ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ: 15 ΕΚΑΤΟΣΤΑ ΑΚΤΗΣ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΝΑ ΜΑΣ

ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΡΟΥΖΙΔΗΣ

                              Θα σύρεις τότε

                              παίρνοντας το δυνατό

                              κουπί σου, να πας στη

                              χώρα των αντρών που

                              θάλασσα δεν ξέρουν, και

                              που φαΐ δεν συνηθούν

                              να τρώνε αλατισμένο,

                              και μήτε κοκκινόπλευρα

                              καράβια αυτοί

                              γνωρίζουν, μήτε τα

                              δυνατά κουμπιά που’ ναι

                              φτερά των πλοίων...

                                                         Όμηρος

Τι ακριβώς είναι η Μεσόγειος; Είναι μια θάλασσα, ένα τοπίο, ένας πολιτισμός;

«Είναι χίλια πράματα μαζί,... αμέτρητα τοπία... μια διαδοχή θαλασσών,... πολιτισμοί που συσσωρεύονται ο ένας πάνω στον άλλο», απαντά ο κορυφαίος Γάλλος ιστορικός Φερνάντ Μπροντέλ. «Το ταξίδι στη Μεσόγειο», συνεχίζει,  «είναι η ανακάλυψη του ρωμαϊκού κόσμου στο Λίβανο, της προϊστορίας στη Σαρδηνία, των ελληνικών πόλεων στη Σικελία, της αραβικής παρουσίας στην Ισπανία, του τουρκικού Ισλάμ στη Γιουγκοσλαβία. Είναι μια βουτιά στα βάθη των αιώνων ως τα οικοδόμημα της μεγαλιθικής εποχής στη Μάλτα κι ως τις πυραμίδες της Αιγύπτου. Είναι μια συνάντηση με πράγματα πολύ παλιά, που είναι όμως ακόμη ζωντανά και συνυπάρχουν με το υπέρ- μοντέρνο: δίπλα στη Βενετία σε λανθάνουσα ακινησία βρίσκεται το Μέστρε, πόλη της βαριάς βιομηχανίας δίπλα στη βάρκα του ψαρά, που είναι ίδια μ’ εκείνη του Οδυσσέα, υπάρχουν αλιευτικά από εκείνα που καταστρέφουν το θαλάσσιο βυθό ή και τεράστια πετρελαιοφόρα. Το ταξίδι στη Μεσόγειο είναι μια διείσδυση στον αρχαϊσμό των νησιωτικών κόσμων, είναι το ξάφνιασμα μπροστά στην εξαιρετική νεότητα πόλεων πολύ παλιών, που παραμένουν ανοικτές σ’ όλους τους ανέμους του πολιτισμού και του κέρδους και που εδώ και αιώνες ελέγχουν και απομυζούν την θάλασσα.

Έξι ως δέκα χιλιάδες χρόνια πυκνής ιστορίας που κυριαρχήθηκαν από τρεις πολιτισμικές κοινότητες, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, που όμως δεν κρατήθηκαν ποτέ αυστηρά σε συγκεκριμένο γεωγραφικό όριο, σήμερα βρίσκονται υπό σοβαρή απειλή: «αν θέλουμε να δημιουργήσουμε μια βιώσιμη κοινωνία, πρέπει να το κάνουμε μέσα στα επόμενα 40 χρόνια», μας προειδοποιεί ο Λέστερ Μπράουν, πρόεδρος του Ινστιτούτου Worldwatch, από τις σελίδες της ετήσιας έκθεσης «Η κατάσταση του κόσμου 1990».

ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗ

46 ΧΙΛΙΑΔΕΣ

ΧΙΛΙΟΜΕΤΡΑ

Η μεσογειακή λεκάνη ασφαλώς έχει λιγότερα χρόνια στη διάθεσή της για να τα καταφέρει!

Τα 350 εκ. Των 18 χωρών που βρέχονται από τη Μεσόγειο, οφείλουν να προστατέψουν μια ακτογραμμή μήκους 46.00km (από τα οποία τα 19.000 km είναι νησιωτικές παραλίες). Μας αναλογεί μόλις ένα κομμάτι ακτής λιγότερο από 15 εκατοστά στον καθένα μας. Πολύ λίγο για να την χαρούμε, αλλά λίγο επίσης και για να την προστατέψουμε.

Βέβαια, από τα 350εκ. Των κατοίκων μόνο (!) τα 132 εκ. κατοικούν σε παραθαλάσσιους οικισμούς. Σε μας λοιπόν, τους παραθαλάσσιους, το μερίδιο της παραλίας, αλλά και της ευθύνης, είναι μεγαλύτερο: 35 εκατοστά στον καθένα μας.

Δυστυχώς, όμως για μας, δεν υπολογίσαμε τους τουρίστες. 108 εκατ. τουρίστες το 1984, που παρά το τεράστιο αρχαιολογικό πλούτο που υπάρχει στα ενδότερα των χωρών της Μεσογείου, προτιμούν τις παραλίες της. Οι αναλογίες μικραίνουν ακόμη περισσότερο.

Οι υπολογισμοί αυτοί γίνονται με βάση τα στοιχεία  του 1985. Με τις υπάρχουσες αυξήσεις προβλέπονται να γίνουμε 433 εκ. Το 2000 και 547 εκ. Το 2025. το μήκος των ακτών δεν προβλέπεται να αυξηθεί! Ο αριθμός των τουριστών όμως; Οι μετρήσεις  των τάσεων προβλέπουν: 268- 409 εκ. τουριστών στις 18 χώρες της Μεσογείου το 2000 και 379- 758 εκ. το 2025.

Τις νέες αναλογίες δεν τολμώ να τις υπολογίσω. Ο τουρισμός είναι μια ισχυρή πίεση προς το περιβάλλον. Όμως, οι απειλές είναι πολλαπλές.

Ενώ από τα 2.155 εμπορικά λιμάνια που υπάρχουν σε όλον τον κόσμο, μόνο τα 183 βρίσκονται στον μεσογειακό χώρο, παρ’ όλα αυτά το έργο τους είναι τεράστιο. Μόλις τα 18 από αυτά είναι υπεύθυνα για το 90% των συνολικών θαλάσσιων μεταφορικών εμπορευμάτων. Περίπου το 22% της θαλάσσιας μεταφοράς πετρελαίου περνά από τη Μεσόγειο το 85% των υγρών αποβλήτων που προέρχονται από τις μεγαλύτερες πόλεις της Μεσογείου, καταλήγει στη θάλασσα χωρίς να υποστεί κανενός είδους επεξεργασία καθαρισμού.

Κάθε χρόνο, σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, εξαιτίας της ανάπτυξης των πόλεων, των λιμανιών και των βιομηχανιών, χάνονται 1 -2% αγροτικής γης. κατά μέσο όρο 1kg στερεά αστικά λύματα ανά κάτοικο παράγονται καθημερινά, που δημιουργούν μια συνολική ποσότητα 44.000 τόνων τη μέρα.

Με τις σημερινές τάσεις ανάπτυξης, το 2025 θα υπάρχει μια πολύ μεγάλη αλλαγή της κατάστασης. Το 545 εκ. των κατοίκων των χωρών της Μεσογείου, τότε θα καταναλώνουν 1.000 εκ. tn πετρέλαιο την ημέρα (σήμερα είναι περίπου 500 εκ.), τα αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν θα είναι 150 εκ. (σήμερα είναι 50 εκ.) και το επίπεδο της αστικοποίησης των ακτών θα φτάσει το 95%.

Ήδη, μεταξύ 1990 και 1985, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αυξήθηκε από 270- 290  ppmv σε 356 ppmv, που κυρίως οφείλεται σε βιομηχανικές εκπομπές.

Κατά μέσο όρο, η θερμοκρασία στη λεκάνη της Μεσογείου αυξήθηκε περίπου κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου τα τελευταία 100 χρόνια.

Μέχρι το 2030 υπολογίζεται ότι η συγκέντρωση αυτή θα διπλασιαστεί και στα αμέσως επόμενα 20- 30 χρόνια (μέχρι να ομογενοποιηθεί στην ατμόσφαιρα η θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 1,5- 4 βαθμούς Κελσίου).

Μια τέτοια αύξηση της θερμοκρασίας θα οδηγούσε σε μια άνοδο του επιπέδου της θάλασσα κατά 20- 140 cm.

Οι εξελίξεις αυτές, όσο κι αν είναι ακόμη αβέβαιες, θα προκαλέσουν μια ολόκληρη αλυσίδα ανακατατάξεων τόσο στη θάλασσα όσο και στη στεριά.

ΑΠΕΡΑΝΤΗ

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗ

ΠΕΡΙΟΧΗ

Οι στρατηγικές που απασχολούν σήμερα την διεθνή κοινότητα είναι πολλές και αφορούν  βεβαίως όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και αυτές που πραγματοποιούνται στη θάλασσα, αλλά και τις χερσαίες.

Στις Μεσογειακές χώρες υπάρχουν 85 προστατευόμενες περιοχές που καλύπτουν 1,8 εκ. εκτάρια επιφάνειας και αντιστοιχούν στο 0,5% της συνολικής έκτασης των 18 μεσογειακών χωρών.

Όμως, ο Μεσογειακός χώρος θα μπορούσε να είναι μια απέραντη προστατευόμενη περιοχή. Οι ακρογιαλιές, οι πόλεις με τα κάστρα τους, τα ενδότερα αλλά και η ίδια η θάλασσα. Τα νερά της, τα κύματά της, τα ψάρια και τα πουλιά της. Τις γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα σε ηπείρους, σε πολιτισμούς, σε εποχές, σε λαούς, σε θρησκείες, σε ιδεολογίες, σε οικονομίες, σε βιότοπους...

«Θάλασσα, χινοπωριάτικη γλύκα, φωτολουσμένα νησιά, διάφανο πέπλο από ψιλή βροχούλα που έντυνε την αθάνατη γύμνια της Ελλάδας. Χαρά στον άνθρωπο, συλλογίζουμαι, που αξιώθηκες, προτού πεθάνει, ν’ αρμενίσει στο Αιγαίο...

Πουθενά αλλού δεν μετατοπίζεται τόσο γαληνά και πιο άνετα από την αλήθεια στ’ όνειρο τα σύνορα αραιώνουν και τα κατάρτια και του πιο σαράβαλου καραβιού πετούν βλαστούς και σταφύλια: αλήθεια, εδώ στην Ελλάδα, το θάμα είναι ο σίγουρος ανθός της ανάγκης».

(Νίκος Καζαντζάκης)

βιβλιογραφία:

·          Φερνάντ Μροντέλ: Η Μεσόγειος. Ο χώρος και η ιστορία (1990)

·          UNEP (ΟΗΕ): l’ ultimo mare. Lo stato dell’ ambiente marino del Mediterraneo (1990)

·          ΟΗΕ: Μεσογειακό σχέδιο δράσης (1985)

·          Currier: Φεβρουάριος 1986 (Μεσόγειος Θάλασσα)

·          Εποπτεία: 12/1900 (Σκοτώστε τον πλανήτη)

·          Ευρωπαϊκή Οικολογική Συνάντηση 5- 8 Ιούνη στην Ζάκυνθο: Ζώα και βιότοποι της Μεσογείου (1986)

·          Rinascita 18/2/1990: 2030: II pianeta possibile.

«ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ»

9.6.1991