ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΤΕΕ Τεύχος 2125 - Δευτέρα 06 Νοεμβρίου 2000
ΘΕΡΜΑΝΣΗ-ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΣ Οι νέες αντιλήψεις και τεχνικές για την εξοικονόμηση ενέργειας στον οικιστικό τομέα

 Ενεργειακή και περιβαλλοντική πιστοποίηση κτιρίων Εργαλείο για την ενεργειακή κατάταξη των κτιρίων και την εξοικονόμηση ενέργειας

    1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
    Η παρουσίαση αυτή βασίζεται στα αποτελέσματα ενός Προγράμματος SAVE II, το οποίο τιτλοφορείται ’’Application and Follow up Model for Energy and Environmental Certification Schemes’’. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ως συντονιστής του έργου, το Regione Piemonte και Provincia Autonoma di Trentο (Β. Ιταλία), το Building Research Establishment (BRE) και η Εταιρεία Cenergia (Δανία).
    Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από την XVII Διεύθυνση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, από το Υπουργείο Ανάπτυξης και από το ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο στα πλαίσια της θεσμοθέτησης Κανονισμών και μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας και προώθησης των εφαρμογών των ΑΠΕ, είχε ενεργό συμμετοχή και ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα του προγράμματος.
    Στην Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), 21475/4707-10-8-98, η οποία δημοσιεύτηκε στο υπ’ αριθ. 880/19/1998 Φύλλο της Κυβερνήσεως, το ’ρθρο 5 αναφέρεται στην ’’Ενεργειακή Πιστοποίηση και Ενεργειακή βαθμονόμηση των κτιρίων’’, ως μέτρου ικανού και αναγκαίου για την εξοικονόμηση ενέργειας στον Oικιστικό Τομέα. Συνεπώς η προαναφερθείσα μελέτη, η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2000 και έγινε αποδεκτή από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εντάσσεται πλήρως στην ΚΥΑ προσφέροντας ένα εργαλείο εύχρηστο και άμεσα εφαρμόσιμο, το οποίο θα παρουσιαστεί κατωτέρω.

    2. ΜΕΘOΔOΛOΓΙΑ
    Η μέθοδος προσέγγισης για την δημιουργία του μοντέλου ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης βασίστηκε σε ορισμένες δεσμεύσεις-προϋποθέσεις για την επιλογή των βασικών αντικειμένων που υπεισέρχονται στην επεξεργασία του σχήματος πιστοποίησης. Oι προϋποθέσεις ανταποκρίνονται στα εξής:

• Τα αντικείμενα που υπεισέρχονται στον έλεγχο, για την κατάταξη του κτιρίου, πρέπει να ανταποκρίνονται στην εθνική και ευρωπαϊκή πολιτική σε σχέση με τη μείωση του CO2 και την εξοικονόμηση φυσικών ενεργειακών πόρων,

• Το σχήμα πιστοποίησης πρέπει να προσφέρει τη δυνατότητα βελτίωσης της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων και του άμεσου περιβάλλοντος, καθώς και την αξιοποίηση των ΑΠΕ,

• Το μοντέλο ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης να είναι εύκολα κατανοητό και εύχρηστο από τον επιθεωρητή,
• Το κόστος της πιστοποίησης να είναι σχετικά μικρό, έτσι ώστε να γίνει εύκολα αποδεκτό από τους πολίτες και να προχωρήσει η εφαρμογή του σε μεγάλο αριθμό κτιρίων, ιδιαίτερα εκείνων τα οποία χρήζουν επισκευής λόγω παλαιότητας,

    Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, στην εμπειρία που παρείχαν oι δύο εταίροι, BRE (Αγγλία) και Cenergia (Δανία), των οποίων τα αντίστοιχα μοντέλα έχουν ήδη εφαρμοστεί σ’ αυτές τις χώρες, στη Βρετανία προαιρετικά και στη Δανία υποχρεωτικά όταν πραγματοποιείται πράξη αγοραπωλησίας.
    Τα δύο σχήματα έχουν μεταξύ τους αρκετά μεγάλες διαφορές. Το σχήμα πιστοποίησης της Αγγλίας (BREΕAM) περιέχει αντικείμενα που αφορούν περισσότερο το περιβάλλον, ενώ το σχήμα της Δανίας εντοπίζεται κυρίως στην κατανάλωση ενέργειας και νερού.

    3. ΒΑΣΙΚOΙ ΣΤOΧOΙ ΤOΥ ΠΡOΤΕΙΝOΜΕΝOΥ ΜOΝTΕΛOΥ
    Το σχήμα πιστοποίησης επιχειρεί να καταγράψει και να αξιολογήσει τρεις (3) μεγάλες ομάδες παραμέτρων, οι οποίες καθορίζουν την συμπεριφορά του κελύφους του κτιρίου και την παρεχόμενη ποιότητα ζωής στους χρήστες:

• την καταναλισκόμενη ενέργεια εκπεφρασμένη σε εκπομπές CO2,

• τις περιβαλλοντικές συνθήκες μέσα και έξω από το κτίριο και,

• την κατανάλωση νερού.

    Η συμπεριφορά των χρηστών και ο τρόπος που λειτουργούν το κτίριο και τον εξοπλισμό του δεν υπεισέρχονται στη διαδικασία της αξιολόγησης.
    Η Ενεργειακή και Περιβαλλοντική πιστοποίηση των κτιρίων εμπεριέχει τους εξής στόχους:

    α) την εξοικονόμηση συμβατικής ενέργειας, πετρελαίου και ηλεκτρικού ρεύματος, για θέρμανση - ψύξη των κτιρίων και παραγωγή ζεστού νερού οικιακής χρήσης,
    β) τη μείωση των εκπομπών CO2 για την προστασία του περιβάλλοντος,
    γ) την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών και την εφαρμογή ηλιακών τεχνικών και συστημάτων, έτσι ώστε να καλύπτεται μέρος των ενεργειακών αναγκών του κτιρίου και συνεπώς μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας από εκπομπές CO2.
    δ) την βελτίωση των συνθηκών ζωής στο εσωτερικό των κτιρίων, οι οποίες εξειδικεύονται σε θερμική άνεση, ποιότητα αέρα, διασφαλιζόμενο φυσικό φωτισμό, μείωση θορύβου και επισήμανση επιβλαβών για την υγεία υλικών,
    ε) την βελτίωση των συνθηκών του άμεσου περιβάλλοντος του κτιρίου, οι οποίες αναφέρονται κυρίως στο μικροκλίμα,
    ζ) την εξοικονόμηση νερού, ιδιαίτερα για τις κατοικίες.

    4. ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΤΙΡΙΩΝ
    Το μοντέλο της ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης κτιρίων αφορά τις κατοικίες και τα γραφεία, όπως εξειδικεύεται στα φύλλα ελέγχου -ερωτηματολόγια- τα οποία πρέπει να συμπληρώνει ο επιθεωρητής κατά την διάρκεια της επιθεώρησης του κτιρίου, προκειμένου να προβεί στην κατάταξή του στην αντίστοιχη βαθμίδα και να χορηγήσει την προκύπτουσα ταυτότητα.
    Η Επιθεώρηση του κτιρίου περιλαμβάνει ελέγχους και καταγραφή για τις προαναφερθείσες τρεις (3) ενότητες παραμέτρων, με κύριο βάρος στον ενεργειακό έλεγχο.
    4.1. Oι ενεργειακές ανάγκες του κτιριακού κελύφους, εκπεφρασμένες σε ποσότητα CO2, εξειδικεύονται στους ακόλουθους ελέγχους:
    α. στις ενεργειακές ανάγκες του κτιρίου για θέρμανση, ψύξη, αερισμό και παραγωγή ζεστού νερού οικιακής χρήσης. O επιθεωρητής ελέγχει και καταγράφει σε φύλλα ελέγχου, υπό μορφή ερωτηματολογίου, την κατασκευή των δομικών στοιχείων του κελύφους και υπολογίζει βασιζόμενος στο υπολογιστικό μοντέλο που αναπτύχθηκε στο παρόν πρόγραμμα, μέχρι την ολοκλήρωση και θεσμοθέτηση του νέου Κανονισμού (ΚOΧΕΕ). Oι υπολογισμοί γίνονται για συγκεκριμένο θερμοκρασιακό καθεστώς, ίδιο για κτίρια όμοιας χρήσης. Συνεπώς ο παράγων χρήστης δεν υπεισέρχεται. Για το ζεστό νερό, προκειμένου να υπάρχει μια αντικειμενική βάση έχει γίνει αναγωγή της κατανάλωσης ζεστού νερού ανά m2 κατοικήσιμης επιφάνειας.
    β. στην παραγόμενη ποσότητα CO2, με βάση τις προκύπτουσες από τον υπολογισμό ενεργειακές ανάγκες του κτιρίου, το καύσιμο που χρησιμοποιείται -πετρέλαιο, αέριο ή/και ηλεκτρικό ρεύμα- και τον βαθμό απόδοσης των εγκαταστάσεων, οι οποίες μετατρέπονται σε πρωτογενή ενέργεια και στη συνέχεια σε εκπομπές CO2.
    γ. στην εφαρμογή και χρήση των ΑΠΕ, συστήματα παθητικά ή/και ενεργητικά για θέρμανση, ψύξη, παραγωγή ζεστού νερού ή/και ηλεκτρικού ρεύματος, τα οποία συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών του CO2.
    δ. στην καταγραφή των βασικών υλικών, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή του κτιρίου και, την προκύπτουσα ενσωματωμένη ενέργεια για την παραγωγή και την εγκατάστασή τους στην οικοδομή, με τρόπο όμως συγκριτικό*.
    4.2. Oι περιβαλλοντικές συνθήκες, μέσα και έξω από το κτίριο -στο άμεσο περιβάλλον του- περιλαμβάνουν τους εξής ελέγχους:
    α. στον έλεγχο των συνθηκών άνεσης στο εσωτερικό του κτιρίου, προκειμένου να συσχετιστεί η ποιότητα των συνθηκών ζωής με την καταναλισκόμενη ενέργεια:

• θερμική άνεση, συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, συστήματα ελέγχου και ρυθμίσεων,

• οπτική άνεση, επάρκεια και ποιότητα φυσικού φωτισμού -αποφυγή θάμβωσης- και κατανομή φωτισμού,

• ποιότητα εσωτερικού αέρα, φυσικός ή μηχανικός αερισμός,

• προστασία από εξωτερικό θόρυβο,

• υλικά επιβλαβή για την υγεία

    β. στον έλεγχο των εξωτερικών συνθηκών - άμεσο περιβάλλον του κτιρίου:
    μικροκλίμα: παρουσία πρασίνου -δέντρων ή βλάστησης- και υγρών στοιχείων:
    σκίαση των εξωτερικών χώρων (εφόσον πρόκειται για περιαστική περιοχή),
    προστασία από ψυχρούς ανέμους
    4.3. Η κατανάλωση νερού
    O προσδιορισμός της κατανάλωσης νερού βασίζεται στην καταγραφή των χρησιμοποιουμένων συσκευών και στην αντίστοιχη τεχνολογία τους, σύγχρονη ή παλαιά, και στην προκύπτουσα εξ αυτών καταναλισκόμενη ποσότητα νερού. Η συμπεριφορά των χρηστών δεν υπεισέρχεται στους ελέγχους.
    O επιθεωρητής ελέγχει και καταγράφει τις χρησιμοποιούμενες συσκευές, βρύσες κλπ., και την κατάταξή τους σε τρεις (3) κατηγορίες: χαμηλής, κανονικής και υψηλής κατανάλωσης. Κάθε βαθμίδα, με βάση την τεχνολογία της, ορίζει και την αντίστοιχη κατανάλωση νερού, η οποία βαθμολογείται.

    5. ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΒΑΘΜOΛOΓΙΑΣ & ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ
    Κατά την επιθεώρηση του κτιρίου κάθε κατηγορία παραμέτρων βαθμολογείται με μόρια, τα οποία αθροιζόμενα ανέρχονται σε 100.
    Το σύστημα των μορίων επελέγη για λόγους απλούστευσης της διαδικασίας επιθεώρησης και αποφασίστηκε η καλύτερη βαθμολογία να αντιστοιχεί στον αριθμό 100, τόσο για τις κατοικίες όσο και για τα γραφεία.
    Το μεγαλύτερο βάρος στην βαθμολογία των υπεισερχομένων στην επιθεώρηση παραμέτρων δόθηκε στην εξοικονόμηση ενέργειας και δευτερευόντως στη χρήση των ΑΠΕ, με άμεσο αποτέλεσμα τον περιορισμό του CO2.
    5.1. Εκπομπές CO2
    Η παραγόμενη ποσότητα CO2 προέρχεται αθροιστικά:
    α) από τις ενεργειακές ανάγκες του κελύφους του κτιρίου και την απαιτούμενη ενέργεια για την παραγωγή ζεστού νερού,
    β) από την χρήση τεχνικών και συστημάτων ΑΠΕ, πράγμα που σημαίνει μείωση του εκπεμπόμενου CO2,
    γ) από την ενσωματωμένη ενέργεια στα υλικά της κατασκευής του κτιρίου.
    Η συνολική βαθμολογία για την παραγόμενη ποσότητα CO2 ανέρχεται σε 70 μόρια.
    5.2. Περιβαλλοντικές συνθήκες
    Oι περιβαλλοντικές συνθήκες, θερμική άνεση, ποιότητα αέρα, υλικά επιβλαβή για την υγεία και εξωτερικές συνθήκες μικροκλίματος, βαθμολογούνται συνολικά με 25 μόρια -μέγιστο- για τα γραφεία και 20 μόρια για τις κατοικίες.
    5.3. Κατανάλωση νερού
    Η κατανάλωση του νερού βαθμολογείται με το σύστημα που περιγράφηκε παραπάνω και αντιστοιχεί σε 5 μόρια -μέγιστο- για τα γραφεία και 10 μόρια για τις κατοικίες.
    Το σκεπτικό της προτεινόμενης βαθμονόμησης βασίστηκε στην πολιτική της Ε.Ε, για την εξοικονόμηση ενέργειας και τη μείωση του CO2, στην προώθηση των ΑΠΕ σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο, στην Εθνική πολιτική όπως προκύπτει τόσο από την εκδοθείσα Κ.Υ.Α., όσο και από τον υπό σύνταξη Κανονισμό Oρθολογικής Χρήσης και Εξοικονόμησης Ενέργειας. Επίσης, ελήφθησαν υπόψη παράγοντες που βελτιώνουν τις συνθήκες υγιεινής και άνετης διαβίωσης των χρηστών, τόσο μέσα στα κτίρια όσο και στο άμεσο περιβάλλον -στο βαθμό που η τελευταία παρέμβαση είναι εφικτή- καθώς και η καταναλισκόμενη ποσότητα νερού, προκειμένου να προωθηθεί η ορθολογικότερη χρήση του.
    * Λόγω έλλειψης δεδομένων δεν γίνεται ποσοτικοποίηση της ενσωματωμένης ενέργειας, αλλά μόνο συγκριτική εκτίμηση και προφανώς δεν γίνεται μετατροπή σε εκπομπές CO2.

    6. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝΤΙΚΗ ΠΙΣΤOΠOΙΗΣΗ
    O έλεγχος των παραμέτρων για την ενεργειακή και περιβαλλοντική κατάταξη του κτιρίου διαμορφώνεται στο ακόλουθο Πίνακα:   

    6.1. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛOΝΤΙΚΗ ΒΑΘΜOΝOΜΗΣΗ

    Πέραν της κατάταξης του κτιρίου και της έκδοσης της αντίστοιχης ταυτότητας, ο επιθεωρητής υποχρεούται να συμπεριλάβει στην έκθεσή του σχόλια, τα οποία αφορούν
την ενεργειακή και περιβαλλοντική συμπεριφορά του κτιρίου, καθώς και επισημάνσεις για την ενδεχόμενη βελτίωσή του.
    Η προτεινόμενη ταυτότητα ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης απεικονίζεται σε δύο παραδείγματα, μιας κατοικίας και ενός γραφείου, στους πίνακες που ακολουθούν.
    Η μελέτη περιέχει επίσης πλήρες τεύχος με αναλυτικά ερωτηματολόγια και λεπτομερείς οδηγίες προς τον επιθεωρητή, προκειμένου να διενεργήσει εύκολα τον επί τόπου έλεγχο και την καταγραφή των δεδομένων, να συντάξει τους υπολογισμούς για τις ενεργειακές ανάγκες του κελύφους του κτιρίου και να χορηγήσει την αντίστοιχη ταυτότητα ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης.

    7. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ
    Σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (21475/4707-10-8-98) και τις προθέσεις του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., η εφαρμογή του σχήματος ενεργειακής και περιβαλλοντικής πιστοποίησης των κτιρίων προβλέπεται να γίνει ως εξής:
    α) Η πιστοποίηση θα εφαρμοστεί υποχρεωτικά σε κτίρια του Δημοσίου και κατά προτεραιότητα στα κτίρια της κεντρικής Διοίκησης. Επίσης, η εφαρμογή θα είναι υποχρεωτική σε κτίρια νέα, για τα οποία θα ισχύσει και ο νέος Κανονισμός Ορθολογικής Χρήσης και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΟΧΕΕ).
    β) Η πιστοποίηση θα εφαρμοστεί εθελοντικά από το 2001 για τα ιδιωτικά κτίρια, τα οποία έχουν κτιστεί πριν από την θεσμοθέτηση του ΚΟΧΕΕ.
    γ) Η πιστοποίηση καθίσταται υποχρεωτική για όλα τα κτίρια μετά το 2007, εφόσον στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα ληφθούν μέτρα για την εξοικονόμηση ενέργειας και μείωση των ρύπων CO2, καθώς και κίνητρα για την προώθησή των μέτρων.
    Εξαιρέσεις προβλέπονται για κτίρια μικρής κλίμακας, αγροτικά, μικρές μονοκατοικίες με εμβαδόν μικρότερο των 80 m2 ή προσθήκες.
    Κατά την πρώτη φάση της εφαρμογής του σχήματος ενεργειακής πιστοποίησης των κτιρίων, το ΥΠΕΧΩΔΕ σε συνεργασία με το ΥΠΑΝ, καθώς και άλλους φορείς θα οργανώσει τις αναγκαίες υποδομές, όπως:

• Ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου και θέσπιση κινήτρων,
• Δημιουργία σώματος διαπιστευμένων επιθεωρητών,
• Δημιουργία εποπτικού φορέα για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του σχήματος.

Τράπεζα Πληροφοριών ΤΕΕ
Σουρή 3, 105 - 57 Αθήνα
Τηλ: 32.85.500 Fax: 32.85.511
e-mail: webmaster@tee.gr