Ώρα για το «δεύτερο κύμα» στην περιβαλλοντική εκπαίδευση

Γιάννης Σακιώτης

Το σημαντικότερο ίσως ατού της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι η επιτυχής σύνδεση των προγραμμάτων και του περιεχομένου των δράσεων που υλοποιεί με τις σύγχρονες κοινωνικές διεργασίες. Εκ των πραγμάτων η ΠΕ έχει διαλεκτικό χαρακτήρα και δεν θα μπορούσε να μην επηρεάζεται από τους προβληματισμούς, τις δράσεις και τις στάσεις και συμπεριφορές των κινημάτων οικολογικής δράσης, με τα οποία κατά κανόνα έχει διαδραστική σχέση. 

Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται το δεύτερο κύμα των κινημάτων αυτών. Το πρώτο κύμα συμπεριελάμβανε τα κινήματα για την ανακύκλωση και τη συνετή διαχείριση των απορριμμάτων, το κίνημα για την προστασία, διατήρηση και αποκατάσταση της φύσης και το κίνημα ανάδειξης των παγκόσμιας κλίμακας οικολογικών προβλημάτων. Αναμφίβολα, η ΠΕ συνεργάσθηκε και άντλησε έμπνευση και περιεχόμενο από τη δράση αυτών των κινημάτων, γεγονός που εύκολα ανακύπτει από μια γρήγορη αποτίμηση των τίτλων των προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν. Χωρίς να έχουν ευοδωθεί τα αιτήματα αυτών των κινημάτων, σήμερα έχουμε  το δεύτερο κύμα κινημάτων, τα οποία ήδη συνεργάζονται και επηρεάζουν το χώρο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ποια είναι αυτά τα κινήματα; Είναι τα επιμέρους κινήματα - προϊόντα του ευρύτερου κινήματος ιδεών και επεξεργασιών της πολιτικής οικολογίας, παρόντα σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο, με τα περισσότερα από αυτά να ευδοκιμούν και στην Ελλάδα (κίνημα βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, αγροτουριστικό κίνημα, οικοτουριστικό κίνημα, κινήματα κοινωνικής αλληλεγγύης προς τα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας κοκ).

Μαζί με την άνθηση αυτών των κινημάτων παράγεται και η πρόκληση για την μετεξέλιξη της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Σήμερα, η κοινότητα των εκπαιδευτικών που δουλεύουν στην Π.Ε. έχει ανάγκη επειγόντως από ένα δεύτερο κύμα διεργασιών, ένα κύμα που θα απομακρύνει την περιβαλλοντική εκπαίδευση από το τέλμα της δημοσιο-υπαλληλοποίησης και των υπουργικών εγκυκλίων και θα διασώσει το πολύτιμο κεφάλαιο που μεταφέρει στις παιδαγωγικές της αποσκευές. Κύμα που θα έρθει με το άνοιγμα σε ένα περισσότερο εστιασμένο και ταυτόχρονα ευρύτερο φάσμα διδακτικής ύλης, με την εισαγωγή μαθημάτων - δραστηριοτήτων που είναι απαραίτητα για την καλλιέργεια των απαραίτητων γνώσεων, ακόμη και στους μαθητές του δημοτικού, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται στις δυσκολίες και τις προκλήσεις της εποχής και να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους που καθημερινά αναδύονται στην παγκοσμιοποιούμενη κοινωνία κινδύνων στην οποία ζούμε. Ένα σύνολο περιοχών γνώσης που προκύποτυν από την πολύτιμη δουλειά των κινημάτων οικολογικής δράσης και μπορούν θαυμάσια να εισαχθούν στο πεδίο της ΠΕ: Η αγωγή του καταναλωτή, η αγωγή υγείας, η κυκλοφοριακή αγωγή, μαθήματα που σταδιακά αρχίζουν να διδάσκονται στο γυμνάσιο και το λύκειο, είναι αναγκαίο να εισαχθούν και στο πρόγραμμα του δημοτικού, έτσι ώστε να καλλιεργείται η ευαισθητοποίηση των μαθητών στο ευρύτερο δυνατόν πεδίο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και να αυξάνονται οι απαιτήσεις τους για ποιότητα ζωής. Εννοείται βέβαια, ότι η εισαγωγή αυτών των αντικειμένων προϋποθέτει την κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών (όχι όμως αντίστοιχη του επιπέδου της αθλιότητας των προγραμμάτων εξομοίωσης που υλοποιήθηκαν προχείρως και συχνά με σκανδαλώδη τρόπο αφαίμαξης πόρων για αμοιβές των επιμορφωτών από τα παιδαγωγικά τμήματα τα περασμένα χρόνια), η οποία θα τους προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις.

Τίποτε από όλα αυτά δεν θα γίνει εάν το υπουργείο και η εκπαιδευτική κοινότητα δεν προχωρήσουν στην ουσιαστική εισαγωγή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με συστηματικό τρόπο ως μάθημα ενταγμένο στο αναλυτικό πρόγραμμα. Περισσότερο χρήσιμη θα ήταν η εντατικοποίηση της πίεσης προς τους κρίσιμους αυτούς παράγοντες από τη μεριά των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Όλα πρέπει να γίνουν γρήγορα, πριν καταλήξει η περιβαλλοντική εκπαίδευση κάτι σαν το παλαιό μάθημα των οικοκυρικών…

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 58, 3/06