ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΣΠΟΡΩΝ

(αποσπάσματα)

Δημιουργήθηκε από τη Διεθνή Επιτροπή για το Μέλλον των Τροφίμων και της Γεωργίας  στην οποία κύριο ρόλο έχουν ο πρόεδρος της τοπικής κυβέρνηση της Ιταλικής Τοσκάνης και η Βαντάνα Σίβα, γνωστή Ινδή επιστήμων και ακτιβίστρια)

(Στην Ελλάδα, μεταφράσθηκε και διανέμεται δωρεάν σε έντυπη μορφή, από την Ελληνική Οργάνωση Πελίτι, γνωστή για την εξαιρετική της δράση σχετικά με τη διάσωση και διάδοση παραδοσιακών ποικιλιών. Η οργάνωση συλλέγει υπογραφές υποστήριξης για την ελευθερία του σπόρου. Εδώ δημοσιεύουμε μόνον αποσπάσματα του Μανιφέστου. Για το πλήρες κείμενο και για  υπογραφές υποστήριξης, στο www.peliti.gr, ή στο τηλ. 2540 22059)

Ποικιλία ζωής και πολιτισμών υπό απειλή

...Η ελεύθερη ανταλλαγή σπόρων μεταξύ των αγροτών υπήρξε η βάση της διατήρησης της βιοποικιλότητας, καθώς και της διατροφικής ασφάλειας. Αυτή η ανταλλαγή, βασίζεται στη συνεργασία και την αμοιβαιότητα, όπου οι αγρότες εν γένει ανταλλάσσουν ίσες ποσότητες σπόρων. Αυτή η ελευθερία, πηγαίνει πέρα από την απλή ανταλλαγή σπόρων: περιλαμβάνει και την ανταλλαγή ιδεών και γνώσης καλλιέργειας του σπόρου, τις οποίες οι αγρότες κερδίζουν ουσιαστικά παρατηρώντας το σπόρο να αναπτύσσεται στα χωράφια. Η πολιτισμική και θρησκευτική σημασία του φυτού, η γαστρονομική του αξιοποίηση, η ανθεκτικότητά του στην ξηρασία και τις ασθένειες, η αντοχή του στα παράσιτα, η διατήρησή του και άλλες αξίες, διαμορφώνουν τη γνώση που η κοινότητα αποδίδει στο σπόρο και το φυτό που παράγει.

Σήμερα, η ποικιλία και το μέλλον του σπόρου, τελεί υπό απειλή. Από 80.000 βρώσιμα φυτά που χρησιμοποιούνται για τροφή, μόνο περίπου 150 καλλιεργούνται και μόνο οχτώ, είναι αντικείμενα εμπορίου παγκοσμίως. Αυτό συνεπάγεται μη αναστρέψιμη εξαφάνιση της ποικιλότητας σπόρων και φυτών. Η διάβρωση της ποικιλότητας προκλήθηκε από την τάση για ομογενοποίηση στη βιομηχανική γεωργία. Η ελευθερία του σπόρου και η ελευθερία των αγροτών απειλούνται από νέα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και νέες τεχνολογίες, οι οποίες μεταμορφώνουν τα φυτά από αγαθό που μοιράζονται οι αγρότες, σε εμπόρευμα, υπό το κεντρικό μονοπώλιο εταιριών.

Παρομοίως, η ταχεία εξαφάνιση ποικίλων φυτών και ιδιοτήτων φυτών και η ανάπτυξη μη ανανεώσιμων σπόρων, όπως ιδιοκτησιακά υβρίδια και στείροι σπόροι, που βασίζονται στην καταστροφική τεχνολογία, απειλεί το ίδιο το μέλλον του σπόρου και μαζί με αυτού, το μέλλον των αγροτών και την ασφάλεια των τροφίμων. ...

Ιιb. Ιδιωτικοποίηση του σπόρου

Ο τεχνητός διαχωρισμός της φύσης του σπόρου ως εργαλείου παραγωγής και προϊόντος και της πλήρους μετατροπής του σε εμπόρευμα, επεκτείνεται στους περισσότερους τομείς της βιομηχανικής γεωργίας σήμερα, παρόλο που υπόκειται σε αντιφατικές συζητήσεις και διαμάχες, ειδικά στις αγροτικές περιοχές των αναπτυσσόμενων χωρών. Ταυτόχρονα, συμβαίνει μια άνευ προηγουμένου παγκόσμια συγκέντρωση ιδιωτικών εταιριών σπόρων. Μικρές εταιρίες σπόρων καθώς και ολόκληρες εθνικές συλλογές σπόρων και ινστιτούτα, εξαγοράζονται σε συγκριτικά λογικές τιμές από αγρο-χημικές πολυεθνικές. Για αυτές τις εταιρίες, οι σπόροι δεν είναι παρά ένα συστατικό των πακέτων αγροτικών και χημικών πωλήσεών τους και μια περαιτέρω στρατηγική για την κάθετη ενοποίηση της παγκόσμιας αγοράς γεωργικών εμπορευμάτων για διατροφικούς και μη διατροφικούς σκοπούς.

Η μετατροπή ενός κοινού αγαθού σε εμπόρευμα, από αναγεννητική πηγή σε απλό «εισαγόμενο» υπό τον έλεγχο του εταιρικού τομέα, αλλάζει τη φύση του σπόρου και της ίδιας της γεωργίας.....

Η δημόσια χρηματοδότηση για την ανάπτυξη και διατήρηση σπόρων συρρικνώνεται σταθερά ......Ενόσω οι δημόσιες συλλογές σπόρων υποχρεούνται να δίνουν δείγματα των αποθεμάτων τους δωρεάν, ιδιωτικές εταιρίες είναι ελεύθερες να επιλέγουν να μη συμμετέχουν σε αυτό το σύστημα της ελεύθερης ανταλλαγής και να το παραβιάζουν για τα δικά τους συμφέροντα.

Ακόμη, κάθε νέο βήμα εταιρικής συγκέντρωσης αποθεμάτων σπόρων, γίνεται με μείωση των ποικιλιών σπόρων καθώς και με μείωση του αριθμού των καλλιεργητών και των επιστημόνων που διατηρούν αυτά τα αποθέματα σπόρων.

Υπάρχει ξεκάθαρη σχέση μεταξύ των αυξήσεων στις επενδύσεις στην ψηφιοποίηση πληροφοριών για τους σπόρους σε επίπεδο DNA και γονιδίου και μιας παράλληλης μείωσης σε επενδύσεις στην έρευνα που γίνεται στους αγρούς και την ανάπτυξη και διατήρηση της ολιστικής έρευνας και γνώσης για το σπόρο και τις ποικιλίες του σε διάφορα οικοσυστήματα.

Μέρος Δεύτερο

Ένα νέο παράδειγμα για το Σπόρο

Μια μεταβιομηχανική αντίληψη για το σπόρο και την παραγωγή τροφίμων, πρέπει να λάβει υπόψη τις αποτυχίες, τους περιορισμούς και το ευάλωτο της βιομηχανικής γεωργίας και των μονοπωλίων και πρέπει να βασίζεται σε ολιστικές, μακροπρόθεσμες θεωρήσεις – θεωρήσεις τις οποίες τα σημερινά βιομηχανικά γεωργικά συστήματα,  που παράγουν για μια παγκόσμια αγορά, δεν μπορούν από την ίδια τη φύση τους να λάβουν υπόψη. 

Η ποικιλία των σπόρων μπορεί να σωθεί μόνο αν προστατευθούν οι πόροι μικρών αγροτών οι οποίοι διασώζουν και χρησιμοποιούν τη βιοποικιλότητα. Αγροτικά συστήματα που βασίζονται στη βιοποικιλότητα, δημιουργούν μεγαλύτερη απασχόληση, παράγουν πιο θρεπτικά και καλύτερης ποιότητας τρόφιμα και δίνουν υψηλότερα εισοδήματα σε αγροτικές οικογένειες. Η πρόκληση της γεωργίας, δεν θα πρέπει πλέον να είναι η παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων ασταθών διατροφικά τροφίμων......

Η μονοδιάστατη εστίαση στην απόδοση σοδειάς, έχει οδηγήσει σε σοβαρή υποχώρηση την παραγωγικότητα συστημάτων, την ποιότητα των τροφίμων και τη διατροφή. Η ποσότητα πρέπει να δώσει χώρο στην ποιότητα. Η παραγωγή σπόρων από Κοινότητες Τροφίμων, βασίζεται στην ολιστική αντίληψη της ποιότητας της τροφής, που παίρνει υπόψη της τη γεύση, τη συμβατότητα με φυσιολογικές ανθρώπινες και πολιτιστικές συνθήκες, όλες τις πλευρές των θρεπτικών ιδιοτήτων, το βαθμό βιοποικιλότητας, την περιβαλλοντική επίδραση της παραγωγής, καθώς και τις συνθήκες εργασίας, τις διαδικασίες συμμετοχής και την ανταποδοτική αξία για τους παραγωγούς. Αυτή η ολιστική αντίληψη πρέπει να είναι το πρώτο βήμα προς την ενίσχυση ή δημιουργία και διανομή σπόρων για ποιοτικά συστήματα τροφίμων.

Οιαδήποτε μελλοντική αντίληψη για τη γεωργική παραγωγή, πρέπει να προβλέψει και να λάβει υπόψη της την αλλαγή στις κλιματικές συνθήκες και να εισαγάγει επειγόντως αυστηρά μέτρα για να μειωθεί περαιτέρω το διοξείδιο του άνθρακα και οι εκπομπές αερίων που επιτείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου – με την ελπίδα αποτροπής μη βιώσιμων συνεπειών.

Το παράδειγμα της μονοκαλλιέργειας πρέπει να δώσει τη θέση του σε ένα ανθηρό παράδειγμα βιοποικιλότητας.

Επιπλέον, προτεραιότητα πρέπει να είναι η αειφόρος διαχείριση του νερού, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σημερινή έλλειψη πόσιμου νερού σε πολλές περιοχές του κόσμου και η ταχεία εξάπλωση αυτής της προκύπτουσας κρίσης του νερού, η οποία μπορεί να επιδεινωθεί δραματικά, από τις συνέπειες της αλλαγής του κλίματος. Πρέπει επίσης να σταματήσει η συνεχιζόμενη διάβρωση του εδάφους, προκειμένου να διατηρηθεί η βάση της αγροτικής παραγωγής και να εξαλειφθεί η άκρως ανησυχητική προσθήκη τοξικών ουσιών σε ζωτικά οικοσυστήματα καθώς και στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.

Η μείωση της απώλειας ενέργειας και φυσικών πόρων λόγω αλόγιστων, αντιπαραγωγικών, ανθυγιεινών συστημάτων επεξεργασίας, αποθήκευσης, μεταφοράς και κατανάλωσης, πρέπει να γίνει αναπόσπαστο μέρος της μελλοντικής αειφόρου παραγωγής τροφίμων και της πολιτικής κατανάλωσης.....

Διεθνείς συμφωνίες όπως η Γενετικές Πηγές Φυτών για Τρόφιμα και Γεωργία της FAO και η Σύμβαση Βιολογικής Ποικιλότητας, που αναγνωρίζει την ανάγκη διατήρησης της βιοποικιλότητας και της υπεράσπισης των δικαιωμάτων των αγροτών, καθώς και εθνικοί και άλλοι νόμοι που έχουν διατηρήσει το δικαίωμα των αγροτών να κρατούν, να χρησιμοποιούν, να ανταλλάσσουν, να βελτιώνουν και να καλλιεργούν σπόρους, πρέπει να διατηρηθούν και να ενισχυθούν και να γίνουν αποτελεσματικά εργαλεία αποτροπής του αυξανόμενου μονοπωλίου των εταιριών για τους σπόρους..... 

Μέρος Τρίτο

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ

Η ποικιλία, η ελευθερία και η ανάπτυξη της δυναμικής της μελλοντικής εξέλιξης της γεωργίας και της ανθρωπότητας, είναι ουσιώδεις αρχές του νόμου του σπόρου.

Ι. ΠΟΙΚΙΛΙΑ

Η ποικιλία, είναι η υψηλότερή μας ασφάλεια....  σε αντίθεση με τις σημερινές τάσεις προς μονοκαλλιέργειες και γενετική διάβρωση, η ποικιλία πρέπει και πάλι να γίνει η κυρίαρχη στρατηγική της μελλοντικής ανάπτυξης σπόρων, με τους ακόλουθους τρόπους.....

ΙΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΡΟΥ

.... Οι σπόροι είναι κοινός περιουσιακός πόρος, που πρέπει να μοιράζεται, για την ευημερία όλων και να διασώζεται, για την ευημερία των μελλοντικών γενεών. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να αποτελεί ιδιοκτησία και να πατεντάρεται. Η διάσωση και η ανταλλαγή σπόρων, αποτελεί ηθικό καθήκον, στο οποίο δεν πρέπει να αναμιγνύονται εθνικοί ή διεθνείς νόμοι, οι οποίοι καθιστούν έγκλημα τη διατήρηση και την ανταλλαγή σπόρων. Ο νόμος του σπόρου, πρέπει να προστατεύει την ελευθερία του σπόρου και την ελευθερία των αγροτών που βασίζονται στις ακόλουθες αρχές:

1. Ελευθερία των Αγροτών να Διατηρούν Σπόρους ...

2. Ελευθερία των Αγροτών να καλλιεργούν Νέες Ποικιλίες...

3. Ελευθερία από την Ιδιωτικοποίηση και τη Βιοπειρατία...

4. Ελευθερία των Αγροτών να ανταλλάσσουν και να εμπορεύονται Σπόρους...

5. Ελευθερία πρόσβασης σε σπόρο ’Ανοιχτής Πηγής...‘

6. Ελευθερία από Γενετική Μόλυνση και ΓΜΟ...

7. Ελευθερία του Σπόρου να Αναπαράγεται...

Μέρος Τέταρτο

ΖΩΝΤΑΝΕΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ. ΣΠΟΡΟΙ ΕΛΠΙΔΑΣ

.... Μεγάλοι αριθμοί ατόμων, πρωτοβουλιών και παραδοσιακών κοινοτήτων τροφίμων σε όλο τον κόσμο ασχολούνται εδώ και καιρό με τη διασφάλιση του σπόρου. Παρά το σημερινό άκρως ανησυχητικό σενάριο των μονοκαλλιεργειών και των εταιρικών μονοπωλίων για το σπόρο, έχουν ξεπηδήσει πολλές ενθαρρυντικές πρωτοβουλίες για να αποτραπεί η απειλή για το σπόρο, από τη βιομηχανική γεωργία. Οι αρχές στις οποίες βασίζεται αυτό το μανιφέστο, έχουν εξελιχθεί από τις πρωτοβουλίες και τις δράσεις διαφόρων ομάδων και κινημάτων σε όλο τον κόσμο. Τα ακόλουθα, είναι ορισμένα σχετικά παραδείγματα:

.  Μέσα στις κοινότητες σπόρων, πληθαίνουν οι τράπεζες Σπόρων για να διατηρηθούν σπόροι ex-situ και να καλλιεργηθούν in-situ.

Οι γυναίκες έπαιξαν θεμελιώδη ρόλο στη φύλαξη της κληρονομιάς των σπόρων και ολοένα και περισσότερες, είναι αποφασισμένες να συνεχίσουν να το πράττουν. Κινήματα όπως το Σπόροι για την Επιβίωση, στην Αιθιοπία και το Ναντβάνια στην Ινδία, έχουν εξελίξει νέα μοντέλα διάσωσης σπόρων και ενίσχυσης της ασφάλειας των τροφίμων και της οικολογικής ασφάλειας των κοινοτήτων αγροτών.

. Πρωτοβουλίες διάσωσης σπόρων και πλατφόρμες ανταλλαγής σπόρων διαδραματίζουν έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο. Μεγάλοι αριθμοί πολιτών δημιουργούν κήπους με σαφή σκοπό να καλλιεργήσουν τα δικά τους τρόφιμα και να έχουν τη δυνατότητα να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διάσωση και ανταλλαγή σπόρων

. διάφορες κοινότητες που είναι αφιερωμένες στην προστασία των σπόρων και στην αναστροφή των τεράστιων απωλειών σπόρων και καλλιεργητικών ποικιλιών, ενώνουν τις δυνάμεις τους. Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι τα προγράμματα ’presidia’ (προστασία βιοποικιλότητας) του Ιδρύματος Slow Food για τη Βιοποικιλότητα, που έχουν ξεπηδήσει σε όλες τις περιοχές του κόσμου

. Αυξάνονται ταχέως, προγράμματα στοχευόμενης καλλιέργειας φυτών, που υιοθετούν σπόρους για τις ανάγκες της οργανικής και της οικολογικής γεωργίας.

Χτίζονται συμμαχίες και δίκτυα μιας κοινωνίας των πολιτών για το σπόρο, σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο. Αυτό περιλαμβάνει δίκτυα όπως το Etc και το Grain και πρωτοβουλίες πολιτικής πίεσης, όπως το Σώστε τους Σπόρους μας (Save our Seeds), όπως και ομάδες για τα δικαιώματα των αγροτών Κινήματα όπως το ‘Καμία Πατέντα για τη Ζωή’ στην Ευρώπη και κινήματα δημιουργίας ελεύθερων από πατέντες ζωνών (Living Democracy/ Jaiv Panchayat) και μη συνεργασίας με τις πατέντες για τους σπόρους (Bija Satyagraha) στην Ινδία, το κίνημα κυριαρχίας του σπόρου αυτοχθόνων Αμερικανικών Φυλών στη Βόρεια Αμερική,  μετεξελίσσονται σε κίνημα υπεράσπισης της Ελευθερίας του Σπόρου.

. Παράλληλα προς τις δραστηριότητες κοινωνιών πολιτών, υπάρχουν νόμοι και πρωτοβουλίες νομικής προστασίας της ποικιλότητας του σπόρου. Ο Νόμος της περιοχής της Τοσκάνης για το Σπόρο αποτελεί καλό παράδειγμα για το πώς τοπικές και περιφερειακές κυβερνήσεις μπορούν να αναλάβουν υπεύθυνη και συντονισμένη δράση για να προστατεύσουν τη βιοποικιλότητα.

. Η ταχέως αναπτυσσόμενες άμεσες σχέσεις μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, όπως τα δίκτυα της Κοινότητας Υποστηριζόμενης Γεωργίας (CSA) είναι άλλο ένα δυναμικό βήμα στο κίνημα για τη διάσωση και διατήρηση σπόρου και ποικιλιών φυτών.

. Διεθνείς συμφωνίες όπως η Συνθήκη για τις Γενετικές Πηγές Φυτών για Τρόφιμα και Γεωργία και το Άρθρο 9 για τα Δικαιώματα των Αγροτών, καθώς και η Συνθήκη για τη Βιολογική Ποικιλότητα, αποτελούν εργαλεία που έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν στην αποτροπή του επιθετικού ελέγχου και την αυτοκτονικά προσανατολισμένες πολιτικές μεγάλων πολυεθνικών εταιριών. Αυτή η δυνατότητα, πρέπει να ενισχυθεί. ²

Κυβερνήσεις του Τρίτου Κόσμου συνεχίζουν να προωθούν  αιτήματα για αναθεώρηση του Νόμου 27.3(b) της συμφωνίας περί Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας που έχουν Σχέση με το Εμπόριο (TRIPS) της WTO, και για τερματισμό της πατέντας για τη ζωή, της πατέντας για τους σπόρους, της βιοπειρατείας των ποικιλιών των αγροτών και της παραδοσιακής γνώσης.

Η μελλοντική εξέλιξη της ανθρωπότητας πάει χέρι χέρι με το μέλλον και την ελεύθερη εξέλιξη των σπόρων μας. Αυτό που έχει ενσωματωθεί και εξασκήθηκε σε αγροτικούς πολιτισμούς από αρχαιοτάτων χρόνων απαιτεί τη μέγιστη δυνατή υποστήριξη του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα αν θέλουμε να κυριαρχήσει, το δικαίωμά μας να επιλέγουμε και να ζούμε υγιεινά, με ασφάλεια και πολιτισμικά ποικίλες ζωές.

Το μέλλον των σπόρων ενέχει το μέλλον της ανθρωπότητας.

Δαίμων της Οικολογίας, τ. 66 12/06