Η συμβολή της καθηγήτριας του ΑΠΘ Νιόβης Χρυσομαλλίδου

Mαργαρίτα Καραβασίλη

Στο τεύχος 2405 του ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ του ΤΕΕ (4-09-06) δημοσιεύθηκε, στη στήλη "Εκείνοι που φεύγουν", ένα κείμενο στη θύμηση της Νιόβης Χρυσομαλλίδου, Αρχιτέκτονος Μηχανικού. Ο συγγραφέας άγνωστος! Προφανώς κάποιος συνάδελφος και κυρίως φίλος της Νιόβης πήρε την πρωτοβουλία να την αποχαιρετίσει και με τον τρόπο αυτό γράφοντας «Στις 14 Ιουλίου η Πανεπιστημιακή Κοινότητα του ΑΠΘ έχασε την Καθηγήτρια που μαγνήτιζε το φοιτητικό κόσμο στα αμφιθέατρα, η Ελλάδα έχασε την επιστήμονα που χάραξε πορεία στη Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική, ενώ όσοι τη γνώρισαν αισθάνονται βαθύ το χάσμα της απώλειας».

Πριν από αυτό κάποιοι άλλοι, που είχαν την τύχη να γνωρίσουν τη Νιόβη Χρυσομαλλίδου και το έργο της, της αφιέρωσαν την ιστοσελίδα «Οικολογικά Κτίρια σε Αειφόρες Πόλεις», στον δικτυακό τόπο της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης www.evonymos.org.

Η λαμπερή προσωπικότητα της σεμνότατης και μοναδικής Νιόβης Χρυσομαλλίδου είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη φοιτητών, συνεργατών, συναδέλφων, φίλων αλλά και κάθε απλού ανθρώπου, με την επικοινωνιακή της αμεσότητα, καθώς και τον θαυμασμό και την βαθιά εκτίμηση.  

Διακρίθηκε από τα χρόνια του Πολυτεχνείου για τις ικανότητές της και για την αφοσίωση που επεδείκνυε στα ζητήματα του ενεργειακού σχεδιασμού των κτιρίων και εν γένει της οικοδομικής, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί πολύ γρήγορα ως η νεότερη Καθηγήτρια και μάλιστα στο εργαστήριο Οικοδομικής και Δομικής Φυσικής των Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, «αν και Αρχιτέκτων Μηχανικός» και όχι μόνο. Η Νιόβη ήταν επίσης διδάκτωρ Πολιτικός Μηχανικός του ΑΠΘ και δίδασκε κυρίως Ενεργειακό Σχεδιασμό και Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική και απετέλεσε εξέχον μέλος της πανεπιστημιακής κοινότητας από τα πρώτα χρόνια που εντάχθηκε σε αυτήν.

Η Νιόβη θεμελίωσε ιδέες περί εξοικονόμησης ενέργειας και ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, που ακόμη και σήμερα αμφισβητούνται στην Ελλάδα και απέδειξε τις δυνατότητες που υπάρχουν στη χώρα μας στο τομέα αυτό, τόσο με την πορεία της σε όλους τους χώρους και τις επίπονες έρευνές της στην ενεργειακή ανάλυση των κτιρίων, όσο και με σειρά εξειδικευμένων μετρήσεων σε υφιστάμενα κτίρια, σε όλες τις κλιματικές περιοχές της χώρας και με εξαιρετικά επιτυχημένες μελέτες και εφαρμογές σε πολλά κτίρια της χώρας.

Φωτισμένα κείμενά της από αποτελέσματα ερευνών, μετρήσεων και αναλύσεων στον τομέα του ενεργειακού σχεδιασμού κτιρίων και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής και οικολογικής δόμησης είναι ακόμη σύγχρονα και πρωτότυπα και χρησιμοποιούνται τόσο από τους φοιτητές της, όσο και από επιστήμονες που ασχολούνται με ανάλογα θέματα.  

Δεν διεκδίκησε ποτέ «δάφνες», επιβραβεύσεις ή «πνευματική ιδιοκτησία». Επιτελούσε το έργο της σιωπηλά, με υπομονή και πείσμα, με μοναδικό σκοπό να αποδείξει το σημαντικό δυναμικό εξοικονόμησης ενέργειας στα κτίρια, που διαθέτει η χώρα και που αρνείται να αξιοποιήσει και να μεταδώσει την επιστημονική της γνώση στους φοιτητές της και στους απλούς ανθρώπους για να τις χρησιμοποιήσουν στην καθημερινή τους πρακτική.

«Ως σημαιοφόρος και πρωταγωνιστής σε αυτόν τον τομέα, δέχτηκε πολλά φίλια πυρά, της πήραν εκ παραδρομής πνευματική δημιουργία, την κατέκριναν γιατί δεν εντάχθηκε», αναφέρει ο «άγνωστος» στο αφιέρωμά του στη Νιόβη, που δημοσιεύθηκε στο Ε.Δ. του ΤΕΕ. Πράγματι, η Νιόβη, έτσι πληθωρική, εργατική και «δοτική», που ήταν, δεν είχε ποτέ χρόνο για να προβάλει το έργο της και κυρίως να το περιφρουρήσει. Πικραινόταν όμως γιατί υπήρχε ο κίνδυνος να χρησιμοποιήσουν, με λάθος τρόπο, στοιχεία που θα μπορούσαν να παραπλανήσουν και να μπερδέψουν τα πράγματα, σε μια κρίσιμη εποχή όπου το ζήτημα της προώθησης της ενεργειακής απόδοσης στα κτίρια απαιτεί και άλλες μάχες και σωστά, αποτελεσματικά εργαλεία.

Δεν είχε ποτέ καιρό. Όλη της την ενέργεια τη διοχέτευε στους φοιτητές και φοιτήτριές της, αλλά και στους νέους μηχανικούς που παρακολουθούσαν τις εισηγήσεις της σε σειρά σεμιναρίων σε όλη της χώρα. Τη διοχέτευε στις έρευνές της, που στιγμή δεν εγκατέλειψε και στους φίλους και ανθρώπους που αγαπούσε, εκτιμούσε και εμπιστευόταν.

Δεν συμβιβάστηκε ποτέ της με το πανεπιστημιακό, αλλά και εν γένει κοινωνικό κατεστημένο και συνέχιζε να δίνει μάχες για μια καλύτερη παιδεία και εκπαίδευση, για μια καλύτερη και δίκαιη κοινωνία. Η Νιόβη οραματιζόταν ένα καλύτερο –αειφόρο– μέλλον. Όπου θα κτίζουμε τα κτίριά μας, και στην Ελλάδα, στη βάση σωστότερων κανονισμών και αυστηρότερων απαιτήσεων με σκοπό την πλήρη αξιοποίηση των ευνοϊκών παραμέτρων του κλίματος της χώρας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την εξασφάλιση άνετων θερμικών συνθηκών όλο το χρόνο, την εξοικονόμηση συμβατικών πηγών ενέργειας (που ρυπαίνουν και προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου), την περιβαλλοντική & ενεργειακή απόδοση.

Έκανε για αυτό πολύ περισσότερα από όσα είναι ανθρωπίνως δυνατό και σε βάρος της προσωπικής της ζωής και της σωματικής και ψυχικής της υγείας. Δεν τα έβαζε όμως ποτέ «κάτω», παρά τις συνεχείς απογοητεύσεις που της έδινε ο χώρος της. Στήριγμά της ήταν οι φοιτητές της, που τη λάτρευαν και που την ακολουθούσαν στο δρόμο της αληθινής γνώσης, αναπτύσσοντας κριτική σκέψη. Αλλά και κάποιοι «φωτισμένοι», όπως έλεγε, επιστήμονες δημόσιοι υπάλληλοι, που έδιναν την ίδια στιγμή ίδιο αγώνα με ανάλογους και –ίσως– πιο σκληρούς όρους. Για χάρη τους τα «έδινε» όλα. Και πιο πολύ την ψυχή της!

Λάμπρυνε με την παρουσία της το ΥΠΕΧΩΔΕ, όταν εκπροσώπησε το ΑΠΘ σε ειδικές «Επιτροπές εμπειρογνωμόνων» με αντικείμενο την εκπόνηση εθνικής στρατηγικής για την εξοικονόμηση ενέργειας στια κτίρια και στον οικιστικό τομέα, την ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας 93/76/ΕΟΚ (οδηγία SAVE) στο εθνικό μας δίκαιο σχετικά με «όρους και προϋποθέσεις για τον περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων» και την εκπόνηση νέου «ενεργειακού κανονισμού για την ορθολογική χρήση και την εξοικονόμηση ενέργειας» (περίοδος 1994-2000). Στήριξε πρωτοβουλίες, μετέδιδε τη γνώση της –τις περισσότερες φορές αφιλοκερδώς– πάλευε καθημερινά αποδεικνύοντας τα οφέλη από την εξοικονόμηση ενέργειας.

Η Νιόβη δεν πρόλαβε να "δει" και να "χαρεί" την εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων στην Ελλάδα και κυρίως του ΝΕΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ, που επρόκειτο να αντικαταστήσει τον υφιστάμενο Κανονισμό Θερμομόνωσης. Και όμως για χρόνια υποστήριζε με πάθος ότι ο Κανονισμός Θερμομόνωσης «είναι απαρχαιωμένος και πρέπει, οπωσδήποτε, να αντικατασταθεί» και αγωνίστηκε να πείσει και να αποδείξει τα πολλαπλά οφέλη από την εφαρμογή ενός νέου σύγχρονου, φιλικού, Ενεργειακού Κανονισμού στο περιβαλλοντικό «γίγνεσθαι» στην Ελλάδα. Και το απέδειξε περίτρανα με το νέο Κανονισμό, τον ΚΟΧΕΕ, στην εκπόνηση του οποίου συμμετείχε και καθόρισε, ως επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τα θέματα του αρχιτεκτονικού κελύφους των κτιρίων με άπειρες προσομοιώσεις και αναλύσεις.  

Αργότερα πρόθυμα δέχτηκε να συμμετέχει στην δημιουργία μιας ιστοσελίδας για τα «Οικολογικά Κτίρια» με σκοπό τη συγκέντρωση αξιόπιστου υλικού και αξιοποιήσιμης πληροφορίας για την διάδοσή τους στους νέους... 

«Έφυγε αθόρυβα, με αξιοπρέπεια, φροντίζοντας τα πάντα πίσω της». Δεν είδε κανένα, παρά μόνο τους δικούς της και δεν μίλησε σε κανένα για το «τέλος» που ερχόταν! Κάποια μηνύματα SMS, σε αραιά διαστήματα, μας διαβεβαίωναν ότι είναι καλά και ότι σύντομα θα συνεχίσει το έργο της με περισσότερη πίστη στο μέλλον και περισσότερο πείσμα και ότι θα ζούσε πια «μια ζωή όπως τη θέλω και όχι αυτή που μας φοράνε οι άλλοι»... «Έφυγε πολύ γρήγορα». Η απώλειά της δεν αναπληρώνεται!

Οι συνάδελφοι και οι φίλοι της, της υποσχέθηκαν εκείνη τη ζοφερή Παρασκευή, 14 Ιουλίου 2006, και συνεχίζουν να της υπόσχονται ότι θα συνεχίσουν το έργο της και ότι θα κάνουν τα πάντα για να υλοποιήσουν το μεγάλο της όνειρο: Να εφαρμόσουμε σύντομα και στην Ελλάδα ένα σύγχρονο Κτιριολογικό Κανονισμό για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, σαν τον ΚΟΧΕΕ και ότι θα την ενημερώνουν για τα αποτελέσματα.

«Bis bald Niobe. Bis Berlin»!

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 64 10/06