσης για περιβάλλον (1973-1976).
Από τότε το περιβάλλον ανήλθε στις πρώτες θέσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής ατζέντας. Το 1987 η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη εισήγαγε τρία άρθρα σχετικά με το περιβάλλον και κατέστησε την Ενωση υπεύθυνη για την προστασία του περιβάλλοντος. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1993 ανακήρυξε την «αειφόρο ανάπτυξη» στόχο της ΕΕ και συμπεριέλαβε την «αρχή της πρόληψης» στο σχετικό άρθρο της Συνθήκης για το περιβάλλον.
Η Συνθήκη του Αμστερνταμ του 1997 κατοχύρωσε την αρχή της αειφόρου ανάπτυξης ως έναν από τους πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ και έθεσε τον υψηλό βαθμό προστασίας του περιβάλλοντος μία από τις απόλυτες προτεραιότητές της.
Κατά τη διάρκεια αυτών των τριών δεκαετιών ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής έχει δημιουργηθεί ένα εκτεταμένο νομοθετικό πλαίσιο στο οποίο οφείλεται κατά πολύ η σημαντική βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος στην ΕΕ. Οι ρύποι στον αέρα έχουν μειωθεί σημαντικά, οι ποταμοί και οι λίμνες της Ευρώπης έχουν ανακάμψει από την προηγούμενη ρύπανση που τους είχε καταστήσει ακατάλληλους για την υδρόβια ζωή, ενώ φαινόμενα όπως η όξινη βροχή σχεδόν ανήκουν στο παρελθόν. Ο πρόσφατος κανονισμός REACH θα προστατεύσει τους καταναλωτές και το περιβάλλον από χιλιάδες επικίνδυνες χημικές ουσίες, ενώ οι σύγχρονες οδηγίες για τη διαχείριση των αποβλήτων αναδεικνύουν μια νέα κοινωνία της ανακύκλωσης και της αειφόρου κατανάλωσης.
Εν τούτοις πολλά περιβαλλοντικά προβλήματα παραμένουν, ενώ καινούργιες προκλήσεις, όπως οι κλιματικές αλλαγές, απαιτούν συνεχή δράση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, δεδομένου ότι τα περισσότερα περιβαλλοντικά προβλήματα ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, η ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ έχει καλύτερα αποτελέσματα. Δεν αποτελεί έκπληξη επομένως ότι περίπου το 80% της περιβαλλοντικής νομοθεσίας των κρατών-μελών προέρχεται από την ΕΕ και ότι οι ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν την προστασία του περιβάλλοντος από τις πρώτες προτεραιότητες της ΕΕ.
Η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ και η ικανοποιητική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα το περιβάλλον μας αποτελούν επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης τα τελευταία 50 χρόνια. Ταυτόχρονα αποτελούν έκφραση της προστιθεμένης αξίας της ΕΕ στην καθημερινή ζωή των ευρωπαίων πολιτών. Η χρονιά που έρχεται θα αποτελέσει μία ακόμη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην οποία όλοι όσοι εμπλεκόμαστε στην προστασία του περιβάλλοντος θα ανταποκριθούμε με συνέπεια, όρεξη και δημιουργικότητα.
|
Επιστροφή