ΣΥΝΤΟΜΟ  ΙΣΤΟΡΙΚΟ  ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ  ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ[1]

Στη δεκαετία του 1970, η ανησυχία και το ενδιαφέρον ευαίσθητων πολιτών αλλά και η συνειδητοποίηση για τα διαρκώς αυξανόμενα περιβαλλοντικά προβλήματα στον πλανήτη, οδήγησαν πολλούς σε μια νέα προβληματική και αναζήτηση. Μέσα από τη αυτή τη προβληματική και την αναζήτηση δημιουργήθηκε η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Σε αλλεπάλληλες συναντήσεις ορίστηκαν και διασαφηνίσθηκαν οι έννοιες  και οι αρχές, της, τέθηκαν οι σκοποί και οι στόχοι της καθορίστηκε το περιεχόμενό της, και αναπτύχθηκε η μεθοδολογία της, αναζητήθηκαν τρόποι ενσωμάτωσης της σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Οι σημαντικότερες διεθνείς συναντήσεις ήταν:

·       Το 1970 στη Νεβάδα των Ηνωμένων Πολιτειών στη συνάντηση της IUCN (International Union of Conservation of Nature), για πρώτη φορά διατυπώνεται ορισμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

·       Το 1972 στη Στοκχόλμη οργανώθηκε από τον ΟΗΕ, η πρώτη Διακυβερνητική Συνδιάσκεψη για το περιβάλλον του ανθρώπου.

·       Το  1975   στο Βελιγράδι οργανώθηκε από την UNESCO και την UNEP (United Nations Environment Program ) διεθνής συνάντηση εργασίας για τη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και συγγράφεται η «Χάρτα του Βελιγραδίου» όπου διατυπώνονται οι στόχοι της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.

·       Το  1977 στη Τιφλίδα πραγματοποιήθηκε η πρώτη διακυβερνητική συνδιάσκεψη της 

UNESCO για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση όπου και διευκρινίζονται οι έννοιες, οι στόχοι, οι αρχές και αναπτύσσονται στρατηγικές   για την εφαρμογή της σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.

·       Το  1980 με τη συνεργασία  των WWF, IUCN και UNEP εκδίδεται ένα σημαντικό ντοκουμέντο «Στρατηγική για τη προστασία του Πλανήτη» (World Conservation Strategy), που αναφέρεται στην έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης» και επισημαίνει το ρόλο της εκπαίδευσης  στην επίτευξή της.

·       Το 1987 στη Μόσχα οργανώθηκε από την UNESCO διεθνές συνέδριο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και την επιμόρφωση.

·       Το  1988  πραγματοποιήθηκε συνάντηση των υπουργών εκπαίδευσης των Ευρωπαϊκών χωρών στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.

·       Το  1992  στο Ρίο ντε Τζανέϊρο πραγματοποιήθηκε η συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη, «Συνδιάσκεψη κορυφής για τη γη» (Earth Summit)

·       Το  1992 στο Τορόντο οργανώθηκε από την UNESCO, την UNEP και ICC (International Chamber of  Commerce δηλαδή το Διεθνές Εμπορικό Επιμελητήριο) το παγκόσμιο συνέδριο για την εκπαίδευση και την επικοινωνία πάνω στο περιβάλλον και την ανάπτυξη (A  world congress for Education and Communication on Environment and Development ECO-ED) που ασχολήθηκε με το εκπαιδευτικό μέρος των σχεδίων δράσης που τέθηκαν στο Ρίο.

·        Το  1997 στη Θεσσαλονίκη οργανώθηκε από την Ελληνική  Κυβέρνηση η Διεθνής Διάσκεψη της UNESCO, με θέμα «Περιβάλλον και Κοινωνία: Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την αειφορία».

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Βασικά έγγραφα που καθορίζουν  το κανονιστικό πλαίσιο της εφαρμογής προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, στην Ελλάδα   είναι:

·         Νόμος 1892/άρθρο 11/παράγρ. 13/31-7-90

·         Υπουργική απόφαση Γ2/4867/28-8-92

·         Υπουργική απόφαση ΥΠΕΠΘ Γ2/ 5548/7-10-92

·         Εγκύκλιοι  Γ2/ 3594/ 91 - Γ2 / 4976 / 93 - Γ2 / 4998 / 94 - Γ2 / 6799 / 95 - Γ2 / 4915 / 96 - Γ2 / 5013 / 97 - Γ2 / 4881 /98 –Γ2/4255/99.

Περίληψη και σχολιασμός  των σχετικών Νόμων, Εγκυκλίων και Αποφάσεων που διέπουν την Περιβαλλοντική  Εκπ / ση [2]

Νόμος 1892/90  Άρθρο 111  Παράγραφος  13

Η Περιβαλλοντική  Εκπαίδευση αποτελεί τμήμα των προγραμμάτων των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Εγκύκλιος  Γ2/ 3594/ 91

Καλούνται οι εκ/κοί να υλοποιήσουν προγράμματα Π.Ε. τα οποία ή θα ενταχθούν στα εβδομαδιαία ωρολόγια προγράμματα των σχολείων (εφόσον οι συνθήκες λειτουργίας το επιτρέπουν) ή θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο των σχολικών δραστηριοτήτων που προτείνονται από το ΥΠΕΠΘ. Χαρακτηριστικά αναφέρεται: ( ένα τέτοιο πρόγραμμα μπορεί να καλύπτει αποκλειστικά θέματα Π.Ε. όμως επειδή στην Π.Ε. το περιβάλλoν νοείται στην πλατειά του έννοια, μπορούν μέσα από ένα πρόγραμμα Π.Ε. να υλοποιηθούν στόχοι και των άλλων δραστηριοτήτων).

Υπ. Απόφαση  Γ2 / 4867 / 92

Τα αντικείμενα των Σχολικών Δραστηριοτήτων διαχωρίζονται σε

Α.    Πολιτιστικά , Επιστημονικά θέματα

Β.    Περιβαλλοντική  Εκ/ση

Γ.    Αγωγή Υγείας

Η Π.Ε. δεν νοείται πλέον ως παιδαγωγική  διαδικασία μέσω της οποίας υλοποιούνται στόχοι και των άλλων δραστηριοτήτων αλλά ως μια κατηγορία των Σχολικών Δραστηριοτήτων.

Η υπουργική απόφαση καθορίζει τα διαδικαστικά και οικονομικά ζητήματα της εφαρμογής των προγραμμάτων καθώς και τις αρμοδιότητες της επιτροπής σχολικών δραστηριοτήτων.

Επισημαίνει επίσης την υποχρέωση του Δ/ντή προκειμένου μέσω αυτού να ενημερωθούν οι εκ/κοί για τις δυνατότητες ανάπτυξης των προγραμμάτων.

Αναφέρεται τέλος στην δημιουργία γνωμοδοτικής ομάδας με συμβουλευτικό χαρακτήρα σε κάθε σχολείο, στην οποία συμμετέχει ο Δ/ντής και θεσμοθετεί το πολιτιστικό διήμερο για την παρουσίαση των προγραμμάτων.

Υπ. Απόφαση  Γ2 / 5548 / 92

Στην απόφαση αυτή προβλέπεται ειδική Παιδαγωγική Συνεδρίαση για την Π.Ε.  Η απόφαση συνοδεύεται από «σχέδιο προγράμματος» και ενημερωτικό υλικό.

Εγκύκλιος  Γ2 / 4976 / 93

Η εγκύκλιος επανέρχεται στην επισήμανση, ότι οι Δ/ντές πρέπει να μεριμνούν για την ενημέρωση του συλλόγου των διδασκόντων και να προγραμματίσουν το συντομότερο δυνατό συνεδρίαση ώστε να γίνουν οι αναγκαίες ενέργειες – με την άμεση συμπαράστασή τους – για την οργάνωση και υλοποίηση προγραμμάτων  Π.Ε.

Καλεί τα σχολεία να στείλουν αντίγραφα των προγραμμάτων στην Κλειτορία.

Εγκύκλιος  Γ2 / 4998 / 94

Η εγκύκλιος υπενθυμίζει την ανάγκη ειδικής Παιδαγωγικής Συνεδρίασης τον Σεπτέμβριο, και αναφέρεται στον Συντονιστή Π.Ε, του σχολείου ο οποίος υποβάλει τα σχέδια στον υπεύθυνο Π.Ε. και ο οποίος λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ σχολείου και υπευθύνου Π.Ε.  Αναφέρεται στην οριοθέτηση των προγραμμάτων Π.Ε. σε σχέση με το περιεχόμενό τους και επισημαίνει την ανάγκη Έκθεσης Αξιολόγησης του προγράμματος από τους συμμετέχοντες εκ/κούς.

Εγκύκλιος  Γ2 / 6799 / 95

Η εγκύκλιος θέτει προθεσμία στην υποβολή του σχεδίου των προγραμμάτων Π.Ε.  (15 Δεκεμβρίου). Επαναλαμβάνει την ανάγκη της ειδικής συνεδρίασης περί τα τέλη Σεπτεμβρίου και θέτει ανώτατο όριο στον αριθμό προγραμμάτων Π.Ε. τα δύο προγράμματα ανά εκπ/κό. Εισάγει την ανάγκη συμπλήρωσης συνοπτικού ημερολογίου εξέλιξης του προγράμματος, το οποίο πρέπει να τίθεται υπόψη των υπευθύνων Π.Ε. Επισημαίνει ότι τα προγράμματα υλοποιούνται  και Σαββατοκύριακο και αργίες.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο διατίθενται 2 ώρες στην αρχή της χρονιάς για την ενημέρωση όλων των μαθητών, μία εργάσιμη ημέρα για την παρουσίαση του προγράμματος, και δίνεται έντυπη βεβαίωση συμμετοχής στους μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα  Επανέρχεται τέλος στην οριοθέτηση των προγραμμάτων Π.Ε. σε σχέση με το περιεχόμενό τους.

Εγκύκλιος Γ2 / 4915 / 96

Με την εγκύκλιο επιχειρείται διάχυση και σύνδεση  του πνεύματος του προγράμματος Π.Ε. με το μάθημα που διδάσκει ο εκπαιδευτικός (εφ’οσον υπάρχει η δυνατότητα) 2 ώρες / τρίμηνο.

Η εγκύκλιος επανέρχεται στην ανάγκη τήρησης ημερολογίου το οποίο τίθεται στη διάθεση του Δ/ντή και του συλλόγου των διδασκόντων και αποστέλλεται στον υπεύθυνο ανά τριμηνο.

Η εγκύκλιος αναφέρεται τέλος σε ‘’άλλα’’ προγράμματα  (Ευρωπαϊκά – Εσωτερικά Δίκτυα – Διεθνή *Globe- Αλέξανδρος* - Αγωγής Καταναλωτή, Ιστορία Τοπίου κ.λ.π.) που λειτουργούν στο ίδιο με την Π.Ε. πλαίσιο.

Τα ‘’άλλα’’ προγράμματα πολλαπλασιάζονται, η σχέση τους με την Π.Ε. αγνοείται, με συνέπεια την δημιουργία όλο και μεγαλύτερης σύγχυσης  σε σχέση με την φυσιογνωμία της Π.Ε. και την Εννοιολογική, Φιλοσοφική και Μεθοδολογική, συρρίκνωσή της.

Εγκύκλιος Γ2 / 5013 / 97

Προαναγγέλλει  ενισχυτικές δράσεις για την Π.Ε. στα πλαίσια του 2^ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και υπενθυμίζει την λειτουργία των Κέντρων Π.Ε. Κλειτορίας – Ακράτας (ΑΧΑΪΑ) Αργυρούπολης (ΑΤΤΙΚΗ), Ελευθερίου – Κορδελιού (ΘΕΣ/ΝΙΚΗ), Μουζακίου (ΚΑΡΔΙΤΣΑ), Κόνιτσας (ΙΩΑΝΝΙΝΑ), Καστοριάς (ΚΑΣΤΟΡΙΑ), Σουφλίου (ΕΒΡΟΣ).

Εγκύκλιος Γ2 / 4881 /98

Γίνεται για πρώτη φορά αναφορά στη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Εγκύκλιος Γ2 / 4255 /99

Επισημαίνει σαν ζήτημα πρώτης προτεραιότητας την ανάγκη ευαισθητοποίησης των μαθητών στα κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής μας. Μέσα από την Π.Ε.  αναζητούν εκπαιδευτικοί και μαθητές το πρόσωπο της αειφορία στην εκπαιδευτική διαδικασία και προτείνονται κυρίαρχα θέματα: προσαρμογή καταναλωτικής συμπεριφοράς, λογική χρήση ενέργειας κλπ.

ΚΑΠΟΙΕΣ  ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Σύμφωνα  με τα άρθρα 1-5 του Ν. 1566/85 με την Εκπαίδευση  προσδοκούμε:

·         Σύνδεση του σχολείου με το ευρύτερο περιβάλλον

·         Παροχή γνώσεων σχετικών με τους σύγχρονους προβληματισμούς, τα επαγγέλματα, την παραγωγική διαδικασία.

·         Διεύρυνση του συστήματος αξιών

·         Προσαρμογή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων στις ατομικές διαφορές (κλίσεις, ενδιαφέροντα, σωματικές και πνευματικές ικανότητες).

·         Βελτίωση της ανάπτυξης των σχέσεων του ατόμου με το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον (υπευθυνότητα, συμμετοχή σε κοινούς προβληματισμούς και αναζήτηση λύσεων, συλλογική προσπάθεια, ανάπτυξη πρωτοβουλίας).

 Σύμφωνα  με τα άρθρα 111 του Ν. 1892/90 με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση προσδοκούμε:

·         Συνειδητοποίηση της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον

·         Ευαισθητοποίηση για τα προβλήματα του περιβάλλοντος

·         Δραστηριοποίηση ώστε να συμβάλλουν στη γενικότερη αντιμετώπισή τους.

Οι γενικοί αυτοί σκοποί στους οποίους προσβλέπουμε μέσω της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  ή  και μέσω της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  δεν παίρνουν τη μορφή διδακτικών στόχων και δεν ταξινομούνται κατά ενότητες στα νέα αναλυτικά προγράμματα.

Το τι  που αφορά στο περιεχόμενο  της Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και το πώς που αφορά στο διδακτικό προβληματισμό δεν απαντώνται στα αναλυτικά προγράμματα.

Απαντώνται όμως  εν μέρει με τα παρακάτω:

·         Έντυπο με τίτλο «Σχολείο-Περιβάλλον», 1989, όπου καταχωρήθηκαν ενδεικτικά αντικείμενα μελέτης για προγράμματα Περιβαλλοντική Εκπαίδευση