Ολυμπιακά αδέσποτα: πού πήγαν τόσες ψυχές;

Πόπη Μπάκα

«Δεν ξέρω πόσο αποτελεσματικό μπορεί να αποδειχθεί το να κρύψουμε την αλήθεια από τους επισκέπτες που περιμένουμε. Δεν ξέρω πόσο βοηθάμε τα ζώα, αν ξεπλένουμε τόσο απερίσκεπτα στην κολυμπήθρα του Σιλωάμ τις αμαρτίες μιας πολιτείας που δεν τα φρόντισε και που προσπαθεί, για μια φορά ακόμη, να παρουσιάσει μια εικόνα που καμιά σχέση δεν έχει με τη σκληρή πραγματικότητα και με το μακρύ δρόμο που μας περιμένει, ώσπου να αποκαταστήσουμε το χαμηλό ζωοφιλικό μας προφίλ. Αν μη τι άλλο, ας πούμε την αλήθεια, ίσως αυτή να εκτιμηθεί περισσότερο, από το να προσπαθούμε να αρωματίσουμε τη χώρα που έτσι κι αλλιώς φιλοξενεί ήδη μια μυρωδιά θανάτου».

Η εισαγωγική αυτή παράγραφος αποτελεί το κλείσιμο ενός παλιότερου κειμένου μου που δημοσιεύθηκε στην Αυγή τον περασμένο Μάρτιο (1). Την επαναλαμβάνω γιατί μετά από αρκετούς μήνες και ενώ οι προβολείς της δημοσιότητας είναι στραμμένοι στη χώρα, που εκτός από «του ωραίου» και «του μεγάλου» είναι και «του αληθινού», τα γεγονότα έδειξαν ότι η πολιτεία ΔΕΝ έπραξε έγκαιρα όσα όφειλε για τα ζώα συντροφιάς και τα αδέσποτα. Και γιατί ίσως χρησιμεύσει ως βάση για μια πολύ μεγάλη συζήτηση γύρω από την προστασία αυτών των ζώων στη μετα-ολυμπιακή Ελλάδα, που δεν απέφυγε τη διεθνή κατακραυγή, κυρίως για τις καθυστερημένες ενέργειές της, ως προς την εφαρμογή του νόμου για τα ζώα, που ψηφίστηκε πέρυσι το καλοκαίρι.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ

Η εφαρμογή(;) του συγκεκριμένου νόμου δεν αναιρεί την αναγκαιότητα άμεσης βελτίωσής του. Οι ασάφειες που περιέχει γύρω από βασικές έννοιες προκάλεσαν πολύ εκτεταμένη συζήτηση στη Βουλή πέρυσι και, ένα χρόνο αργότερα, ουδείς είναι σε θέση να καθορίσει επακριβώς αν «καταφύγιο αδέσποτων ζώων» σημαίνει «ενδιαίτημα», «κλινική», «ιατρείο» ή «κυνοκομείο». Ενδεχομένως να πρόκειται για μετάφραση του όρου «shelter» που χρησιμοποιείται διεθνώς, χωρίς όμως να γίνεται ο διαχωρισμός σε «kill» και «no kill shelter» (θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως καταφύγια «ευθανασιών» και καταφύγια «υιοθεσιών» αντίστοιχα), που είναι δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα.

Ο ελληνικός νόμος προβλέπει μια σκληρή πολιτική για τις ευθανασίες αδέσποτων (θανατώνονται τα γέρικα, ανάπηρα, ανιάτως πάσχοντα και επιθετικά ζώα), γεγονός που για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε πρόσφατα από τον αρμόδιο υφυπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης (2), ενώ μέχρι σήμερα ο νόμος αυτός διαφημιζόταν για την απαγόρευση της ευθανασίας. Οι τέσσερις κατηγορίες ζώων, για τα οποία προβλέπεται ευθανασία, έχουν γίνει αντικείμενο εκτεταμένης συζήτησης σε επίπεδο εμπλεκομένων φορέων, καθώς και δημοσιογραφικής κριτικής. Για να μην μιλήσουμε για την «επανατοποθέτηση» των ζώων στις περιοχές απ’ όπου περισυλλέγονται, αφού η πρόβλεψη αυτή ανατρέπεται στην πράξη. Τα ζώα (υποτίθεται πως) επανατοποθετούνται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της πόλης που εφαρμόζει το πρόγραμμα για τα αδέσποτα, όμως από τις περιοχές που εξαιρούνται για την επαναφορά τους είναι και όσες βρίσκονται κοντά σε σχολεία, δηλαδή …όλες. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κανένας –μάλλον- Δήμος που να έχει καταχωρίσει στα πρακτικά των συνεδριάσεών του την επανένταξη του «Μαυρούκου», της «Λευκής», «εκείνου με τα όρθια αυτιά», έστω του υπ’ αριθμόν τάδε αδέσποτου…

Μία σημαντική (για τα ζώα) πρόβλεψη του νόμου είναι αυτή της λειτουργίας επιτροπής για την εποπτεία του προγράμματος. Στην επιτροπή αυτή μετέχει εκπρόσωπος φιλοζωικού σωματείου ή ομάδας, για την εξασφάλιση της διαφάνειας. Η διάταξη αυτή από τους περισσότερους Δήμους (αν όχι απ’ όλους) έχει περάσει στα αζήτητα και μαζί της ο έλεγχος για τον τρόπο εφαρμογής της όλης διαδικασίας, αφήνοντας στην …καλή πίστη τα όσα προβλέπει ο νόμος. Μια τέτοια όμως «παράβλεψη» στη διάρκεια της ολυμπιακής προετοιμασίας, που εξελίχθηκε στο «μεγάλο ξεκαθάρισμα» των αδέσποτων (με σωρεία καταγγελιών από πολλές περιοχές για εξαφανίσεις και ομαδικές δηλητηριάσεις), γεννάει τουλάχιστον ερωτηματικά, στα οποία ο καθένας απαντά κατά το δοκούν και τις δικές του εμπειρίες και βιώματα από ποικίλες μορφές «προστασίας» των αδέσποτων. Είναι σημαντικό ότι ο ίδιος ο Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, σε απάντησή του προς βουλευτή που υπέβαλε σχετική ερώτηση, σημειώνει ότι: «Οι δήμοι, οι κοινότητες ή τα διαδημοτικά κέντρα υποχρεούνται να συγκροτήσουν τις προβλεπόμενες από τη σχετική νομοθεσία Επιτροπές Παρακολούθησης και Ευθανασιών αντίστοιχα, πριν από την υλοποίηση του προγράμματος» (3).

ΥΙΟΘΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Ένα τεράστιο κεφάλαιο που φαίνεται σαφώς ότι έχει ανοίξει είναι αυτό των υιοθεσιών των ζώων που εγκαταλείφθηκαν στην τύχη τους από ασυνείδητους «ιδιοκτήτες». Η υπουργική απόφαση προβλέπει συγκεκριμένη διαδικασία για την υιοθεσία ενός αδέσποτου από καταφύγιο και ο νέος κάτοχος του ζώου αναλαμβάνει τις υποχρεώσεις που προβλέπει ο νόμος για τα ιδιόκτητα ζώα. Η πρακτική κάποιων σωματείων και κάποιων ιδιωτών (κάποια από αυτά ηγούνται της εκστρατείας για μποϋκοτάζ των Ολυμπιακών και καταγγέλλουν ανεξέλεγκτους αριθμούς δηλητηριάσεων) να περισυλλέγουν παράνομα και να στέλνουν αδέσποτα στο εξωτερικό για υιοθεσία (που η τελική κατάληξή τους αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό για πολλούς) οδήγησε τον προηγούμενο υπουργό Γεωργίας στο να συμπεριλάβει στη σχετική υπουργική απόφαση σειρά προϋποθέσεων για την υιοθεσία ζώων από πολίτες της Ε.Ε., εξισώνοντας επί της ουσίας τις υποχρεώσεις ελλήνων και αλλοδαπών έναντι των ζώων που υιοθετούν. Και ενώ το θέμα των μαζικών αποστολών χιλιάδων αδέσποτων στο εξωτερικό αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια αντικείμενο καταγγελιών, ένα περιστατικό που σημειώθηκε τον Μάρτιο στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» (σταμάτημα με παρέμβαση της Προέδρου της Συνομοσπονδίας Ζωοφιλικών Οργανώσεων της αποστολής κάποιων ζώων στη Γερμανία και το Βέλγιο), στάθηκε η αφορμή για να ξεσπάσει ένας πραγματικός πόλεμος μεταξύ όσων υποστηρίζουν άκριτα τις αποστολές αυτές -απαιτώντας και την τροποποίηση της νομοθεσίας- και όσων κρατούν επιφυλακτική στάση για τον τελικό προορισμό των ζώων.

Η υπόθεση έχει πάρει έκταση, αφού έχουν υποβληθεί μηνύσεις και αγωγές εκ μέρους και των δύο πλευρών. Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, καθ’ ύλην αρμόδια αρχή, έστειλε εγκύκλιο προς τις αρμόδιες κτηνιατρικές υπηρεσίες των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων, τους σταθμούς υγειονομικού κτηνιατρικού ελέγχου, τις υπηρεσίες της Πολιτικής Αεροπορίας και την Λιμενική Αστυνομία, ζητώντας «τη συνδρομή τους και την επαγρύπνησή τους για τη συμμόρφωση των προσώπων που μεταφέρουν αδέσποτα ζώα με σκοπό την υιοθεσία τους στο εξωτερικό» (4).

ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ

Πιθανόν στην άμεση αντίδραση του Υπουργείου να έπαιξαν ρόλο και οι χώρες προορισμού αυτών των ζώων (Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Αγγλία), αφού είναι γνωστό ότι η νομοθεσία τους προβλέπει θανάτωση των ζώων σε περιπτώσεις υπερπλήρωσης των καταφυγίων. Επίσης, το γεγονός ότι η Ολλανδία και το Βέλγιο έχουν παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, λόγω της μη εναρμόνισης της νομοθεσίας τους για τα πειραματόζωα με την σχετική ευρωπαϊκή οδηγία (5), καθώς και το γεγονός ότι η Αγγλία είναι η χώρα που χρησιμοποίησε τον μεγαλύτερο αριθμό πειραματόζωων (με στοιχεία του 2000, συνολικά 2.659.368 ζώα χρησιμοποιήθηκαν για πειράματα, εκ των οποίων 6.717 ήταν σκύλοι, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός είναι για την Γερμανία 4.515, για το Βέλγιο 2.553 και για την Ολλανδία 1.243)(6). Ειδικά για το Βέλγιο προστίθεται και το γεγονός ότι οι γούνες από σκύλους είχαν εντοπισθεί εκεί, ύστερα από μυστική έρευνα της American Humane Society (7), ενώ και τα 20.000 κιλά λουκάνικων από κρέας σκύλου που κατασχέθηκαν πρόσφατα είχαν κατασκευαστεί από Βελγική εταιρεία (8). Ακόμη, οι σκύλοι που μετέφεραν κοκαΐνη, τοποθετημένη με χειρουργική επέμβαση στην κοιλιά τους, εντοπίσθηκαν στο αεροδρόμιο του Άμστερνταμ, ύστερα από κτηνιατρικό έλεγχο στα ζώα (9). Δικαιολογημένη λοιπόν είναι η άμεση αντίδραση του Υπουργείου, καθώς και οι ανησυχίες που μπορεί ο καθένας να έχει για την τύχη των χιλιάδων αδέσποτων που έχουν φυγαδευτεί προς αυτές τις χώρες.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Το τοπίο θα ξεκαθαρίσει στο μέλλον. Προς το παρόν μπορούμε να κάνουμε έναν πρόχειρο υπολογισμό για το πού πήγαν τα αδέσποτα που όλοι είχαμε μάθει να συμβιώνουμε μαζί τους και που όλοι θέλαμε να έχουν σωστή μεταχείριση. Αυτό το οφείλουμε προς τα ζώα ως δείγμα πολιτισμού. Ορισμένες όμως απαντήσεις τις οφείλουμε στους πολίτες που ανησυχούν και συνεχίζουν να νοιάζονται. Άλλες ήταν οι υποσχέσεις (κυρίως της Δημάρχου Αθηναίων) για τους Ολυμπιακούς που θα γίνονταν με τα αδέσποτα υγιή να κυκλοφορούν ανάμεσά μας και άλλα εκτυλίσσονται τις τελευταίες ημέρες. Μια επιχείρηση – σκούπα, για την περισυλλογή και του τελευταίου ελεύθερου ζώου, προκειμένου να μην αμαυρωθεί η εικόνα της νέας Αθήνας και της νέας Αττικής, που έκρυψε το πρόβλημα κάτω από το χαλί, σωριάζοντας τα ζώα όπως-όπως, αρκεί να μην εμφανιστούν στους δρόμους.

Η υπόσχεση είναι ότι τα τελευταία δείγματα αδέσποτων που απέμειναν μετά τις εκτεταμένες δηλητηριάσεις και τις εξαφανίσεις (αυτά που περισυλλέγονται ακόμη και τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές) θα γυρίσουν στους χώρους τους μετά τη λήξη και των Παραολυμπιακών. Οι άνθρωποι που τα φρόντιζαν τα επισκέπτονται στους χώρους που πρόσκαιρα(;) φιλοξενούνται και μόνο στις περιπτώσεις «καταφυγιούχων» που το επιτρέπουν, αφού υπάρχουν καταγγελίες και περί του αντιθέτου.

Με το τέλος των αγώνων είναι περισσότερο από βέβαιο ότι το θέμα της ουσιαστικής προστασίας των ζώων θα ανοίξει για τα καλά. Η εξαφάνιση των ζώων από τους δρόμους δεν σημαίνει ότι λύσαμε το πρόβλημα. Μέχρι να μάθουμε να μην τρομάζουμε όταν το θέμα στις εισαγωγικές εξετάσεις είναι τα αδέσποτα, μέχρι να μάθουμε ότι δεν πρέπει να έχουμε αδέσποτα, αλλά ζώα που θα ζουν κοντά μας, μέχρι να συνειδητοποιήσουν οι δημοτικοί και λοιποί άρχοντες τις υποχρεώσεις τους απέναντι στα ζώα, ο δρόμος είναι μακρύς. Αυτή είναι η αλήθεια και δεν προσθέτει απολύτως τίποτα το να την κρύψουμε.

«Ζωοφιλίας εύσημα του προεκλογικού πολιτισμού μας», Αυγή, 9/3/04

Δελτίο Τύπου Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης 21/7/04

Από την απάντηση του Υφυπουργού σε ερώτηση του Βουλευτή Δ.Κωνσταντάρα, 6/04

Από την απάντηση του Υφυπουργού σε ερώτηση της Βουλευτού Α.Ξηροτύρη, 6/04

“Animal Experiments – Commission takes steps against two Member States”, CORDIS, 23/2/01

Στατιστικά έτους 2000 της Βρετανικής Ένωσης για την κατάργηση των πειραμάτων (BUAV)

Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας έγινε από το BBC στις 8/5/03

Είδηση του Πρακτορείου Ananova, 13/6/04

Είδηση του Πρακτορείου Reuters, 6/10/03

  Αυγή, 15/8/2004