Υποστηρίξτε την Επανάσταση στη Χημεία της καθημερινότητας μας

Bάσω Κανελλοπούλου

Η παλιά φωτογραφία, ήταν ειδυλιακή. Πάνω από τα κεραμίδια μιας παλιάς  γειτονιάς με  μικρά χαριτωμένα σπιτάκια πετούσε ένα μονοκινητήριο αεροπλανάκι παλαιού τύπου που έμοιαζε με παιχνίδι. Η επίσημη λεζάντα της έκθεσης  έγραφε: «Αθήνα 20/10/47, ειδικό αεροσκάφος ψεκάζει με εντομοκτόνο DDT. Aργότερα, θα ανακαλύψουν ότι ήταν και ανθρωποκτόνο»[i].

Ο ανθρώπινος πόνος που προκλήθηκε από αυτό τον ψεκασμό του 1947, δεν  καταγράφηκε ποτέ, σκεφτόμουν με το βλέμα κολημένο στα όμορφα σπιτάκια. Εξάλλου είναι πάρα πολύ δύσκολο να καταγραφεί. Τα αποτελέσματα αργούν να εμφανισθούν και διαρκούν για πολλά χρόνια μετά τη χρήση. Το DDT απαγορεύθηκε τη δεκαετία του 70 (κυρίως σε αναπτυγμένες χώρες ).  Σήμερα, σε περιοχές που έχει απαγορευθεί  η χρήση της,  η ουσία συνεχίζει να κυκλοφορεί  στο περιβάλλον καθως ανιχνεύεται σε ζωϊκούς και  ανθρώπινους οργανισμούς.

Το 47 μοιάζει μακρινό και εν πάσει περιπτώσει ανήκει στον προηγούμενο αιώνα. Θα ήθελα λοιπόν να πιστεύω ότι η χρήση ουσιών με άγνωστες ιδιότητες, αποτελεί πλέον παρελθόν και ότι σήμερα τελος πάντων, ελέγχουμε την τύχη μας.  Διαβάζοντας όμως τα κείμενα της  Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καταλαβαίνω ότι η Άγνοια στην κυριολεξία εξακολουθεί να είναι κυρίαρχη. Στα πλαίσια της καθημερινότητάς μας,  εκτιθέμεθα σε χημικές ουσίες των οποίων οι ιδιότητες δεν έχουν μελετηθεί και επομένως μας είναι άγνωστες. Εκτιθέμεθα και σε άλλες, οι οποίες έχουν αναγνωρισμένες βλαπτικές ιδιότητες αλλά δεν «έχει ακόμα αποδειχθεί ότι μας βλάπτουν». Η τελική επιστημονική απόδειξη της σχέσης αίτιο- αποτέλεσμα, είναι  δύσκολη έως ανέφικτη καθώς  τα αποτελέσματα κάνουν πολλά χρόνια να φανούν, μας λέει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Λευκή Βίβλο της για τις χημικές ουσίες. Για αυτό το λόγο όλες οι απαγορεύσεις που σήμερα ισχύουν, έγιναν μετά από μακρόχρονη και έντονη χρήση της μετέπειτα απαγορευμένης βλαπτικής ουσίας.

Η σημερινή νομοθεσία είναι διάτρητη λέει η ΕΕ, δηλαδή για  τις συνθετικές χημικές ουσίες που   κυκλοφόρησαν πριν από το 1981, δεν υπάρχουν  επαρκείς πληροφορίες γιατί δεν το προβλέπει η νομοθεσία[ii].  Έτσι  εμποδίζεται η  επιστημονική εκτίμηση του ενδεχόμενου κινδύνου, σε βάρος της προστασίας της υγείας μας. Αυτές οι προ του 81 ουσίες καλύπτουν το 99% της ποσότητας που κυκλοφορεί στην αγορά και ανέρχονται περίπου σε 100.000 [iii]. Η νέα χημική νομοθεσία που έχει προτείνει η Ευρ. Ένωση -προκειμένου να αντικαταστήσει 40 υφιστάμενα νομοθετήματα- και  να ελέγχονται ΟΛΕΣ οι ουσίες που παράγονται ή εισάγονται στην Ευρώπη, αποκαλείται REACH[iv].

Με βάση το σημερινό χάος και την υφιστάμενη άγνοια, το REACH – αν και με ελλείψεις- αποτελεί μια πραγματική επανάσταση. Εχει κάποια δυνατότητα να μας οδηγήσει  προς την πράσινη χημεία. Βέβαια την τελευταία πενταετία, διεξάγεται ένας  απίστευτα έντονος παρασκηνιακός πόλεμος πιέσεων από ομάδες συμφερόντων – τα γνωστά μας λόμπυ. Ως αποτέλεσμα, η αρχική νομοθετική πρόταση της Επιτροπής έχει σημαντικά εξασθενίσει αλλά διατηρεί και προτερήματα. Τώρα βρισκόμαστε στη τελική ευθεία. Γίνονται διαβουλεύσεις μεταξύ Συμβουλίου υπουργών και Ευρωκοινοβουλίου. Η τελική ψηφοφορία στο Ευρωκοινοβούλιο[v] αναμένεται για το φθινόπωρο του 2006 και εκεί θα κριθεί,

-αν θα υπάρχει Διαφάνεια και ελεύθερη ροή της πληροφορίας για τα χημικά τη χρήση τους και τις ιδιότητες τους ώστε να βγεί από την άγνοια η κοινωνία,

-αν θα  προβλέπεται άμεση Αντικατάσταση με υφιστάμενα ασφαλέστερα υποκατάστατα όταν μια ουσία κρίνεται βλαπτική και,

-αν θα έχει Ευθύνη ο αρχικός παραγωγός της ουσίας για θέματα ασφάλειας

Σε αυτά τα τρία σημεία επικεντρώνεται τώρα η μάχη των συμφερόντων προκειμένου να πετύχουν την περαιτέρω αποδυνάμωση του REACH. Σε αυτά πρέπει να επικεντρωθεί τώρα και η κοινωνία και να προειδοποιήσει τους υπουργούς της  και τους ευρωβουλευτές της ότι η στάση τους δεν θα περάσει απαρατήρητη και ότι θα καταγραφεί κατά πόσον ψηφίζουν υπερ ή κατά της υγείας της δικής μας και κυρίως των παιδιών. Να ετοιμαστούμε λοιπόν να παρακολουθήσουμε  τα τεκταινόμενα, ως ενεργοί πολίτες και όχι ως πολίτες του καναπέ, επειδή είναι πλέον αποδεδειγμένο, ότι ο καναπές σε πολλές περιπτώσεις, περιλαμβάνει χημικές ουσίες με αναγνωρισμένες βλαπτικές ιδιότητες[vi].

Δαίμων της Οικολογίας,

Τ. 62, 7/06