Η Εαρινή Σύνοδος της Βαρκελώνης ολοκληρώθηκε, ενώ η Ελλάδα ζούσε το ξεφάντωμα του καρναβαλιού. Που καιρός να ασχοληθεί κανείς με άλλες ειδήσεις! Και όσοι το έκαναν, τι έμαθαν για τη Βαρκελώνη; Ίσως μόνο για τις διαδηλώσεις –για την ακρίβεια τα επεισόδια- που έγιναν πια καθεστώς. Ο απόηχος της Βαρκελώνης δεν έφτασε στην Ελλάδα. Ούτε τι ζητούσαν οι «απέξω», ούτε τι αποφάσισαν οι «μέσα». Και αυτή τη φορά ούτε το briefing του Πρωθυπουργού, ούτε οι ειδήσεις δεν μας φώτισαν.

Τι έγινε τελικά στη Σύνοδο Κορυφής της Βαρκελώνης; Πόσο προχώρησε και σε ποια κατεύθυνση η Στρατηγική της Λισσαβώνας[1]; Θα κάνουμε ή όχι «δυνατή την Αλλαγή»[2]; Και, ποια είναι αυτή η, πολλά υποσχόμενη, «αλλαγή»;

Δικαίως να αναρωτιόμαστε.Τελικά, έμεινε απ’ έξω το «Περιβάλλον», η περίφημη τρίτη διάσταση της Στρατηγικής ή απλά το «έκοψαν» τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όπως άλλωστε το συνηθίζουν; Δικαίως να ανησυχούμε-όσοι ανησυχούν ακόμη- για το Περιβάλλον. Δεν ακούσαμε και πολλά για τις νέες προτεραιότητες, για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών στις τομεακές πολιτικές, ούτε για τις νέες εντολές της Βαρκελώνης, ενόψει της επόμενης Εαρινής Συνόδου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το 2003, επί Ελληνικής Προεδρίας. Πόσο μάλλον για το «μήνυμα» που αναμενόταν να δοθεί από τη Βαρκελώνη, προς την Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Γιοχάνεσμπουργκ. 

Το έλλειμμα της πληροφόρησης, στην Ελλάδα διαρκώς οξύνεται, κύρια σε ότι αφορά στο «Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι», καθώς τα μόνα μηνύματα από την Ένωση περιορίζονται είτε στα Ταμεία Συνοχής και στα κονδύλια, είτε στα κλασικά «μοτίβα» της οικονομικής ολοκλήρωσης και της κοινωνικής συνοχής. Όλες οι διεργασίες στην  Ένωση για την προστασία του περιβάλλοντος και την εφαρμογή της Στρατηγικής της για την Αειφόρο Ανάπτυξη, που υιοθετήθηκε στο Γκέτεμπουργκ, δεν φτάνουν στα αυτιά των Ελλήνων πολιτών, σε αντίθεση με αυτά των άλλων Ευρωπαίων.Τα θέματα αυτά δεν είναι για εσωτερική κατανάλωση, κατά την άποψη των ΜΜΕ, είτε δεν «πουλάνε», είτε απλά δεν τα γνωρίζουν! Όποια γνώμη κι αν έχει κανείς για τις αποφάσεις που παίρνονται στις Συνόδους ή στην ΕΕ γενικά, οφείλει να ενημερώνεται, για να κρίνει καλύτερα.

Το έχουμε διαπιστώσει πολλάκις και μετά την ιδιαίτερα σημαντική Σύνοδο του Γκέτεμποργκ, όπου στην Ελλάδα δεν μάθαμε τίποτε για την προσθήκη της τρίτης διάστασης –της περιβαλλοντικής– στη Στρατηγική της Λισσαβώνας, ούτε για την υιοθέτηση της Στρατηγικής της ΕΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Αποφάσεις που επαναλάμβαναν, με έμφαση, όλα τα τηλεοπτικά κανάλια της Ευρώπης.

Και όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε στη Βαρκελώνη, ως όφειλε[3], τη Συνθετική της Έκθεση[4] για την αξιολόγηση της προόδου της Στρατηγικής της Λισσαβώνας και για τις τρεις διαστάσεις (οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον) και έκανε συγκεκριμένες προτάσεις για την περαιτέρω ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στην οικονομική και κοινωνική διάσταση. Υπέβαλλε επίσης και την ιδιαίτερα σημαντική της Ανακοίνωση, με τίτλο: «Αειφόρος Ανάπτυξη: Προς μια Παγκόσμια Συνεργασία», ενόψει του Γιοχάνεσμπουργκ. Και όμως, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος κατέθεσε, ως συνεισφορά, συμπεράσματα για τομείς προτεραιότητας όπου απαιτείται ενίσχυση της ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος για την εφαρμογή της Στρατηγικής της Ένωσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Δεν πέρασε κάτι από όλα αυτά,  στα συμπεράσματα της Βαρκελώνης;

Μέγα μυστήριο. Και δεν θα το είχαμε λύσει, εάν δεν ακούγαμε τους άλλους Πρωθυπουργούς των 15, που επεσήμαναν τη βαρύτητα της απόφασης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για την έγκριση του Πρωτοκόλλου του Κυότο, την επικύρωσή του και από τα 15 κράτη-μέλη, έως τον Ιούνιο του 2002 και για τα μέτρα και τις δράσεις, που αποφασίστηκαν στη Βαρκελώνη, για την επίτευξη των δεσμεύσεων του Πρωτοκόλλου του Κυότο, αλλά και τη σημασία επίτευξης μιας «Παγκόσμιας Συμφωνίας» για την εφαρμογή της Αειφόρου Ανάπτυξης, στο Γιοχάνεσμπουργκ. Εάν δεν είχαμε δει στην ιστοσελίδα της Ε. Ένωσης (Σάββατο 16-03-02) το Δελτίο Τύπου του Συμβουλίου, όπου μπροστά από τη λέξη «Οικονομία» υπήρχε η λέξη «Αειφόρος»! Εάν δεν είχαμε διαβάσει τα συμπεράσματα της Βαρκελώνης (Κυριακή 17-03-02) και μάλιστα στην ελληνική έκδοση, όπου σε πολλές, πυκνογραμμένες και περιεκτικές σελίδες εμφανιζόταν ένα ιδιαίτερα συνεκτικό και δυναμικό πλαίσιο για μέτρα και δράσεις, σε συγκεκριμένους τομείς προτεραιότητας και σαφή χρονοδιαγράμματα εφαρμογής για την οικονομία, την κοινωνία και το περιβάλλον, με άξονα την αειφόρο ανάπτυξη. 

Φύσηξε «αέρας» Προεδρίας, στη Βαρκελώνη, έγραψαν οι Κυριακάτικες εφημερίδες και κάπου ανάμεσα σε ακατάληπτες διαπιστώσεις, μάθαμε ότι η επόμενη Εαρινή σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου –επί Ελληνικής Προεδρίας– θα είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το γιατί, δεν μας το εξήγησαν.  

Ωστόσο κατά την επόμενη Εαρινή Σύνοδο της Θεσσαλονίκης θα γίνει μια «Στρατηγική Αξιολόγηση των Επιπτώσεων της Αειφόρου Ανάπτυξης» για τη μέτρηση της προόδου της Στρατηγικής της Λισσαβώνας, στη βάση διαρθρωτικών δεικτών αειφόρου ανάπτυξης, με στόχο την εξασφάλιση της ισορροπίας ανάμεσα στην Οικονομία, την Κοινωνία και το Περιβάλλον.

Και κάτι σημαντικό ακόμη: Όλα όσα συμφωνήθηκαν στη Βαρκελώνη, «ώστε να αποτελέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση την πιο δυναμική και ανταγωνιστική περιοχή, στη βάση μιας αειφόρου οικονομίας και απασχόλησης, για την ενδυνάμωση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής» -ως επιβεβαίωση της Στρατηγικής της Λισσαβώνας– πρόκειται να στηριχθούν, σε μεγάλο βαθμό, στην προώθηση και διείσδυση καθαρών τεχνολογιών, ώστε η προστασία του περιβάλλοντος να αποτελέσει το μοχλό της αειφόρου οικονομίας.

Στη Βαρκελώνη οι 15 αρχηγοί των κρατών-μελών διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί είναι ενθαρρυντική ωστόσο, υπάρχουν ακόμη σημαντικοί τομείς, όπου πολλά είναι αυτά που πρέπει να γίνουν ακόμη. Διαπίστωσαν επίσης, ότι ολοκληρώθηκε η αρχική φάση του προσδιορισμού των πολιτικών στόχων και των αναγκαίων αναθεωρήσεων, ιδιαίτερα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, της εκπαίδευσης, της έρευνας, του κοινωνικού αποκλεισμού και της απασχόλησης, ενώ η  επιτυχής εισαγωγή του ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος έδειξε ότι η ΕΕ διαθέτει σημαντική δυναμική. Ωστόσο συμφώνησαν ότι η Ένωση πρέπει να ενδυναμώσει τις δράσεις της για οικονομική σταθερότητα, στη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, η οποία θα εγγυάται ότι η αειφόρος ανάπτυξη θα αποτελεί το βασικό στοιχείο των επικείμενων διαρθρωτικών και οικονομικών αλλαγών και θα εξασφαλίζει την ενδυνάμωση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού επιχειρησιακού περιβάλλοντος, όπου θα δίνονται «αειφόρες» εγγυήσεις για το μέλλον. Στη βάση των παραπάνω έδωσαν νέα εντολή για την περαιτέρω ισχυροποίηση των προσπαθειών στους παρακάτω βασικούς τομείς:

Περαιτέρω ανάπτυξη των πολιτικών απασχόλησης, μέσω ενεργών μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας, όπως νέων συστημάτων επιδοτήσεων και φορολογίας για την εξασφάλιση νέων θέσεων εργασίας, με άξονα τις καθαρές περιβαλλοντικές τεχνολογίες.

Περαιτέρω μεταρρύθμιση σε βιομηχανικούς τομείς – κλειδιά για την επιτάχυνση της ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στην οικονομική αγορά, μέσω του «ανοίγματος» της αγοράς ενέργειας, νέων επενδύσεων σε προγράμματα υποδομής, κλπ.

Αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα για την εξασφάλιση, στο μέλλον, ανταγωνιστικότητας και εργασίας (έρευνα, καινοτομίες, εκπαίδευση, επιμόρφωση) στη βάση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης.

Ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών απαιτήσεων στις Κοινές Πολιτικές Αλιείας και Μεταφορών, αλλά και στον τομέα της Ενέργειας, με στόχο την «αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από τους φυσικούς πόρους».

Στροφή προς φιλικά στο περιβάλλον μέσα μεταφοράς και εφαρμογή μέτρων στον τομέα των μεταφορών που θα εγγυώνται την «αποσύνδεση της οικονομικής αύξησης από την αύξηση των οδικών μεταφορών», κλπ. 

Παράλληλα, οι 15 στέλνουν ισχυρό μήνυμα προς το Γιοχάνεσμπουργκ για την εφαρμογή της αειφόρου ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, όχι μόνο με λόγια, αλλά και με χρηματοδοτήσεις. Προς τούτο αναμένονται, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, τα αποτελέσματα της Διάσκεψης του Μοντερέι για τη «Χρηματοδότηση  της Ανάπτυξης». Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι οι 15 επιβεβαίωσαν το στόχο των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης σε ποσοστό 0,7% του ΑΕΠ, συμφώνησαν τελικά στην επίτευξη ενός ποσοστού της τάξης του 0,36%, έως το 2006. Το γεγονός αυτό, αν και αποτελεί υποχώρηση, μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικός συμβιβασμός, δεδομένων των οικονομικών δυσκολιών ορισμένων κρατών-μελών.

«Φύσηξε», λοιπόν, «αέρας Προεδρίας» στη Βαρκελώνη! Σίγουρα. Και μάλιστα δυνατός! Τώρα εμείς με τι «αέρα» θα φτάσουμε στην Προεδρία και τι «αέρα» θα μεταφέρουμε στην επόμενη Προεδρία, μένει να αναρωτηθούμε. Οπωσδήποτε πάντως θα πρέπει να πάρουμε στα πιο σοβαρά τα «τεκταινόμενα» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως τα ΜΜΕ. Εάν πάμε στην Προεδρία με τον «αέρα» του «Όλα τα σφάζουμε … Όλα τα μαχαιτώνουμε», τότε ας μην τρέφουμε αυταπάτες. Ακόμη και εάν στεφθεί με επιτυχία η επόμενη Εαρινή Σύνοδος, εμείς στην Ελλάδα λίγο θα ωφεληθούμε. Γιατί ούτε θα καταλάβουμε, ούτε θα φωτιστούμε και κυρίως ούτε θα συνειδητοποιήσουμε ότι αυτά που συμβαίνουν και αποφασίζονται στην Ένωση, μας αφορούν άμεσα. Επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή και καθορίζουν το μέλλον μας. Και για το λόγο αυτό δεν έχουμε άλλη επιλογή, παρά να ενημερωθούμε, ώστε να συμμετέχουμε ενεργά, να συνδιαμορφώνουμε αποφάσεις και να αξιοποιούμε όλα τα οφέλη που προκύπτουν, ενσωματώνοντας ουσιαστικά τις κοινοτικές αποφάσεις στο εθνικό μας δίκαιο.

Άλλως, θα είμαστε απόντες, κυρίως τα ΜΜΕ, από μια ζωντανή διαδικασία συναπόφασης, έστω και με τους όρους που αυτό γίνεται στην ΕΕ, που αφορά στις συνθήκες και την ποιότητα της ζωής μας!