Βιβλιοπαρουσίαση

Κίμων Χατζημπίρος, Οικολογία: Οικοσυστήματα και προστασία του περιβάλλοντος, (Εκδόσεις Συμμετρία, 2001, 277 σελ.)

Σάκης Κουρουζίδης

Τουλάχιστον 250 μονογραφίες που έχουν εκδοθεί κατά τα τελευταία 20-25 χρόνια στην ελληνική γλώσσα, έχουν στον τίτλο τους τη λέξη «οικολογία» ή παράγωγό της. Πολλά από αυτά εντάσσονται στο ρεύμα σκέψης της πολιτικής και κοινωνικής οικολογίας, άλλα είναι περισσότερο «φυσιολατρικά» και άλλα εντάσσονται στο χώρο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Σχετικά λίγα είναι τα βιβλία (από τα προαναφερθέντα 250) που ασχολούνται με την επιστήμη της οικολογίας, πανεπιστημιακά ή μη. Ο Κ.Χ. επιμένει σε αυτό το πεδίο. Το 1989 (από κοινού με τον Δ. Χριστούλα) κυκλοφορεί το βιβλίο «Σημειώσεις Οικολογίας». Το 1990 εκδίδει (από κοινού με τους Δ. Χριστούλα και Α. Ανδρεαδάκη) το «Μαθήματα Οικολογίας» (επανεκδίδεται 4 φορές) και το 2000, μόνος του, το «Σημειώσεις Οικολογίας» -όλα εκδόσεις του Πολυτεχνείου, όπου και διδάσκει.

Με το παρόν σύγγραμμα βγαίνει από τα «τείχη» του ΕΜΠ, όχι όμως για να απευθυνθεί στο ευρύ κοινό. Μάλλον, αισθανόμενος μια μεγαλύτερη ευελιξία, έξω από τους όποιους περιορισμούς θέτει ένα σύγγραμμα που απευθύνεται σε φοιτητές, θέλησε να πραγματευθεί με μεγαλύτερη ελευθερία παρεμφερή θέματα. Οι έννοιες, οι ορισμοί, οι περιγραφές φαινομένων, παρατίθενται με ακρίβεια και αυστηρότητα επιστημονική. Επέλεξε να απευθυνθεί σε ένα πιο μυημένο κοινό, καθώς το επιστημονικό υπόβαθρο της πολιτικής και κοινωνικής έκφρασης της οικολογικής σκέψης, χρήζει πολλών αποσαφηνίσεων και επανακαθορισμών.

Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο, με τίτλο Οικολογικά Συστήματα, πραγματεύεται της βασικές γνώσεις της οικολογικής επιστήμης, με βάση την συστημική προσέγγιση και χωρίζεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες: Συστήματα και Οικοσυστήματα, Η Οργάνωση στο επίπεδο των Οργανισμών, Η Οργάνωση στο επίπεδο των Πληθυσμών και Η Οργάνωση στο επίπεδο των Οικοσυστημάτων. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, που έχει το γενικό τίτλο Άνθρωπος και Περιβάλλον, πραγματεύεται μια μεγάλη γκάμα θεμάτων που έχουν πιο γενικό χαρακτήρα και ακουμπούν σε σύγχρονα κοινωνικά και αναπτυξιακά προβλήματα (Οι Αλλοιώσεις του Φυσικού Περιβάλλοντος, Το Περιβάλλον στην Πόλη, Η Ρύπανση του Νερού και της Ατμόσφαιρας, Ανάπτυξη και Περιβάλλον κά.). 

Στο βιβλίο θίγονται «δύσκολα» θέματα που έχουν συχνά παρανοηθεί ή παρερμηνευθεί. Πόσο οξυγόνο παράγεται από τα δάση και το αστικό πράσινο; Ποιες είναι ακριβώς οι επιδράσεις του όζοντος και της τοξικής ρύπανσης; Υπάρχει, όντως, μεγάλη παραγωγή βιομάζας και οξυγόνου από τους ωκεανούς; Αποσαφηνίζονται έννοιες και όροι που χρησιμοποιούνται, πολύ συχνά με λάθος τρόπο, όπως  περιβάλλον, περιβαλλοντικός, περιβαλλοντολογικός και περιβαντολογικός, η σύγχυση ανάμεσα στο ρυπαίνω και μολύνω, οι έννοιες οικότοπος, υγρότοπος, υγροβιότοπος, υδρότοπος, υδροβιότοπος κά.

Ο συγγραφέας κάνει ευρεία χρήση των μαθηματικών, στοιχείο απαραίτητο, όπως επισημαίνει, «για την κωδικοποίηση των θεμάτων και την ανάδειξη των κρίσιμων παραμέτρων που καθορίζουν τη συμπεριφορά των οικοσυστημάτων».

Όπως σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής, έτσι και στην πολιτική και κοινωνική οικολογία, η κατανόηση και σωστή χρήση εννοιών, όρων, φαινομένων, η επισήμανση περιβαλλοντικών κινδύνων και οι πολιτικές αντιμετώπισής τους, η αποφυγή ενός απλού καταγγελτικού λόγου ή η μη υποβάθμιση άλλων υπαρκτών επιβαρύνσεων του περιβάλλοντος, απαιτούν ένα στέρεο, σαφές και αυστηρά διατυπωμένο πλαίσιο επιστημονικού λόγου. Έτσι οι πολιτικές επιλογές θα έχουν κύρος, φερεγγυότητα και προοπτική. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα γερό υπόβαθρο για όποιον, άτομο ή οργάνωση, επιθυμεί να ασχοληθεί με την πολιτική οικολογία, χωρίς λαϊκισμούς και υπεραπλουστεύσεις. Ενώ δεν θα κριθεί, «πολιτικά», αλλά επιστημονικά, εν τούτοις  τροφοδοτεί την διαμόρφωση πολιτικών για το περιβάλλον με ισχυρά επιχειρήματα και εφόδια

Δαίμων της Οικολογίας

Τεύχος 13, 3/2002