(Τα άρρωστα πεύκα, το πευκόμελο και οι ψεκασμοί μπροστά στα σπίτια μας)

ΒΑΣΩ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ψεκασμοί εντομοκτόνων μέσα σε πόλεις!

Σε ολόκληρη την Αττική τα κλαδιά των πεύκων γεμίζουν “βαμβάκια” ενώ τα φυλλώματα τους σιγά σιγά αραιώνουν. H ασθένεια ονομάζεται βαμβακίαση και προκαλείται από ένα παράσιτο, η εξάπλωση του οποίου επιδοτήθηκε στο παρελθόν από την Πολιτεία, με στόχο να αυξηθεί η παραγωγή πευκόμελου. Και ύστερα ήλθαν οι ψεκασμοί: Τον Ιούνιο και Ιούλιο του 2006, τα πεύκα των αστικών και περιαστικών περιοχών της Αττικής ψεκάστηκαν με 6 ισχυρές χημικές εντομοκτόνες ουσίες, από αυτές που χρησιμοποιούνται συνήθως σε μη κατοικημένα χωράφια. Οι ενέργειες αυτές βασίσθηκαν σε πρόσφατες Αποφάσεις του Υπουργείου Αγροτικής ανάπτυξης. Έτσι, αν κάποιοι εκείνες τις ημέρες έβγαλαν τα μωρό τους για καθαρό αέρα στο γειτονικό αλσύλιο ή περπάτησαν σε πευκόφυτα πεζοδρόμια αμέσως μετά τον ψεκασμό, δυστυχώς είναι πολύ πιθανό να τα εξέθεσαν σε πραγματικό κίνδυνο, όπως θα διαβάσετε παρακάτω… Σημειώνουμε ότι ο Υπουργός ενέκρινε την εφαρμογή ψεκασμών σε κατοικημένες περιοχές (για βραχύ χρονικό διάστημα) χωρίς να προηγηθεί ουσιαστική μελέτη περιβαλλοντικών (και ανθρώπινων) επιπτώσεων.

Η αγωνία της ιατρού και η προσφυγή στο ΣτΕ

Η ιατρός και Αν. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταμάτη έμεινε κατάπληκτη όταν πληροφορήθηκε ότι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ενέκρινε ψεκασμούς των πεύκων με ισχυρά εντομοκτόνα σε κατοικημένες περιοχές. Κάτι που η ίδια χαρακτηρίζει ως πρωτοφανές! Δεν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα εγκρινόταν ψεκασμός μέσα σε πόλη. Αμέσως επισκέφθηκε το Υπουργείο για να ενημερώσει την αρμόδια υπηρεσία για την υφιστάμενη επικινδυνότητα. “Δεν γίνεται τίποτα” της απάντησαν, είναι απόφαση Υπουργού και δεν μπορεί να ανακληθεί.

Τότε προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας με τη συνδρομή του δικηγόρου κ. Γιώργου Μπάλια. Μέχρι την οριστική εκδίκαση της προσφυγής, έκαναν αγώνα δρόμου και κατάφεραν να πετύχουν προσωρινή αναστολή χρήσης για μία από τις έξι δραστικές χημικές ουσίες που είχαν ήδη εγκριθεί και χρησιμοποιηθεί στους αστικούς ψεκασμούς στην Αττική. Η ουσία αποκαλείται fenoxycarb και περιλαμβάνεται στο εντομοκτόνο Insegar. Το Fenoxycarb είναι καταχωρημένο ως καρκινογόνο από την Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Πολιτείας της Καλιφόρνιας. Το Συμβούλιο της Eπικρατείας εξέδωσε την απόφαση προσωρινής αναστολής στις 13/7/06. Βέβαια, οι φετινοί ψεκασμοί μόλις είχαν ολοκληρωθεί. Όμως η απόφαση έχει σημαντική και άμεση πρακτική αξία για την πολύ πιθανή επανάληψη κατά την επόμενη περίοδο, καθώς τα πεύκα ασθενούν. Η τακτική δικάσιμος κατά την οποία θα κριθούν και οι 6 δραστικές ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν στην Αττική, αναμένεται να ορισθεί.

Ευτυχώς που το Συμβούλιο της Επικρατείας είχε την ευαισθησία να αναγνωρίσει τη γενικότερη επιστημονική αποδοχή της καρκινογόνου δράσης του fenoxycarb, λέει η ιατρός και ταυτόχρονα τονίζει πως αυτό δεν σημαίνει ότι και οι άλλες ουσίες που κατά παρέκκλιση του νόμου ψεκάστηκαν σε αστικές περιοχές είναι ακίνδυνες. Και συνεχίζει: Για να γίνει πλήρως κατανοητό αυτό που σας λέω θα αναφερθώ στο λάδι παραφίνης το οποίο από ορισμένους θεωρείται μη επικίνδυνο. Αν λοιπόν αυτό το λάδι εισπνευσθεί, εφόσον ψεκασθεί μέσα σε πόλη όπου δεν είναι δυνατόν να ληφθούν τα μέτρα τα οποία συνήθως λαμβάνονται σε θερμοκήπια, μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη των πνευμόνων…

Επιπλέον η ιατρός χαρακτηρίζει ορισμένες από αυτές τις ουσίες που χρησιμοποιήθηκαν στους ψεκασμούς της Αττικής, ως “ενδοκρινικούς διαταράκτες” που προκαλούν ορμονικές διαταραχές και υπογονιμότητα. Στη βιβλιογραφία, οι γνώσεις για την επικινδυνότητα υπάρχουν, μας λέει. Εκείνο που δεν υπάρχει είναι το κανάλι επικοινωνίας με τους αρμόδιους και ένας μηχανισμός που να ελέγχει και να επιβεβαιώνει την ασφαλή χρήση των φυτοφαρμάκων. Από όσο γνωρίζουμε, προσθέτει, ψεκασμοί αστικών περιοχών δεν γίνονται πουθενά. Ο ψεκασμός σε αστικές περιοχές δεν αποτελεί διεθνή πρακτική.

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών παρακολουθεί εδώ και χρόνια τη διεθνή βιβλιογραφία για τις αυξανόμενες ενδείξεις και αποδείξεις σχετικά με τις βλάβες που προκαλούν ορισμένες χημικές ουσίες, καθώς έχει ειδικευτεί σε θέματα επίδρασης του περιβάλλοντος στη υγεία, με ιδιαίτερες γνώσεις για την επικινδυνότητα των φυτοφαρμάκων. (Συγγραφέας 6 σχετικών επιστημονικών βιβλίων και επιστημονική υπεύθυνη του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών “Περιβάλλον και Υγεία: Διαχείριση Περιβαλλοντικών Θεμάτων με Επιπτώσεις στην Υγεία”).

Ειδοποιήθηκε ο Άνεμος;

Πώς εφαρμόσθηκε από τους Δήμους της Αττικής η απόφαση του Υπουργείου για ψεκασμούς σε Αστικές περιοχές; Πιθανόν με διαφορετικούς τρόπους. Ελήφθησαν μέτρα προφύλαξης για τους ανθρώπους, μέχρι να στεγνώσει το υλικό όπως προβλεπόταν? Οι πληροφορίες μας είναι ελλιπείς. Πάντως, ακούσαμε ότι σε κάποιο Δήμο κυκλοφόρησε έντυπη ειδοποίηση προς τους κατοίκους ότι πχ. αρχές Ιουλίου θα γίνουν ψεκασμοί στα πεύκα. Τίποτε άλλο. Ούτε ώρα ούτε ημέρα, για κάθε επί μέρους γειτονιά. Ειδοποιήθηκαν οι κάτοικοι να κλείσουν τα παράθυρα την ημέρα εκείνη που ψεκάζονταν τα πεύκα στα πεζοδρόμια μπροστά στο σπίτι τους; Μάλλον όχι. Ειδοποιήθηκαν να μην πλησιάσουν τα πεύκα στα άλση και στα πεζοδρόμια μέχρι να στεγνώσει. το υγρό; Τέλος, ειδοποιήθηκε ο άνεμος να πάψει να φυσά για να μη μεταφέρει το ψεκαστικό υγρό στα παγκάκια των πάρκων, στα μπαλκόνια και στα δωμάτια των σπιτιών; Ας τον ρωτήσουμε…

Αλλά ακόμα και αν όλα αυτά είχαν γίνει- δεν θα ήταν αρκετά, καθόσον η δράση της τοξικής ουσίας δεν είναι στιγμιαία, αλλά παραμένει για περισσότερο χρόνο.

Η Απληστία και η Ασθένεια

Σύμφωνα με τους γεωπόνους του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, το έντομο Marchalina Ηellenica που προκαλεί τη βαμβακίαση, “θεωρείται πρωτογενές παράσιτο του πεύκου διότι απομυζά τους χυμούς του και είναι μία από τις αιτίες που μπορεί να προκαλέσει καχεξία και ξηράνσεις κλάδων. Έχει όμως ιδιαίτερη σημασία από μελισσοκομικής πλευράς δεδομένου ότι 60% της ετήσιας παραγωγής μελιού στην Ελλάδα είναι πευκόμελο, παραγόμενο από μελιτώματα και εκκρίματα του εντόμου αυτού στα πεύκα. Η έξαρση της προσβολής που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια, αποδίδεται στην εξάπλωσή του από τους μελισσοκομικούς συνεταιρισμούς με “εμβολιασμό” των πευκοδασών και των πεύκων των περιαστικών περιοχών με το εν λόγω έντομο.[i]

Σύμφωνα με μελέτη (Π. Πετράκης, Β. Ρούσσης, Κ. Βάγιαs)[ii] το έντομο αυτό υπάρχει στην Ελλάδα εδώ και αρκετούς αιώνες, μέσα όμως στην τελευταία δεκαετία επιδοτήθηκε η διάδοσή του και η περαιτέρω εξάπλωσή του για να εξυπηρετηθούν οι μελισσοκόμοι και να παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες. Οι Έλληνες μελισσοκόμοι, γράφει η μελέτη, άσκησαν πίεση προς στις πολιτικές αρχές, υποστηρίζοντας ότι το έντομο δεν καταστρέφει το πεύκο από το οποίο τρέφεται, ενώ ακριβώς την ίδια εποχή στη γειτονική μας Ιταλία, ελάμβαναν μέτρα εναντίον της εξάπλωσης του, ακριβώς επειδή καταστρέφει τα πεύκα! Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι τα πεύκα κινδυνεύουν να νεκρωθούν και οι μελισσοκόμοι να χάσουν εντελώς το μέλι τους. Ροκάνισαν δηλαδή το κλαδί πάνω στο οποίο στέκονται. Σας θυμίζει κάτι γενικότερο;

Αυτά καταγράφουν οι ειδικοί και εμείς διαπιστώνουμε ότι η έξαρση της ασθένειας που ταλανίζει τα πεύκα της Αττικής οφείλεται στη γενικότερη περιρρέουσα βλακεία.

Αμφίβολη η αποτελεσματικότητα των ψεκασμών

Σύμφωνα με την ίδια ως άνω μελέτη που βρίσκεται στο φάκελο της προσφυγής της ιατρού προς το Συμβούλιο της Επικρατείας, οι ψεκασμοί με εντομοκτόνα δεν θεωρούνται παγκοσμίως αποτελεσματικοί για τη βαμβακίαση των πεύκων. Προτείνονται λοιπόν άλλες μέθοδοι αντιμετώπισης της ασθένειας, λιγότερο βλαπτικές. “Το έντομο αυτό, όπως και όλα τα άλλα έντομα της ταξονομικής ομάδας, έχουν πολλές προσαρμογές που τα καθιστούν σχεδόν άτρωτα στα εντομοκτόνα… Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι ότι ακόμη και σε αγροτικές καλλιέργειες που η εφαρμογή είναι ευκολότερη, δεν έχει επιτευχθεί ποτέ έλεγχος με εντομοκτόνα”. Γι’ αυτό οι συγγραφείς της μελέτης προτείνουν ένα περιβαλλοντικά συμβατό μίγμα που έχει δοκιμαστεί, καθώς και εμπλουτισμό με φυσικούς εχθρούς. Αναφέρονται δε σε ερευνητικό πρόγραμμα που είναι εν εξελίξει, σχετικά με τον ανωτέρω εμπλουτισμό. Κατά την άποψη των ερευνητών, το πρόγραμμα αναμένεται να δώσει οριστική, λειτουργική και οικολογικά ορθή λύση σε ένα πρόβλημα που βασικά δομήθηκε με υλικά την ανοησία και την απληστία ορισμένων ανθρώπων”

Πώς λαμβάνονται οι Αποφάσεις, πώς λειτουργεί η δημοκρατία

Οι ψεκασμοί (επέκταση της έγκρισης από αγροτικές σε αστικές περιοχές) προτάθηκαν στον Υπουργό από επιστημονική επιτροπή αποτελούμενη πλειοψηφικά από γεωπόνους, οι οποίοι στην έκθεσή τους χαρακτηρίζουν τα προτεινόμενα σκευάσματα ως “χαμηλής τοξικότητας” τη δε επέκταση της χρήσης σε αστικές περιοχές ως “μικρής σημασίας”.

Αντίθετα η ιατρός που προσέφυγε στο ΣτΕ τα θεωρεί ισχυρά εντομοκτόνα. Σε ποια βιβλιογραφία βασίσθηκε ο ισχυρισμός των ανθρώπων του υπουργείου, περί χαμηλής τοξικότητας είναι εντελώς άγνωστο, καθώς δεν αναφέρεται στην εισήγησή τους. Και το χειρότερο: Πώς είναι δυνατόν αυτοί οι ειδικοί να προτείνουν ένα γνωστό καρκινογόνο σε αστικούς ψεκασμούς; Τέλος, γιατί δεν συμπεριλαμβάνεται στη γνωμοδότηση και η άλλη επιστημονική άποψη, δηλαδή η μελέτη που αναφέρει ότι οι ψεκασμοί για το συγκεκριμένο έντομο έχουν διεθνώς αποδειχθεί αναποτελεσματικοί; Μήπως ήταν άγνωστη στους εισηγητές;

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 63 9/06