WWF Ελλάς

Πόσο σοβαρά παίρνουμε την προστασία της φύσης στην Ευρώπη;

Την προτελευταία θέση ανάμεσα στις 25 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) κατέχει η Ελλάδα όσον αφορά την υλοποίηση προγραμμάτων προστασίας της φύσης στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000.

Αυτό προέκυψε από πρόσφατη αξιολόγηση της κατάστασης υλοποίησης σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών σε 29 χώρες (ΕΕ-25, Βουλγαρία, Ρουμανία, Τουρκία, Κροατία), που πραγματοποιήθηκε από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF και από άλλες ευρωπαϊκές μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ). Οι χώρες, οι οποίες εφαρμόζουν με τον καλύτερο τρόπο τη σχετική κοινοτική νομοθεσία είναι η Γερμανία, η Ολλανδία και η Εσθονία. Στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης βρίσκονται η Κύπρος, η Ελλάδα και το Βέλγιο.

Η θεσμοθέτηση του δικτύου Natura 2000, το οποίο καταλαμβάνει το 18% της ευρωπαϊκής επικράτειας, αποτελεί την προσπάθεια της ΕΕ να διαφυλάξει το πλούσιο φυσικό της περιβάλλον. Νομικά στηρίζεται σε δύο οδηγίες: Oδηγία για τα Άγρια Πουλιά (79/409/ΕΟΚ) και Οδηγία για τους Οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ). Στο πλαίσιο της τελευταίας τα κράτη-μέλη δεσμεύονται να παρουσιάσουν εθνικό κατάλογο με περιοχές ιδιαίτερου φυσικού ενδιαφέροντος, οι οποίες εντάσσονται στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Natura 2000. Οι περιοχές αυτές τελούν υπό καθεστώς προστασίας, καθώς τα κράτη-μέλη υποχρεώνονται να λάβουν ειδικά μέτρα, ώστε να διατηρήσουν τα σημαντικά οικολογικά χαρακτηριστικά τους.

Σύμφωνα με την έρευνα-αξιολόγηση του WWF, οι σχετικές οδηγίες έχουν «περάσει» στην εθνική νομοθεσία όλων των εξεταζόμενων χωρών, οι οποίες και έχουν καταστήσει (ή καταρτίσει) τους εθνικούς καταλόγους. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις οι χώρες δεν έχουν προχωρήσει σε εφαρμογή συγκεκριμένων μέτρων προστασίας, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται σοβαρές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των δεσμεύσεών τους. Τα σημαντικότερα προβλήματα είναι η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού, η ανεπαρκής χρηματοδότηση, αλλά και η μη ενσωμάτωση μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος σε άλλους τομείς, όπως η γεωργία, η διαχείριση των υδάτων και ο χωροταξικός σχεδιασμός.

Η βιοποικιλότητα της Ελλάδας είναι μια από τις πλουσιότερες στην Ευρώπη με αποτέλεσμα περίπου το ¼ της ελληνικής επικράτειας να ανήκει στο δίκτυο Natura. Είναι, όμως, από τους ουραγούς στην προστασία και διατήρηση αυτού του φυσικού πλούτου. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι προστατευόμενες περιοχές στη χώρα μας έχουν να κάνουν με την έλλειψη πολιτικής βούλησης, ιδιαίτερα όσον αφορά τη θεσμοθέτηση, τη διαχείριση και την υποστήριξη της λειτουργίας τους. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι οι φορείς διαχείρισης που ιδρύθηκαν με στόχο την προστασία αυτών των περιοχών το 2002 υπολειτουργούν, ενώ η επιτροπή ΦΥΣΗ, που έχει την ευθύνη του συντονισμού και της επιστημονικής υποστήριξης των δράσεων διαχείρισης έχει παύσει από τις αρχές του 2005.

«Όπως φάνηκε από τα παραδείγματα ευρωπαϊκών χωρών που έχουν πετύχει σε αυτόν τον τομέα, η διατήρηση και προστασία του φυσικού μας πλούτου είναι σαφέστατα θέμα πολιτικής βούλησης. Δυστυχώς, όμως, το φυσικό περιβάλλον στην Ελλάδα αποτελεί τελευταία προτεραιότητα στην πολιτική ατζέντα όλων των κυβερνήσεων», τονίζει η Παναγιώτα Μαραγκού, Υπεύθυνη Προστατευόμενων Περιοχών του WWF Ελλάς. «Είναι καιρός να σταματήσουμε να θεωρούμε την προστασία της φύσης ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη, αλλά να δούμε τις προστατευόμενες περιοχές ως μια ευκαιρία. Διότι αποτελούν πραγματικά τον κρυμμένο θησαυρό της χώρας μας», καταλήγει η κ. Μαραγκού.

Αναλυτική αξιολόγηση της Ελλάδας

Νομοθεσία: Το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιητικό, αν και συγκεκριμένα στις ΚΥΑ ενσωμάτωσης των Οδηγιών παρουσιάζονται ελλείψεις στα θέματα προστασίας ειδών. Επιπλέον, παρόλο που υπάρχουν αναφορές σε άλλες τομεακές πολιτικές τόσο στην Οδηγία των Οικοτόπων όσο και στην Οδηγία για τα Άγρια Πουλιά, αυτές δε μεταφράζονται πάντα σε σχετικές δράσεις και δεσμεύσεις.

Δίκτυο Natura 2000: Η κήρυξη σε εθνικό επίπεδο και θεσμοθέτηση περιοχών αφορά ένα μικρό μόνο ποσοστό του δικτύου (6%). Ο εθνικός κατάλογος των περιοχών Natura είναι ωστόσο σε γενικές γραμμές πλήρης και ικανοποιητικός.

Χρηματοδότηση: Δεν υπάρχουν σημαντικοί εθνικοί πόροι για την προστασία και διαχείριση των περιοχών Natura. Επιπλέον, από το Γ’ ΚΠΣ οι μόνοι πόροι που προβλέπονται και έχουν δεσμευτεί για το φυσικό περιβάλλον γενικά, και ειδικότερα για την εφαρμογή των Οδηγιών των Οικοτόπων και των Άγριων Πουλιών και την υλοποίηση του δικτύου Natura 2000 , είναι περιορισμένοι, αφορούν ένα μικρό μόνο μέρος του δικτύου, ενώ ακόμη δεν έχουν απορροφηθεί. Όσον αφορά στην επόμενη προγραμματική περίοδο (2007-2013), η συμμετοχή του ΥΠΕΧΩΔΕ κεντρικά, αλλά και των περιφερειακών περιβαλλοντικών υπηρεσιών στον προγραμματισμό, είναι αποσπασματική. Μόνο κάποιες ΜΚΟ έχουν κληθεί σε διαβούλευση και στην περίπτωση του ΥΠΕΧΩΔΕ, η διαδικασία είναι μάλλον ασαφής.

Διαχείριση: Τα διαχειριστικά μέτρα για την υλοποίηση των Οδηγιών και την ολοκλήρωση των στόχων του δικτύου  Natura 2000 είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα. Υλοποιούνται μόνο κάποιες διαχειριστικές δράσεις και μεμονωμένα προγράμματα παρακολούθησης για κάποια είδη (συνήθως ως μέρος δράσεων προγραμμάτων LIFE). Η πλειοψηφία αυτών των μέτρων (και των προγραμμάτων) έχει σχεδιαστεί και υλοποιείται από ΜΚΟ. Για λόγους που σχετίζονται με την ελλιπή χρηματοδότηση και την απουσία ουσιαστικής πολιτικής και ουσιαστικής στήριξης, οι Φορείς Διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών δεν έχουν μπορέσει να υλοποιήσουν σημαντικά ή/και συνεκτικά μέτρα διαχείρισης.

Παρακολούθηση: Η χώρα δεν έχει προετοιμαστεί σχετικά. Οι διάφορες δράσεις έχουν μετατοπιστεί για την επόμενη προγραμματική περίοδο.

Επικοινωνία: Ο καθορισμός των περιοχών έγινε με ανεπαρκή εμπλοκή των ενδιαφερόμενων φορέων, γεγονός που έχει προκαλέσει κατά τόπους αντιδράσεις, αλλά και σύγχυση για το σκοπό και την ίδια την ουσία του Natura 2000. Οι συμμετοχικές διαδικασίες όσον αφορά την αξιολόγηση του άρθρου 6 είναι σποραδική και ασαφής ενώ γενικά απουσιάζει μια ολοκληρωμένη επικοινωνιακή στρατηγική για τις προστατευόμενες περιοχές.

Συνημμένα θα βρείτε περίληψη της έκθεσης στα Ελληνικά. Oλόκληρη η έκθεση και άλλα σχετικά κείμενα υπάρχουν στο:

http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=420&Itemid=71

Περισσότερες πληροφορίες:

Παναγιώτα Μαραγκού, Υπεύθυνη Προστατευομένων Περιοχών, p.maragou@wwf.gr, τηλ. 6974-709917

Θεοδότα Ναντσου, Συντονίστρια Περιβαλλοντικής Πολιτικής, tnantsou@wwf.gr, τηλ. 210-3314893