ΑΝΘΡΩΠΟΙ

ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΡΟΥΖΙΔΗΣ

Τις τελευταίες μέρες γίνεται μεγάλη συζήτηση για το περιβάλλον με αιχμή τα κυβερνητικά μέτρα για το νέφος ή καλύτερα το ίδιο το νέφος.

Προηγήθηκαν, λίγες μέρες πριν από τις κυβερνητικές εξαγγελίες, ανακοινώσεις ερευνητών σε δύο επιστημονικά συνέδρια (της Πνευμονολογικής Εταιρίας και του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού) που επεσήμαιναν μερικές δραματικές παρενέργειες, από τις υποβαθμισμένες συνθήκες διαβίωσης, στους κατοίκους του λεκανοπεδίου και ιδιαίτερα στα παιδιά.

Έγινε, επίσης, ένα διήμερο από το ΕΚΑ για τις συνθήκες υγιεινής και ασφαλείας στους χώρους δουλειάς, ένα ακόμη διήμερο για τα δάση και τους βοσκότοπους και μια ημερίδα για τους φυσικούς πόρους και το περιβάλλον. Όλα αυτά μόλις τις τελευταίες 10 ημέρες.

Γιατί όμως τόσο ενδιαφέρον για το περιβάλλον και τη φύση;

Πως εξηγείται ότι έχουν πολλαπλασιαστεί οι εκδηλώσεις αλλά και οι κινητοποιήσεις για το περιβάλλον τα τελευταία χρόνια;

Φαίνεται ότι άρχισε να γίνεται συνείδηση ότι το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, τελικά, απεικονίζει την ίδια την ποιότητα της ζωής μας και των άλλων δραστηριοτήτων μας. Ότι υποβαθμισμένο περιβάλλον σημαίνει χαμηλή ποιότητα ζωής και αντίστροφα. Άνθρωπος και φύση, άνθρωπος και περιβάλλον δεν είναι δυο ανεξάρτητες κατηγορίες.

Ο άνθρωπος είναι γέννημα και θρέμμα της φύσης, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της, εντάσσεται στα οικοσυστήματά της και αποτελεί κρίκο των φυσικών αλυσίδων.

Η σχέση, λοιπόν, ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος πρέπει να είναι σχέση αρμονικής συμβίωσης. Οι ανάγκες του ανθρώπου και οι απαιτήσεις του από αυτό είναι αυτές που καθορίζουν και τη σχέση του μ’ αυτό.

Ο άνθρωπος λοιπόν, αμύνεται, συμβιώνει, διαμορφώνεται ο ίδιος μέσα από τη σχέση του με το περιβάλλον και ταυτόχρονα αυτό αποτελεί μοχλό για την ίδια την ανάπτυξή του.

Οι ανάγκες όμως των ανθρώπων δεν είναι μόνο αντικειμενικές. Πηγάζουν βέβαια, από τη σχέση του με τη φύση, καθορίζουν ταυτόχρονα αυτή τη σχέση, αλλά επηρεάζονται και από διάφορους υποκειμενικούς παράγοντες. Βασικότερος από αυτούς είναι ο παράγοντας της συνειδητής καταχρηστικής παρέμβασης στη φύση, για την εξυπηρέτηση καθαρά ιδιοτελών σκοπών. Και η παρέμβαση αυτή μπορεί να σημαίνει, να φέρνει ανάπτυξη σε μερικούς, φέρνει όμως ταυτόχρονα υπανάπτυξη σε κάποιους άλλους.

Η Αθήνα είναι ένα παράδειγμα για το πως μπορεί να «βιαστεί» αυτή η ανάγκη για αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Για το πως η καταχρηστική παρέμβαση στους φυσικούς πόρους του λεκανοπεδίου, μέσα από τον τύπο της ανάπτυξης που ακολουθήθηκε στη σύγχρονη φάση της ύπαρξης της χώρας μας, οδήγησε σ’ αυτήν την κρίση στις σχέσεις μας με το περιβάλλον. Και η κρίση σε τέτοιου είδους σχέσεις, μπορεί να οδηγήσει σε πολύ οδυνηρές καταστάσεις και μάλιστα μπορεί να μην είναι καν κυκλική όπως η οικονομική κρίση στον καπιταλισμό. Αλλά να είναι διαρκείς και να επιδεινώνεται συνεχώς.

Τα ζωντάνεμα του Σαρωνικού θα απαιτήσει- όταν αρχίσει- πολύ περισσότερα χρόνια απ’ όσα ίσως χρειάστηκαν για την καταστροφή του.

Το τσιμέντο του λεκανοπεδίου έχει καταγάγει συντριπτικά χτυπήματα στο πράσινο και μόνο με έργα μεγάλης διάρκειας μπορεί να αλλάξει αυτός ο συσχετισμός.

Η αλόγιστη εκμετάλλευση φυσικών πόρων έχει αφήσει ανοικτές πηγές στην Πεντέλη, στον Ασπρόπυργο και αλλού.

Το νέφος μπορεί να φεύγει προσωρινά με το αεράκι, τα άλλα όμως μένουν και θέλουν ισχυρούς τυφώνες για να αρχίσουν να φεύγουν.

Η κυβέρνηση όμως μοιάζει να προσπαθεί να τα διώξει όλα αυτά φυσώντας.

Τελικά γιατί πήρε αυτά τα μέτρα η κυβέρνηση; Τι αποτέλεσμα θα φέρουν;

Πρώτα και κύρια τα πήρε γιατί η εκρηκτικότητα της κατάστασης οδήγησε σε γενική αγανάκτηση και κατακραυγή. Η πίεση που ασκήθηκε τάραξε κάπως την απάθεια και την απραξία της κυβέρνησης. Αυτός είναι ο βασικός λόγος.

Οι γενικόλογες εξαγγελίες που συνοδεύουν τις συγκεκριμένες ρυθμίσεις, κυρίως για το κέντρο της Αθήνας, μπορεί να δίνουν μια εντύπωση πληρότητας των εξαγγελιών- αυτό τουλάχιστον επιδίωξε η κυβέρνηση- αλλά στην ουσία συμπληρώνουν το προεκλογικό σκηνικό όλων των σημερινών δραστηριοτήτων της κυβέρνησης.

Η ουσία των μέτρων τώρα. Αν από τη πληθώρα των εξαγγελιών απομονώσουμε αυτά που είναι συγκεκριμένα, χρονικά προσδιορισμένα και χειροπιαστά, μπορούμε να καταλήξουμε στο εξής συμπέρασμα: Η κυβέρνηση το μόνο που ουσιαστικά επιδιώκει με τις εξαγγελίες αυτές, και προσωρινά ίσως το πετύχει, είναι να περιορίσει την κίνηση στο κέντρο της Αθήνας.

Όμως, αν μείνει εκεί, όποια θετική εξέλιξη κι αν υπάρξει, γρήγορα θα αρχίσει να εξανεμίζεται και σε λίγο καιρό θα επανέλθουμε στα σημερινά επίπεδα.

Αν δηλαδή, οι λειτουργίες της πόλης παραμένουν συγκεντρωμένες στο κέντρο, αν δεν λιγοστέψουν οι ανάγκες για μετακινήσεις, τα οχηματοχιλιόμετρα και η χρήση γενικά του Ι.Χ. αυτοκινήτου, αν δεν ενισχυθούν τα δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς και οι συνθήκες κίνησής τους, τότε ναι μεν θα φύγουν τα μισά ταξί από το δακτύλιο, δεν θα μπαίνουν τα μισά ΙΧ εναλλάξ στο κέντρο, αλλά σιγά- σιγά οι καλύτερες συνθήκες κίνησης που αρχικά θα δημιουργηθούν, θα αποτελέσουν κίνητρο για όλους όσοι κυκλοφορούν, να μπουν στο κέντρο με τα ΙΧ αυτοκίνητά τους και η κυκλοφοριακή συμφόρηση στο κέντρο θα γίνει πάλι γνώριμο καθημερινό φαινόμενο. Ότι έγινε και με τον σημερινό δακτύλιο, που σιγά- σιγά εκφυλίστηκε σαν μέτρο για τη βελτίωση της κυκλοφορίας.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό απ’ όλους και πρώτα και κύρια από την κυβέρνηση ότι η Αθήνα δεν έχει ανάγκη από μκροβελτιώσεις, από διοικητικές απαγορεύσεις και γενικόλογες εξαγγελίες. Αυτά δοκιμάστηκαν πολλές φορές στο παρελθόν.

Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κατάσταση ΚΡΙΣΗΣ. Και αυτό που χρειάζεται είναι μέτρα που να ανταποκρίνονται στην εκτίμηση αυτή. Είναι έργα ΜΕΓΑΛΗΣ κλίμακας. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

Στο χώρο του λεκανοπεδίου τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον. Έχει αλλάξει το μικροκλίμα της περιοχής. Δεν κυκλοφορεί ο αέρας. Η ατμόσφαιρα έχει χάσει την ικανότητα αυτοκαθαρισμού της.

Το πράσινο μπορεί να δώσει ζωή, να κινήσει και πάλι τον αέρα. Χρειάζεται όμως πολύ πράσινο, μέσα και γύρω από την πόλη. Να πρασινίσουν, γρήγορα, όλοι οι ελεύθεροι χώροι. Να δεσμευτούν νέοι χώροι. Ιδέες υπάρχουν. Συγκεκριμένες προτάσεις, επίσης, υπάρχουν. Χρειάζονται αποφάσεις για δράση και χρήματα, όχι ψίχουλα.

Η ευθύνη για τη δημιουργία αυτής της κατάστασης δεν είναι ίδια για όλους όσοι ζουν στο λεκανοπέδιο. Τέσσερις μόνο βιομηχανίες καταναλώνουν μόνο 75% των καυσίμων που καταναλώνει συνολικά η βιομηχανία. Σκεφτείτε πόσους ρύπους εκπέμπουν τα Λιπάσματα στον Πειραιά και κάνετε μια σύγκριση με τους ρύπους που μπορούν να δημιουργούν οι γύρω κάτοικοι σ’ όλες τις δραστηριότητές τους.

Ούτε οι επιπτώσεις του υποβαθμισμένου περιβάλλοντος πλήττουν το ίδιο όλους. Πως να συγκρίνεις τα 25 τ.μ., που αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικο στο Δήμο της Αθήνας και τα 60τμ των δυτικών συνοικιών με τα 235τμ που αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικο των βορείων προαστίων. Είναι άραγε το ίδιο κατανεμημένες οι βιομηχανικές- και ρυπαίνουσες- δραστηριότητες, οι σκουπιδότοποι, οι αποχετευτικοί αγωγοί, τα νεκροταφεία, τα νοσοκομεία και άλλες υπηρεσίες υψηλού βαθμού;

Μπορεί ο μολυσμένος αέρας να μην κάνει εξαιρέσεις στα αναπνευστικά συστήματα όσων τον εισπνέουν. Αλλά περιβάλλον δεν είναι μόνο η ατμόσφαιρα, δεν είναι μόνο το νέφος.

-        Περιβάλλον είναι ο μολυσμένος και ανθυγιεινός εργασιακός χώρος, που κάνει διακρίσεις.

-        Περιβάλλον είναι ο νεκρός Σαρωνικός.

-        Περιβάλλον είναι το σπίτι δίπλα στην τσιμινιέρα.

-        Περιβάλλον είναι το μπαλκόνι μισό επί ένα μέτρο.

-        Περιβάλλον είναι οι ουρές στις στάσεις των λεωφορείων.

-        Περιβάλλον είναι το θέαμα των παιδιών που παίζουν μπάλα στο δρόμο και στο πεζοδρόμιο.

-        Περιβάλλον είναι ο παιδικός σταθμός σε διαμέρισμα πολυκατοικίας.

-        Περιβάλλον είναι η αποξένωση, η έλλειψη επικοινωνίας.

Όλα αυτά και πολλά ακόμη είναι περιβάλλον και μάλιστα πολύ υποβαθμισμένο. Είναι μαρτυρίες για την κρίση που υπάρχει στις σχέσεις μας με το περιβάλλον και τη φύση.

Μπορεί το νέφος να σκοτώνει πιο γρήγορα. Όλα αυτά όμως είναι αργός και βασανιστικός θάνατος.

Οι υπεύθυνοι για τη δημιουργία αυτής της κρίσης και για τη συνεχή επιδείνωσή της- παλιότεροι και νεότεροι- δεν μπορούν να δώσουν λύσεις σ’ αυτή τη κρίση. Και δεν μπορούν γιατί χρειάζονται μέτρα ριζοσπαστικά, μακρόπνοα, ανθρωποκεντρικά. Γιατί χρειάζονται μέτρα «ανατρεπτικά». Και τέτοια μέτρα μόνο από την Αριστερά μπορούν να προέλθουν. Από την Αριστερά, με την ενεργό λαϊκή πρωτοβουλία.

 «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ»

23.12.1987