Ο νόμος για τα αδέσποτα ήρθε. Τα αδέσποτα γιατί φεύγουν;

H συζήτηση για τα αδέσποτα και τη μεταφορά σκύλων στο εξωτερικό, που ξεκίνησε με το αφιέρωμά μας το Μάιο, συνεχίζεται με την επιστολή που λάβαμε από τους κτηνιάτρους κ. Λάμπρο Aντωνιάδη και Πάνο Zώη. Τη μεταολυμπιακή σιγή για το ζήτημα «αδέσποτα» διαδέχτηκε τον τελευταίο καιρό μια ολοένα εντεινόμενη συζήτηση, με αφορμή την τύχη των εξαγόμενων αδέσποτων. Καθώς το θέμα έχει πάρει και δικαστικές προεκτάσεις -βλ. παρεμπόδιση αποστολής σκύλων προς υιοθεσία στη Γερμανία το Φλεβάρη του 2005- και στο στόχαστρο όλων βρίσκεται ο Ν. 3170/2003.

Ο ΝΟΜΟΣ 3170/2003...

Αναμφισβήτητα ο νόμος περιέχει σημαντικές τομές στο ζήτημα της διαχείρισης των αδέσποτων και έχει αναγνωριστεί ως μία από τις πιο προωθημένες νομοθετικές ρυθμίσεις. Πέτυχε να διαχειριστεί το ζήτημα των αδέσποτων στους Ολυμπιακούς Αγώνες, χωρίς να καταλήξουμε σε «τελικές λύσεις» τύπου Ζαππείου. Τόλμησε να νομοθετήσει τη λύση «στείρωση - εμβολιασμός - επανατοποθέτηση» (έστω υπό όρους) τη στιγμή που άλλες προτάσεις, αντικαθιστούσαν τις φόλες με τον εγκλεισμό σε άσυλα και την ευθανασία. Aπέτυχε να λύσει το πρόβλημα των αδέσποτων στην Ελλάδα εξαιτίας συγκεκριμένων ατελειών:

• Η ανάθεση της ίδρυσης και λειτουργίας καταφυγίων στους δήμους ουσιαστικά μετέθεσε το πρόβλημα στις πλάτες των δημάρχων, αντί να το επιλύσει. Τα ισχνά οικονομικά των δήμων υπονόμευσαν τα προγράμματα διαχείρισης. Η πληρωμή των υποτιμολογημένων υπηρεσιών των κτηνιάτρων γίνεται έπειτα από χρόνια. Eλλείψει «έμπειρου και κατάλληλα εκπαιδευμένου» προσωπικού, η περισυλλογή γίνεται από εθελοντές φιλόζωους. Καταφύγια δεν λειτουργούν, εκτός των αναγκαίων για την επιβεβαίωση του κανόνα εξαιρέσεων.

• Ενώ βασική παραδοχή του νόμου είναι πως τα αδέσποτα δημιουργούνται από εγκαταλελειμμένα δεσποζόμενα, κανένα μέτρο δεν πάρθηκε για την αποτροπή της εγκατάλειψης. Δεν έχει ανατεθεί ακόμα ο έλεγχος της απαιτούμενης από το νόμο ηλεκτρονικής ταυτοποίησης των σκύλων.

• Όταν ο νόμος μιλάει για αδέσποτα, αναφέρεται μόνο στους σκύλους. Οι γάτες φαίνεται ότι δεν αποτελούν «δημόσιο κίνδυνο» αφού δεν γαβγίζουν, δεν δαγκώνουν, έχουν και εφτά ζωές.

• Αλλά και για τους σκύλους σημαντικά μέτρα αφέθηκαν εκτός νόμου: η επιδότηση της υιοθεσίας αδέσποτων ή της στείρωσης δεσποζόμενων. Η ένταξη στα σχολικά προγράμματα ενημερωτικών κύκλων σχετικών με τα ζώα έμεινε ευχή. Εάν δεν εφαρμοστούν οι όροι επανατοποθέτησης μακριά από σχολεία, νοσοκομεία κ.λπ., οι σκύλοι θα απελευθερώνονται στα βουνά.

Τελικά, τι λείπει από το νόμο; Μια διάταξη, η οποία να ορίζει πως όσα ψηφίστηκαν αξίζει να εφαρμοστούν και γι' αυτό θα βρεθούν κονδύλια, ανθρώπινο δυναμικό και πολιτική βούληση... Ελλείψει αυτών, ο μόνος νόμος που έχει πραγματική ισχύ είναι αυτός της φόλας.

... ΚAΙ ΟΙ ΑΥΤΟΚΛΗΤΟΙ ΣΩΤΗΡΕΣ

Η μη εφαρμογή του N. 3170, πέρα από τη διάψευση αρκετών προσδοκιών, έφερε στην επιφάνεια την αθρόα διακίνηση αδέσποτων προς το εξωτερικό. Ας μας επιτραπούν ορισμένες παρατηρήσεις:

• Ακόμα και η πιο διαφανής διακίνηση αδέσποτων οδηγεί τα ζώα σε χώρες όπου η νομοθεσία ορίζει τον εγκλεισμό των αδέσποτων σε κυνοκομείο μέχρι να βρεθεί ανάδοχη οικογένεια. Ελπίζουμε απλώς -μια και δεν μπορούμε να κάνουμε και τίποτε άλλο- πως τα υιοθετούμενα από την Ελλάδα ζώα δεν καταδικάζουν σε διά βίου εγκλεισμό ή ακόμα και στην ευθανασία ζώα των χωρών προορισμού.

• Kάτω από την παραπάνω προϋπόθεση, κανείς δεν θα είχε αντίρρηση στη μετακίνηση ζώων προς ανάδοχες οικογένειες που θέλουν να υιοθετήσουν ζώα που γνώρισαν από δημοσιεύσεις των φιλοζωικών σωματείων. Χωρίς όμως οργανωμένα καταφύγια, πώς κάποιος συγκεντρώνει μαζικά ζώα, τα φωτογραφίζει και τα περιγράφει ώστε να μπορούν να υιοθετηθούν υπεύθυνα; Έστω όμως, ότι οργανώνεται μια μετακίνηση προς συγκεκριμένο παραλήπτη - μελλοντικό ιδιοκτήτη με σαφή στοιχεία. Η διακίνηση χωρίς την παρουσία ιδιοκτήτη, ακόμα κι αν συνοδεύεται από τα απαραίτητα δικαιολογητικά ορίζεται ως εμπορική πράξη.

• Μιλώντας λοιπόν για εμπόριο, τη στιγμή που ανθεί το διεθνές παραεμπόριο κατοικίδιων και 7.000 αδέσποτα μετακινούνται ετησίως προς υιοθεσία από την Ελλάδα1, η μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και ο έλεγχος αυτής της διακίνησης επιβάλλεται προτού μαζί με τα ξερά του trafficking ζώων για γούνες και παράνομα πειράματα2 καούν και προσπάθειες ανακούφισης του προβλήματος. Η πρόσβαση στα αρχεία των σωματείων για το πού κατέληξαν τα ζώα θα εξαφάνιζε την κατάσταση γενικής καχυποψίας που επικρατεί. Η θέσπιση ποινών για το παράνομο εμπόριο ζώων θα απέτρεπε τους επίδοξους εμπόρους.

Τη στιγμή αυτή, την ανεπάρκεια του κράτους να ελέγξει όσα θέσπισε, καλούνται να καλύψουν τα δικαστήρια όπου συζητούνται οι καταγγελίες για παράνομη διακίνηση και οι μηνύσεις των υπέρμαχων των εξαγωγών κατά όσων αμφισβητούν κίνητρα ή πρακτικές τους3. H πρόκληση της επανατοποθέτησης ενάντια στο μονόδρομο του μπόγια εξακολουθεί να παραμένει ανοιχτή. Σωστά εστιάζεται το ενδιαφέρον στην τύχη των μετακινούμενων ζώων, αλλά υπάρχουν στους δρόμους πολύ περισσότερα αδέσποτα που έχουν την ανάγκη της προσοχής μας. Αρκεί το ζητούμενο να είναι η λύση του προβλήματος των αδέσποτων και όχι η εξαγωγή του...

Λάμπρος Αντωνιάδης, κτηνίατρος

Πάνος Ζώης, κτηνίατρος

(1) Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία 17/7/2005, Ιός, Συνέντευξη Κατσούλα.

(2) ΟΙΚΟ Μαΐου, Aρθρο Π. Μπάκα.

(3) Φιλοζωικό σωματείο απέδωσε ανώνυμο άρθρο κατά των μετακινήσεων στην ιστοσελίδα Τετραποδολογείν, στον δεύτερο των υπογραφόντων και τον μήνυσε για δυσφήμηση.

ΟΙΚΟ της Καθημερινής, 13/8/2005