ΠΕΡΙ ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΥ

Του Νίκου Μπελαβίλα

Οι σιδηροδρομικές γραμμές κόβουν την Αθήνα στη μέση από τον καιρό που η πρωτεύουσα ενώθηκε πολεοδομικά με τον Πειραιά και από τότε που άρχισαν να κτίζονται οι δυτικές συνοικίες. Πριν από 80 χρόνια περίπου. Στις παλιές γραμμές του σιδηροδρόμου αναπτύσσεται σήμερα το δίκτυο του προαστιακού. Αυτό δεν είναι ούτε πρωτοφανές ούτε αθηναϊκό. Έχει συμβεί σε όλες σχεδόν τις πρωτεύουσες της Ευρώπης. Εκεί τέσσερις και πέντε σιδηροδρομικοί κλάδοι, με ισάριθμους σταθμούς, εισβάλλουν μέχρι το κέντρο των πόλεων. Θυμηθείτε τη Γκαρ ντι Νορ, τη Γκαρ ντι Λυόν και άλλους τρεις σταθμούς στο Παρίσι, τη Βικτόρια, το Κινκγς Κρος και άλλους τρεις στην καρδιά του Λονδίνου. Τη Ρώμη, το Μιλάνο, το Μόναχο, τις Βρυξέλλες, τη Μαδρίτη που τα τρένα φθάνουν σχεδόν στο κέντρο τους, με τις γραμμές ορατές και επίγειες. Σταθμοί και γραμμές σε επαφή με κτίρια, κατοικίες, πάρκα, δρόμους. Όχι μία και δύο γραμμές όπως στην Αθήνα, αλλά δέκα και δεκαπέντε σε κάθε σιδηροδρομικό αδράχτι. Αφ' όταν οι πόλεις μεγάλωσαν και τα μέσα σταθερής τροχιάς έγιναν απαραίτητο στοιχείο για την εύρυθμη λειτουργία τους, οι γραμμές των υπεραστικών σιδηροδρομικών δικτύων εντάχθηκαν στο σύστημα αστικών μεταφορών. Κοντολογίς, επάνω στις ίδιες παλιές γραμμές άρχισαν να κινούνται και τρένα που εξυπηρετούν τις συνοικίες, τα αεροδρόμια, την περιφέρεια των προαστίων. Κατασκευάστηκαν νέοι τοπικοί σταθμοί, δημιουργήθηκαν ανταποκρίσεις με τα δίκτυα του μετρό και του τραμ.

Πίσω στα δικά μας. Από το 2004 που ενεργοποιήθηκε ο προαστιακός, πολλές περιοχές συνδέθηκαν με το δίκτυο του μετρό, το αεροδρόμιο, όπως και τα απομακρυσμένα προάστια της πρωτεύουσας. Η Αθήνα, δυστυχώς, μεγαλώνει και έχει ανάγκη σύγχρονων δικτύων μαζικής μεταφοράς. Ο προαστιακός εξελίσσεται και επεκτείνεται. Μερικά από αυτά που πρόκειται να συμβούν εξ αιτίας της επέκτασης είναι καλά. Άλλα δεν είναι. Στα θετικά χρεώνονται η επέκτασή του προς το Ρουφ, τον Άγιο Ιωάννη Ρέντη και τον Πειραιά. Συνοικίες οι οποίες μέχρι σήμερα επικοινωνούσαν πολύ δύσκολα με τις κεντρικές περιοχές και καθόλου με τον ηλεκτρικό ή το μετρό αποκτούν αξιόπιστη σύνδεση χάρη στους νέους σταθμούς και τη συνδυασμένη επέκταση του μετρό στα δυτικά μέχρι το Αιγάλεω, το Χαϊδάρι, τη Νίκαια και το λιμάνι. Στα θετικά επίσης είναι οι επεκτάσεις προς τη Χαλκίδα και την Κόρινθο. Στα θετικά και η μελλοντική επέκταση μέχρι το Λαύριο για την καλύτερη λειτουργία αυτού του νέου περιφερειακού λιμανιού της Αττικής.
Στα αρνητικά χρεώνεται η απαράδεκτη για σύγχρονο σιδηροδρομικό δίκτυο, διατήρηση ισόπεδων κόμβων σε διάφορα σημεία της χάραξης. Στα αρνητικά επίσης η ασφυκτική γειτνίαση με τα μέτωπα της κατοικίας σε τμήματα του δικτύου, κυρίως στα βόρεια, κοντά στη Λιοσίων και στους Αγίους Αναργύρους. Η ΕΡΓΟΣΕ απέφυγε να προχωρήσει σε αστικές απαλλοτριώσεις για να αποφύγει το οικονομικό κόστος. Απέφυγε επίσης για τους ίδιους λόγους να διευρύνει τη σιδηροδρομική ζώνη και να δημιουργήσει παράπλευρες οδούς εξυπηρέτησης των περιοχών κατοικίας.

Είναι ανάγκη όμως να ξεκαθαριστεί κάτι. Ακόμη κι αν χρειάζεται να διαφωνήσουμε και ίσως να χαλάσουμε λίγο τις καρδιές μας. Άλλο είναι να ζητείται η μείωση της περιβαλλοντικής βλάβης, να ζητούνται μέτρα για την καλύτερη ένταξη του προαστιακού στην πόλη, όπως νέες ανισόπεδες διαβάσεις, πυκνές υπόγειες ή υπέργειες διαβάσεις πεζών, αξιόπιστα δρομολόγια, χαμηλό εισιτήριο, αξιοποίηση των εκτάσεων που αφήνει ο παλιός ΟΣΕ προς όφελος των δήμων και του περιβάλλοντος και όχι της κτηματαγοράς, ηχοπετάσματα και φίλτρα από δένδρα, τοπικές βυθίσεις και καλύψεις στα σημεία που οι γραμμές αγγίζουν τις κατοικίες. Και άλλο είναι να λέμε όχι στον προαστιακό ή να ζητάμε την πλήρη υπογειοποίηση του από το Μενίδι μέχρι τον Πειραιά, ουσιαστικά ζητώντας την κατάργηση του.

Μη λέμε ότι ο προαστιακός κόβει την Αθήνα, γιατί αυτό δεν λέει τίποτε. Την κόβει όπως τα τρένα γενικώς κόβουν όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις. Με σταθμούς και διαβάσεις θα μειωθεί αυτή η επιβάρυνση. Η καλή λειτουργία του θα ενώσει περιοχές αποκομμένες. Η νέα λεωφόρος Κηφισού, η λεωφόρος Συγγρού και η Αττική Οδός κόβουν επίσης την Αθήνα στα δύο, στα τέσσερα, στα δεκάξι. Δεν ζητήσαμε την υπογειοποίηση ή την κατάργησή τους. Για να έχουμε δε ένα μέτρο σύγκρισης, αξίζει να θυμόμαστε ότι αυτοί οι τρεις οδικοί άξονες προξενούν στην Αθήνα εκατονταπλάσια χημική, οπτική και ηχητική ρύπανση από όση όλα τα μέσα σταθερής τροχιάς μαζί.

 Αυγή, 15/12/2006