Τραμ Πειραιά και οικο-, κεντρο- αριστερά

Σάκης Κουρουζίδης

Επιχειρώντας να ανιχνεύσουμε την «αριστερή» και την «δικομματική» οπτική στην υπόθεση της επέκτασης του τραμ στον Πειραιά, μάλλον μπερδευτήκαμε. Ας ξεκινήσουμε από παλιά. Η αριστερά κατήγγειλε τα διαπλεκόμενα που ξήλωσαν το τραμ για να ανοίξουν το δρόμο στα ΙΧ και τις εταιρείες καυσίμων. Οι εργαζόμενοι στο Πέραμα, όπου λειτουργούσε το τελευταίο τραμ που ξηλώθηκε το 1977, διαδήλωσαν για την κατάργησή του και έραιναν το τελευταίο βαγόνι με λουλούδια αποχαιρετώντας το. Στο τραμ ίσχυε και το «εργατικό» εισιτήριο, καθώς ο κύριος όγκος των μετακινούμενων σε μακρινές συνοικίες ήταν εργάτες και «μαστόρια». Τα τελευταία 20-25 χρόνια που το τραμ επανακάμπτει στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις ως βασικό εργαλείο ανάπλασης των παραδοσιακών κέντρων και ως αιχμή για την αντιμετώπιση της ασφυξίας των μεγαλουπόλεων, η αντιμετώπισή του ήταν σχεδόν διακομματική με πρωτοστατούντες πάντοτε οικολόγους και (κεντρο-) αριστερούς. Στην Ελλάδα υπήρξε βασικό αίτημα πράσινων και αριστερών η επαναλειτουργία του. Πριν από 25 χρόνια συνδέθηκε με το όνομα του Α. Τρίτση, υπουργού ΠΕΧΩΔΕ τότε.

Και ερχόμαστε στην προ-ολυμπιακή περίοδο που το τραμ επανέρχεται στο προσκήνιο ως ολυμπιακό έργο. Δεν ήταν η καλύτερη δυνατή πύλη εισόδου του τραμ στην τελευταία χώρα της Ευρώπης –πλην Αλβανίας- που δεν είχε τραμ, αλλά φαίνεται πως πολύ δύσκολα θα έβρισκε άλλη δίοδο να επανακάμψει. Ο εκτεταμένος λαϊκισμός που επικρατεί στην ΤΑ και ο φόβος μπροστά στο «πολιτικό κόστος» που κατατρέχει την κεντρική πολιτική ζωή, έχει οδηγήσει σε αδυναμία τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου Μεταφορών να προχωρήσουν στη δημιουργία ενός σύγχρονου δικτύου τραμ στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και σε μερικές ακόμη πόλεις στην υπόλοιπη Ελλάδα (Πάτρα, Λάρισα, Βόλος, Καλαμάτα, Ηράκλειο κλπ). Αφού, όμως, μας «επιβλήθηκε» ως ολυμπιακό έργο, τέθηκε εκ των πραγμάτων η προοπτική της επέκτασής του. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την προέκταση της παραλιακής γραμμής μέχρι το λιμάνι του Πειραιά. Ο δήμαρχος Πειραιά κ. Αγραπίδης πίεζε τότε να φτάσει η γραμμή το συντομότερο δυνατό στο λιμάνι και η υπογραφή του υπέρ του τραμ φιγουράρει πρώτη πρώτη σε ένα κείμενο με εκατοντάδες υπογραφές υποστήριξής του, όταν άλλοι συνάδελφοί του προέβλεπαν την καταστροφή των πόλεών τους από τη διέλευση του τραμ!

Οι καιροί άλλαξαν και μέσα σε λίγους μήνες, όταν πια η επέκταση της γραμμής μέχρι το λιμάνι είναι στην τελική της φάση με τη χρηματοδότηση εξασφαλισμένη, οδεύοντας προς τις δημοτικές εκλογές, το τοπίο άλλαξε. Ο κ. Αγραπίδης, στο πολύ ευαίσθητο προεκλογικό τοπίο του Πειραιά κάνει στροφή 180 μοιρών και μετατρέπεται σε πολέμιο της επέκτασης, καλυπτόμενος πίσω από τις αντιδράσεις μιας ολιγομελούς «ομάδας κατοίκων» της οδού Τζαβέλα. Η παράταξη του ΠΑΣΟΚ, ασθμαίνουσα τον ακολουθεί στη διαφοροποίηση αυτή και ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ στο δήμο κ. Τζατζάνης, ενώ δημοσίως τοποθετείται με τρόπο ξεκάθαρο υπέρ της επέκτασης του τραμ, στο δημοτικό συμβούλιο ψηφίζει λευκό! Είχε προηγηθεί η καταψήφιση της ΜΠΕ από το νομαρχιακό συμβούλιο του Πειραιά, όπου και η εκπρόσωπος του ΚΚΕ –και βουλευτής- κα. Παντελάκη, καταψήφισε την επέκταση, ταυτιζόμενη με την εισήγηση –μνημείο λαϊκισμού- του νομάρχη κ. Μίχα. Η νομαρχιακή παράταξη της ΝΔ διχάστηκε –στο δήμο ψήφισε ολόκληρη κατά. Το Λιμάνι της Αγωνίας υπερψήφισε την επέκταση, όπως και η νομαρχιακή σύμβουλος κ. Ε. Καρακώστα. Ο έτερος νομαρχιακός σύμβουλος από το ίδιο ψηφοδέλτιο κ. Γ. Αλεβιζόπουλος, τάχθηκε κατά της επέκτασης. «Ο συγκεκριμένος σχεδιασμός της επέκτασης του τραμ στον Πειραιά, χωρίς άλλη ρύθμιση, δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα, γιατί δεν μπορεί ένα τέτοιο ζήτημα να βασίζεται στα σχέδια ιδιωτικών συμφερόντων»(!!!), έγραψε σε τοπική εφημερίδα (Δυτικά Προάστια και Πειραϊκή, 8/3/2006). Δεν γνωρίζω σε ποια ιδιωτικά συμφέροντα αναφέρεται, απλώς να θυμίσω ότι η ΤΡΑΜ ΑΕ είναι θυγατρική της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ, η οποία έχει ως μόνο μέτοχο το κράτος.

Στο παρακμιακό αυτό τοπίο πρέπει να προσθέσουμε και την συμπεριφορά της κεντρικής εξουσίας. Ο κ. Λιάπης υποστήριξε εξ αρχής το έργο, ενώ ο μέχρι πρότινος υφυπουργός του κ. Νεράντζης, καθότι βουλευτής Πειραιά, δεν εκτέθηκε δημοσίως υπέρ της επέκτασης. Ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Σουφλιάς, αφού συστηματικά υπονομεύει κάθε απόπειρα ολοκλήρωσης του σχεδιασμού της υπάρχουσας γραμμής του τραμ, τορπιλίζει, ντε φάκτο, και την επέκτασή του στον Πειραιά –και αλλού, βέβαια-, κάνοντας για αντιπερισπασμό επιπόλαιες και πρόχειρες εξαγγελίες για επέκταση του μετρό στον Πειραιά –από την δυτική πλευρά- ακριβώς την παραμονή της συνεδρίασης του νομαρχιακού συμβουλίου του Πειραιά.

Από τη μια, μια τοπική αυτοδιοίκηση που διεκδικεί αρμοδιότητες, αποδεικνύει ακόμη μία φορά ότι είναι ανίκανη να υπερβεί τα τοπικά μικροσυμφέροντα και τις συγκυριακές προεκλογικές σκοπιμότητες, και από την άλλη μια κεντρική εξουσία απολύτως δέσμια είτε αυτού του παρακμιακού κλίματος που εκπέμπουν οι τοπικές κοινωνίες, είτε μιας εμφανούς αδυναμίας και αγκύλωσης σε σχεδιασμούς παρωχημένους, ξεπερασμένους και αναχρονιστικούς τις οποίες διαχειρίζονται εν λευκώ, ερήμην της «κοινωνίας των πολιτών». Ένα θλιβερό και απαισιόδοξο τοπίο. 

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 60, 5/06