ΟΙΚΟ-ΙΣΤΟΡΙΑ: Το έπος των χοίρων

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

Μετά την ολοκλήρωση της κατάκτησης της μεσαιωνικής Σερβίας από τον Μωάμεθ το 1459, θα έχουμε τις πρώτες μετακινήσεις σερβικών πληθυσμών προς τον Βορρά. Αυτή η μετακίνηση της Σερβίας στα βόρεια θα ολοκληρωθεί μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1689 που έγινε μετά από παρότρυνση των Αυστριακών. Τότε ο Πατριάρχης Αρσένιος θα οδηγήσει σαν νέος Μωυσής, 37000 σερβικές οικογένειες, όχι στο πέρασμα της Ερυθράς Θάλασσας αλλά του Δούναβη.

Το Βελιγράδι με το φρούριό του ήταν το θερμό όριο της Οθωμανικής με την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία. Το πασαλίκι του Βελιγραδίου είχε μετατραπεί σε ένα μόνιμο πεδίο μαχών μεταξύ των δύο αντιπάλων. Αλλά το κεντρικό του τμήμα, η περιοχή Σουμάντια (δηλ. o τόπος με δάση) με τα μεγάλα και πυκνά της δάση που δεν μπορούν να κατατμηθούν και να γίνουν χωράφια από τους Τούρκους, θα γίνει το καταφύγιο και το εθνικό λίκνο των Σέρβων. Όταν η μεγάλη επιδημία πανώλης του 17^ου αιώνα θα σαρώνει τις οθωμανικές κοιλάδες, μεγαλώνοντας τις συνέπειες του αυστρο-τουρκικού πολέμου, η Σουμάντια θα διατηρεί ένα υγιές δημογραφικό ορεινό απόθεμα.

Η μωαμεθανική δίαιτα που κάποτε την είχε καθορίσει η ζέστη της ερήμου, ποτέ δεν προσαρμόστηκε τελείως στα υγρά και κρύα κλίματα της Βαλκανικής. Τα γουρούνια, ζώα ρυπαρά, μπορεί να άφηναν αδιάφορους τους πιστούς του προφήτη, αλλά όχι και τους χριστιανούς από την άλλη μεριά των συνόρων. Τα βαλανίδια δεν έλειπαν, η διακίνηση των γουρουνιών δεν εμποδίζονταν από κανένα περιοριστικό εμπορικό μέτρο, και έτσι μέσα από τα υγρά και σκοτεινά δάση της Σουμάντια θα ξεκινήσει ένα εντυπωσιακό εμπόριο χοίρων, που θα εφοδιάζει με πολύτιμες ζωικές πρωτεΐνες το συνοριακό πληθυσμό της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας. Οι Έλληνες και Μακεδονόβλαχοι έμποροι πήγαιναν στην Αυστρία με μαλλιά και βαμβάκι, οι Σέρβοι αγρότες με τους χοίρους τους. Ταυτόχρονα όμως το εμπόριο, φυσικά και αυτό των χοίρων, θα γίνει και το όχημα μεταφοράς των ιδεών του διαφωτισμού που έχουν αρχίσει να κυριαρχούν στην Ευρώπη .

Από αυτή την περίεργη όσο και εντυπωσιακή συνεργασία, της χλωρίδας της πανίδας και των εμμονών του Ισλάμ, θα γεννηθεί η μεσαία σερβική αγροτική και εμπορική τάξη που θα πρωτοστατήσει στην σερβική εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση. Στο τέλος του 18^ου αιώνα κάθε σχεδόν σερβικό σπίτι διαθέτει από 20 έως 200 χοίρους. Ό ίδιος ο Καραγιώργης, αρχηγός της πρώτης σερβικής εξέγερσης είχε 300 χοίρους, 3000 πρόβατα και 16 άλογα. Πριν από το 1800 η Σερβία εξήγαγε κάθε χρόνο στην Αυστρία χοίρους και βοοειδή αξίας τριών εκατομμυρίων φράγκων.(1) Αυτό το εκρηκτικό μίγμα, χοίρων και διαφωτισμού, εμπορίου και εθνικής συνείδησης, θα φέρει τους εμπειροπόλεμους έμπορους κτηνοτρόφους στο προσκήνιο, να διεκδικούν την εθνική και οικονομική τους ανεξαρτησία. Τον Αύγουστο του 1806 ο Καραγεώργης θα συντρίψει τον πολυαριθμότερο τουρκικό στρατό στο Μισάρ και στο τέλος του χρόνου θα μπει θριαμβευτής στο Βελιγράδι.

Ο ηγέτης αυτής της προσπάθειας, όπως αναφέραμε παραπάνω, ήταν ένας έμπορος χοίρων, ο Γεώργιος Πέτροβιτς. Ο μαυριδερός στην εμφάνιση Πέτροβιτς, σύντομα θα γίνει Καραγιώργης (μαύρος Γιώργης) ή αυθεντικά σερβικά Καρατζόρτζεβιτς. Ο πρίγκιπας Αλεξάντερ Καρατζόρτζεβιτς, που διεκδικεί σήμερα τον θρόνο της Σερβίας, αφού θα χρειαστεί πρώτα να μάθει σερβικά, δεν είναι παρά απόγονος ενός ταπεινού χοιροβοσκού. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι η Σερβία είναι το μοναδικό βασίλειο στα Βαλκάνια που στον θρόνο του δεν θα κάτσει ποτέ γαλαζοαίματος εισαγωγής. (2) Η διπλωματία των βασιλικών αυλών εδώ θα σπάσει τα μούτρα της. Οι δύο δυναστείες Οβρένοβιτς και Καρατζόρτζεβιτς θα διεκδικούν τον θρόνο λύνοντας τους λογαριασμούς τους με δολοφονίες μέχρι το τέλος του 19^ου αιώνα.

Αλλά το σερβικό έθνος έχει ξεκινήσει να γίνει κράτος μέσα από ένα ορεινό δασικό οικοσύστημα, με το αποθεματικό της εκτροφής και του εμπορίου χοίρων να κεφαλαιοποιείται ένοπλα στην αντιπαράθεση με μια αυτοκρατορία. 

1.      «Ο κατακτητής ορθόδοξος έμπορος» στο συλλογικό «Η οικονομική δομή των βαλκανικών κρατών». Επιμέλεια Σπύρου Ασδραχά, 1979

2.      Δ. Κωστόπουλος, « Βαλκάνια, η οικογεωγραφία της οργής», 1993

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 60, 5/06