ΝΙΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

Η πετρελαϊκή κρίση και οι κλιματικές αλλαγές ως παράγοντες διαμόρφωσης της ενεργειακής πολιτικής

Στοιχεία από την παρουσίαση που έκανε ο Νίκος Χαραλαμπίδης, δ/ντης του γραφείου της Greenpeace στην Ελλάδα, σε εκδήλωση στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στις 8 Φεβρουαρίου, με θέμα «Ενέργεια στην Ελλάδα».

Στην Ελλάδα τα ορυκτά καύσιμα καλύπτουν διαχρονικά ένα μερίδιο κοντά στο 93% της πρωτογενούς ενέργειας που καταναλώνει η χώρα.

 Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με την ενέργεια αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή (78% περίπου) των αερίων του θερμοκηπίου.

Η ελληνική οικονομία διακρίνεται από υψηλή ενεργειακή ένταση και χαμηλή αποδοτικότητα στην τελική χρήση ενέργειας, ενώ η ετήσια αύξηση της ζήτησης πρωτογενούς ενέργειας είναι τριπλάσια του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, οι προβλεπόμενες αυξήσεις είναι 47,6% και 67,8% για τα έτη 2010 και 2020 αντίστοιχα, σε σχέση με το 1990.

Σχεδόν σε όλα τα νησιά υπάρχει πρόβλημα επάρκειας ισχύος, ενώ από χρόνο σε χρόνο αυξάνεται ο ρυθμός ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια, ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο.

Ένα επιπλέον πρόβλημα αφορά στην παλαιότητα των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Ακόμη και σήμερα λειτουργούν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με ηλικία άνω των 40 ετών και με εξαιρετικά χαμηλή απόδοση. Πολλές από τις μονάδες αυτές έχουν χαρακτηρισθεί από τη ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) ως ‘αναξιόπιστες’ και ‘προβληματικές’ στη λειτουργία τους, με   αδύναμα δίκτυα μεταφοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας.

Σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση, αφού για κάθε κιλοβατώρα που παράγεται στους πετρελαϊκούς σταθμούς εκλύεται στην ατμόσφαιρα περίπου 1 κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Οι συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στα  νησιά όπου η ΔΕΗ διαθέτει μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, είναι περίπου 4 εκατ. τόνοι ετησίως. Το κόστος παραγωγής για τη ΔΕΗ στα νησιά είναι υψηλότερο από την τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας, με αποτέλεσμα το σύνολο των καταναλωτών της χώρας να επιδοτεί εμμέσως τις νησιωτικές περιοχές με περισσότερα από 300 εκατ. ευρώ ετησίως. Με την άνοδο των τιμών του πετρελαίου, το κόστος αυτό ανεβαίνει, αφού το κόστος καυσίμου αποτελεί το 50% περίπου του συνολικού κόστους της κιλοβατώρας.

Αν δίνονταν κίνητρα στα νησιά, ώστε σε κάθε νοικοκυριό να υποκατασταθούν οι  συμβατικοί λαμπτήρων από οικονομικούς χαμηλής κατανάλωσης, θα είχαμε εξοικονόμηση 1% περίπου, άμεσα και με ελάχιστο κόστος.

Αντίστοιχη εξοικονόμηση (1%) θα είχαμε αν δίνονταν κίνητρα ώστε το 10% των νοικοκυριών να υποκαταστήσουν τον κλασικό ηλεκτρικό θερμοσίφωνα με ηλιακό.

Η δημιουργία ενός αντλησιοταμιευτήρα ισχύος 35 μεγαβάτ (MW) στη Λέσβο θα έδινε τη δυνατότητα για εγκατάσταση 60 επιπλέον MW αιολικών στο νησί, επιτυγχάνοντας κάλυψη του 75% των συνολικών αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια από τον άνεμο και το νερό, όπως κατέδειξε σχετική προμελέτη.

n       Το γεωθερμικό δυναμικό μπορεί να προσφέρει άλλα 10 MW καθαρής ενέργειας. Δυστυχώς μέχρι σήμερα η ΔΕΗ δεν μπόρεσε να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση, παρόλη τη γενναία χρηματοδότηση από  κοινοτικά κονδύλια.

Υπάρχουν λύσεις: η περίπτωση της Λέσβου

Η αξιοποίηση της πλεονάζουσας βιομάζας (άχυρα σιτηρών, κλαδιά αμπελιών και ελαιόδεντρων) μπορεί να ενισχύσει το ηλεκτρικό δίκτυο του νησιού με άλλα 10 MW.

Αρκετά μεγαβάτ ισχύος μπορούν να προσφέρουν και τα φωτοβολταϊκά συστήματα (σε μικρούς ηλιακούς σταθμούς ή/και σε κτιριακές εφαρμογές) που έχουν το πλεονέκτημα ότι παράγουν το μέγιστο της ενέργειας όταν την χρειάζονται περισσότερο οι καταναλωτές (δηλαδή τις μεσημεριανές ώρες αιχμής).

Θα μπορούσαν ακόμη να ενισχυθούν εκατοντάδες μικρές εφαρμογές γεωθερμικών αντλιών θερμότητας για θέρμανση και ψύξη, οι οποίες (ιδίως στο κομμάτι της ψύξης το καλοκαίρι) υποκαθιστούν ηλεκτρικό ρεύμα που σήμερα καταναλώνουν τα κλιματιστικά.

Οι πραγματικοί κίνδυνοι

Οι φόβοι για τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών κάθε άλλο παρά θεωρητικοί είναι. Όπως έδειξε πρόσφατη μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Φεβρουάριος 2005), ως τα τέλη του αιώνα προβλέπεται αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 7-8 βαθμούς στην περιοχή του Αιγαίου το μήνα Ιούλιο.

Η ΔΕΗ προγραμματίζει την εγκατάσταση πολλών νέων πετρελαϊκών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής συνολικής ισχύος αρκετών δεκάδων μεγαβάτ (MW). Η επιλογή αυτή απλώς παρατείνει τη σημερινή κατάσταση και δεν λύνει μακροπρόθεσμα τα προβλήματα, ιδίως αυτά που σχετίζονται με την περιβαλλοντική διάσταση της παραγωγής ενέργειας.

Υπάρχει όραμα για το μέλλον;

Στις αρχές του 2006, η Σουηδή Υπουργός Περιβάλλοντος ανακοίνωσε την πρόθεση της χώρας της να απαλλαγεί από το πετρέλαιο ως το 2020.

Η Ισλανδία ήταν η πρώτη χώρα που ανακοίνωσε την απόλυτη απεξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα ως το 2030 και τη στροφή της σε μια “οικονομία του υδρογόνου”.

H Βρετανία (στη Λευκή Βίβλο για την Ενέργεια που παρουσίασε στις 24 Φεβρουαρίου 2003) σχεδιάζει να περιορίσει τις εκπομπές θερμοκηπιακών αερίων κατά 60% ως το 2050, ενώ παράλληλα αποφάσισε να καταργήσει τους ανθρακικούς σταθμούς της ως το 2016 και ταυτόχρονα χρηματοδοτεί την κατασκευή υπεράκτιων αιολικών πάρκων ισχύος 6.000 MW (μεγαβάτ) ως το 2010.

H Δανία σκοπεύει να καλύψει το 50% των αναγκών της σε ηλεκτρισμό από αιολικά ως το 2030 (το 2001 τα αιολικά κάλυπταν ήδη το 15% των συνολικών αναγκών της χώρας).

H Γερμανία είναι έτοιμη να περικόψει τις εκπομπές της κατά 40% ως το 2020 (σε σχέση με το 1990 το οποίο θεωρείται έτος-βάση για την καταγραφή των εκπομπών από το Πρωτόκολλο του Κιότο) αρκεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να δεσμευτεί για αντίστοιχη μείωση κατά 30%, ενώ η Γαλλία κάλεσε τις αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες να περιορίσουν τις εκπομπές τους κατά 80% ως τα μέσα του αιώνα.

Το τέλος της λίθινης εποχής ήρθε χωρίς να τελειώσουν οι λίθοι. Έτσι θα έρθει και το τέλος της εποχής του πετρελαίου, πριν τελειώσει το πετρέλαιο”

     Σεΐχης Γιαμανί, πρώην υπουργός πετρελαίου

     της Σαουδικής Αραβίας

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 58, 3/06