Η ρύπανση στο  εσωτερικό των μοντέρνων γραφείων απειλεί την υγεία των εργαζομένων

Αθ. Βαλαβανίδης

      Όπως όλες οι μοντέρνες πόλεις του κόσμου, έτσι και η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη και άλλες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας έχουν γεμίσει τα τελευταία χρόνια από πολυόροφα κτίρια γραφείων με γυαλιστερές προσόψεις, κεντρική θέρμανση και αερισμό και κλειστούς γυάλινους τοίχους. Φιλόδοξοι μεγαλοεργολάβοι, αρχιτέκτονες και πολιτικοί μηχανικοί προκαλούν το «θαυμασμό» του απλού κοσμάκη με τα αστραφτερά πολυόροφα κτίρια που τα στολίζουν με δένδρα και εξεζητημένα «αρχαιοπρεπή» ή σούπερ μοντέρνα διακοσμητικά σχέδια. Εσωτερικά, τα κτίρια αυτά διαχωρίζονται με όσο το δυνατό  πυκνούς  ηχομονωτικούς τοίχους σε μικρά γραφεία όπου καθημερινά συνωστίζονται χιλιάδες εργαζόμενοι και πελάτες. Τα γραφεία αυτά κατακλύζονται με πλαστικά έπιπλα, μοκέτες, υπέρμετρο αριθμό φωτιστικών, τόνους φακέλων, εκατοντάδες ηλεκτρονικούς υπολογιστές, φωτοτυπικά μηχανήματα και μερικά διακοσμητικά φυτά.

      Εδώ και αρκετές δεκαετίες, οι επιστημονικές έρευνες για το «σύνδρομο του αρρωστημένου κτιρίου» (Sick Building Syndrome, SBS) έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι σε πολυόροφα κτίρια με κεντρική θέρμανση και εξαερισμό και με ορισμένα εσωτερικά χαρακτηριστικά παρουσίαζαν ένα αδιευκρίνιστο σύνδρομο νοσηρότητας. Τα χαρακτηριστικά ήταν κυρίως πονοκέφαλοι, αδιαθεσία, ερεθισμός στα μάτια, βουλωμένη μύτη, ερεθισμός του δέρματος, αναπνευστικά προβλήματα κλπ. με υποκλινικά φαινόμενα που όμως  έστελνε χιλιάδες εργαζόμενους στο κρεββάτι ή τα νοσοκομεία. Υπολογισμοί στη Σουηδία, τη Δανία και τη Μ. Βρετανία έδειξαν ότι η μειωμένη απόδοση στην εργασία, η απώλεια ημερών εργασίας και τα έξοδα νοσηλείας των εργαζομένων δημιουργούσε κόστος της τάξης του 0.5-1.0% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος των χωρών αυτών. Πέρα από το οικονομικό πρόβλημα, η υγεία των εργαζομένων.

     Ασφαλώς, έλληνες ή ελληνίδες εργαζόμενοι   διαβάζοντας τα παραπάνω θα θυμηθούν παρόμοια συμπτώματα. Ας μη βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, υπάρχουν και άλλες αιτίες, εκτός από τη ρύπανση των γραφείων, που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στα φαινόμενα αυτά νοσηρότητας. Παρόλα αυτά οι ασθένειες και τα συμπτώματα δυσφορίας ή αδιαθεσίας μετά από το 8ωρο στο γραφείο είναι πολύ πιθανό να οφείλονται στη ρύπανση των εσωτερικών χώρων (περιλαμβανομένων και των σπιτιών και των αυτοκινήτων μας). 

    Οι χώροι των μοντέρνων γραφείων εξοικονομούν επιφάνεια και δίνουν την αίσθηση της πολυτέλειας και άνεσης αλλά έχουν σημαντικά μειονεκτήματα. Η κεντρική θέρμανση και ο εξαερισμός γίνονται με προδιαγραφές ορισμένων εργαζομένων και χωρίς την εσωτερική διαρρύθμιση, όταν όμως αρχίζουν να ξεπερνιούνται ορισμένα όρια, οι ίδιοι οι άνθρωποι, τα έπιπλα, οι μοκέτες, τα μηχανήματα, οι στοίβες χαρτιών κλπ γίνονται εστίες ρύπανσης και ο αέρας είναι γεμάτος σωματίδια, μύκητες, αλλεργιογόνες ουσίες και ενώσεις άνθρακα. Η διαχείριση των χώρων, η συντήρηση και ο καθαρισμός παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι σημαντικότερες πηγές ρύπανσης εσωτερικών χώρων, σύμφωνα με μελέτες, είναι ο καπνός του τσιγάρου  (καπνιστές εκπέμπουν ρύπους που ξεπερνούν τα όρια υγιεινής των εσωτερικών χώρων), ορισμένες χημικές ουσίες που εκπέμπονται από τα  έπιπλα, μοκέτες, χαρτιά, μελάνια, υλικά ηχομόνωσης κλπ. Οξείδια αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα από μικρές ηλεκτρικές συσκευές, όζον από τα φωτοτυπικά μηχανήματα, ιονισμένα σωματίδια από την ακτινοβολία οθονών Η/Υ, σώματα φωτισμού κλπ., Χημικές ουσίες από αποσμητικά, υγρά καθαρισμού, κόλλες κλπ. Τέλος, οι χώροι με πολλά άτομα είναι γεμάτοι από μύκητες, μικροοργανισμούς, ιούς και ακάρεα, τα οποία με πλημμελή καθαρισμό και περιοδική απολύμανση μπορεί να καταστούν νοσογόνα.

      Υπάρχουν πολυάριθμες έρευνες στον τομέα της ρύπανσης εσωτερικών χώρων (οικίες, γραφεία, σχολεία, νοσοκομεία, αίθουσες αναμονής και αυτοκίνητα) που έχουν μελετήσει συστηματικά τα είδη των ρύπων, τις πηγές τους, τα φαινόμενα νοσηρότητας και έχουν προτείνει μέτρα υγιεινής, εξαερισμού και αλλαγών στη διαχείριση και καθαρισμό κτιρίων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συστήσει επιτροπή επιστημόνων για τη μελέτη των προβλημάτων αυτών και έχουν εκδοθεί αρκετά φυλλάδια.

      Ας μην εντυπωσιαζόμαστε με τα γυαλιστερά πολυόροφα κτίρια. Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Οι μεγάλοι εργολάβοι και επιχειρηματίες σίγουρα κερδίζουν από τα μοντέρνα αυτά μεγαθήρια και  οι εργαζόμενοι εντυπωσιάζονται αρκετά από την αρχική γνωριμία των χώρων εργασίας, αλλά το εσωτερικό των κτιρίων αυτών μπορούν να αποβούν βλαβερά για την υγεία τους.

.......................

Βιβλιογραφία.

Α. Βαλαβανίδης. Χημικοί Παράγοντες στο Εργασιακό Περιβάλλον. Προβλήματα υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Σύγχρονα Θέματα, Αθήνα, 1995. European Collaborative Action: Indoor Air Quality and Its Impact on Man. Joint Research Centre, Ispra, Italy (25 εκθέσεις για θέματα ρύπανσης εσωτερικών χώρων, 1988-1997). Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (World Health Organization), Περιφερειακό Γραφείο για την Ευρώπη. Σύνδρομο Αρρωστημένου Κτιρίου. Μετάφραση, (Α. Βαλαβανίδης, Δ. Παναγόπουλος), Αθήνα, 2000.         

........................

Αθ. Βαλαβανίδης, Αναπλ. Καθηγητής του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολείται επί 25 χρόνια με τα προβλήματα υγιεινής και ασφάλειας στο εργασιακό περιβάλλον. Υπήρξε επί 10ετία εκπρόσωπος της Ελλάδας σε ομάδα επιστημόνων της ΕΕ για τα θέματα ρύπανσης εσωτερικών χώρων και επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ.3, Απρίλιος 2001