Πανθεσσαλικό Δίκτυο Φορέων και Πολιτών ενάντια στα μεταλλαγμένα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΡΕΒΗΣΙΟΣ*

Είναι γεγονός πλέον ότι η απελευθέρωση των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον και η είσοδός τους στη διατροφική αλυσίδα βρίσκεται συνεχώς στο επίκεντρο μιας παγκόσμιας δημόσιας συζήτησης. Η διατροφική πρόταση που έρχεται στην Ευρώπη από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αντιμετωπίζεται με αρνητικότητα και καχυποψία από τους καταναλωτές.

Σε επιστημονικό επίπεδο συνεχίζεται η διαμάχη και η έντονη αβεβαιότητα για τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον και νέα επιστημονικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τη γενετική τροποποίηση είναι μη ακριβής και σε πρώιμο στάδιο και η χρήση της στη γεωργία δεν αποτελεί τίποτε άλλο παρά ένα πείραμα χωρίς επιστροφή, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ιστορικό ίδρυσης και δράσης του Πανθεσσαλικού Δικτύου

Με πρωτοβουλία τεσσάρων φορέων της Θεσσαλίας(Θεσσαλοί Πολίτες του Κόσμου, Φίλοι της Γης Τρικάλων, Κοινωνικό Φόρουμ και Ομάδα περιοδικού Νέα Σελήνη) πραγματοποιείται στις 16 Νοεμβρίου 2003 η πρώτη συνάντηση φορέων στα Τρίκαλα. Συμμετέχουν πενήντα (50) φορείς και πολλοί ενεργοί πολίτες που δηλώνουν τη θέλησή τους να αγωνιστούν για να μην μπουν τα μεταλλαγμένα στη Θεσσαλία και στη Χώρα μας. Αποφασίζεται η δημιουργία φακέλου και φυλλαδίων για την πληρέστερη ενημέρωση φορέων και πολιτών. Καθορίζεται ο δικτυακός τύπος οργάνωσης των φορέων, με διατήρηση της αυτοτέλειας τους και η αρχή της συναίνεσης στη λήψη αποφάσεων που αφορούν κοινές δράσεις.

Η επόμενη συνάντηση πραγματοποιείται στη Λάρισα στις 30 Νοεμβρίου 2003 και συμμετέχουν ενενήντα (90) φορείς. Η συνέλευση αποφασίζει την πραγματοποίηση ημερίδων και εκδηλώσεων ενημέρωσης σε κάθε νομό από τις κατά τόπους κινήσεις και φορείς. Οι ημερίδες πραγματοποιούνται στους τέσσερις νομούς της Θεσσαλίας με μεγάλη συμμετοχή παραγωγικών, κοινωνικών, αυτοδιοικητικών, περιβαλλοντικών, καταναλωτικών φορέων και με τη συμμετοχή της Εκκλησίας. (Λάρισα 17.12.03, Τρίκαλα 18.12.03, Καρδίτσα 11.01.04 και Βόλος 10.01.04).

Στις εκδηλώσεις αναγνωρισμένοι επιστήμονες (όπως οι κ. Κουρέτας, Λαζαρίδης, Κουράκης, Μανίκης, Ιγνατιάδης κ.α.) παρουσιάζουν τα επιστημονικά επιχειρήματα κατά των μεταλλαγμένων. Σημαντικές παρεμβάσεις κάνουν επίσης οι παραγωγικοί, αυτοδιοικητικοί και κοινωνικοί φορείς των τοπικών κοινωνιών, καθώς και οι οργανώσεις GREENPEACE και Φίλοι της Γής. Οι ημερίδες καταλήγουν στην έκδοση ψηφισμάτων προς τα Νομαρχιακά Συμβούλια, όπου ζητείται άμεσα να κηρυχθούν οι Νομοί της Θεσσαλίας ζώνες χωρίς μεταλλαγμένα.

Τα Νομαρχιακά Συμβούλια των Νομών της Θεσσαλίας σε διαδοχικές συνεδριάσεις αποφασίζουν ομόφωνα να κηρύξουν τις περιοχές ευθύνης τους ζώνες ελεύθερες από μεταλλαγμένα. Το Πανθεσσαλικό Δίκτυο με τις παρεμβάσεις του συνέβαλε σημαντικά στην λήψη αυτών των αποφάσεων. Έτσι η Θεσσαλία σήμερα -όπως και όλη η Χώρα- έχει κηρυχθεί "ελεύθερη από μεταλλαγμένα". Την ίδια περίοδο το Δίκτυο απαντά ολοκληρωμένα σε προκλητικό άρθρο εκπροσώπου της Μονσάντο που δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο της Λάρισας. Ορίζεται συνάντηση φορέων για πανελλαδική δικτύωση στη Θεσσαλονίκη 1 Φλεβάρη 2004 (agrotika), ενώ παράλληλα αυξάνονται σημαντικά (140) οι συμμετοχές φορέων των καταναλωτών, των παραγωγών και της εκπαίδευσης.

Σήμερα, από όλους αναγνωρίζεται ότι η πρωτοβουλία των φορέων της Θεσσαλίας κατατάσσεται ανάμεσα στις πιο σημαντικές, οργανωμένες αντιδράσεις ενάντια στα μεταλλαγμένα, σε πανελλαδικό επίπεδο. Σε τοπικό επίπεδο το Δίκτυο είναι υπολογίσιμος παράγοντας και αξιόπιστος συνομιλητής των θεσμικών φορέων της πολιτείας. Η συνέχεια με την πανελλαδική δικτύωση και τα προβλήματα που προέκυψαν είναι γνωστή -πιστεύω- σε όλους.

Συμπεράσματα - Προτάσεις

Οι αποφάσεις των Νομαρχιακών Συμβουλίων αποτελούν απλώς διακηρύξεις και έκφραση της θέλησης των αιρετών εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών και τίποτε περισσότερο. Οι Νομαρχίες στερούνται των αναγκαίων εργαλείων και μέσων για να κάνουν πράξη την απόφασή τους, διότι απουσιάζει εντελώς αντίστοιχο νομοθετικό πλαίσιο.

Η υπάρχουσα δομή και λειτουργία των Νομαρχιακών υπηρεσιών τις καθιστούν εντελώς ανέτοιμες να υλοποιήσουν την απόφαση των Νομαρχιακών Συμβουλίων. Αυτό φάνηκε καθαρά την άνοιξη του 2004 με τα κρούσματα επιμολυσμένων με Γ.Τ.Ο. καλλιεργειών στην περιοχή Τρικάλων, Τυρνάβου και Φαρσάλων, όπου οι Νομαρχιακές Υπηρεσίες δήλωναν άγνοια ή αναρμοδιότητα.

Το Πανθεσσαλικό Δίκτυο παρενέβη στα ΚΕΠΥΕΛ, στα Μ.Μ.Ε. δίνοντας εκτεταμένη διάσταση στο θέμα, προέβη μάλιστα σε ακτιβίστικη ενέργεια στα Τρίκαλα, καταστρέφοντας επιμολυσμένη καλλιέργεια.

Από την ίδρυσή του το Δίκτυο επεδίωξε ευρείες κοινωνικές συμμαχίες, εμπλέκοντας στο κίνημα τους φορείς των αγροτών, των κτηνοτρόφων, των μεταποιητών αγροκτηνοτροφικών προϊόντων και φυσικά τους βιοκαλλιεργητές, με στόχο τη δημιουργία ενός μπλόκ συμφερόντων που απειλείται άμεσα από την εισβολή των μεταλλαγμένων. Μέχρι σήμερα, η στήριξη αυτών των φορέων στο Δίκτυο είναι εντυπωσιακή. Η συμπαράταξη των παραγωγικών φορέων στο Δίκτυο στηρίζεται σε αντικειμενικά προβλήματα που προκύπτουν από την είσοδο των μεταλλαγμένων στους αγρότες και μεταποιητές. Ειδικότερα:

Αγρότες - Αγροτική παραγωγή

Οι Θεσσαλοί αγρότες είναι στο επίκεντρο έντονης κριτικής τα τελευταία χρόνια, λόγω των εκτεταμένων και υδροβόρων μονοκαλλιεργειών κυρίως βάμβακος, που δημιούργησε σωρεία περιβαλλοντικών προβλημάτων στη Θεσσαλία, με σημαντικότερα την απειλή της λειψυδρίας, υφαλμύρωσης και την υψηλή νιτρορύπανση του πόσιμου και αρδευτικού νερού, την επιβάρυνση με φυτοφάρμακα, τη σταδιακή μείωση της γονιμότητας των εδαφών, τον κίνδυνο ερημοποίησης εκτάσεων.

Αρκεί να αναφέρουμε ότι τα περισσότερα χωριά του Θεσσαλικού κάμπου έχουν ακατάλληλο πόσιμο νερό, λόγω της νιτρορύπανσης που δημιούργησαν οι ίδιοι οι αγρότες με τις τεχνικές λίπανσης που χρησιμοποιούσαν επί χρόνια. Η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών είναι μικρού και μεσαίου κλήρου, περνά δύσκολες μέρες και υφίσταται σκληρά την οικονομική αφαίμαξη με τις συνεχώς αυξανόμενες επιβαρύνσεις του κόστους των αγροχημικών.

Οι νέες προτάσεις των πολυεθνικών των αγροχημικών, συμπεριλαμβανομένων των Γ.Τ. σπόρων, αντιμετωπίζονται με καχυποψία πλέον από τους αγρότες διότι εντείνουν την εξάρτησή τους και επί πλέον σταδιακά υπονομεύουν το μέλλον τους στη γεωργία, καθώς και το μέλλον της ίδιας της υπαίθρου και της ζωής στην κοινότητα, αφού θα στρέψει τους καλλιεργητές των μη μεταλλαγμένων ενάντια στους μελλοντικούς καλλιεργητές τους, λόγω της επιμόλυνσης των χωραφιών τους.

Μέχρι τώρα δεν έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από αγρότες για καλλιέργεια μεταλλαγμένων. Οι ΕΑΣ είναι κατηγορηματικά αντίθετες και το γενικό κλίμα αποθαρρύνει μελλοντικούς καλλιεργητές μεταλλαγμένων. Ο κίνδυνος όμως είναι υπαρκτός και το Δίκτυο είναι σε επαγρύπνιση και στις συχνές συναντήσεις με τους Νομάρχες πιέζει, ώστε οι Νομαρχιακές υπηρεσίες να είναι σε ετοιμότητα για την αντιμετώπιση τέτοιων κρουσμάτων. Οι παραγωγοί ποιοτικών προϊόντων (παραδοσιακά, ΠΟΠ, ΟΠΑΠ.) και ιδιαίτερα οι Βιοκαλλιεργητές, πλήττονται περισσότερο απ' όλους, είναι οι πιο σταθεροί σύμμαχοί μας και πρέπει να τους υποστηρίξουμε.

Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις Αγροδιατροφικού τομέα

Ο τομέας μεταποίησης αγροκτηνοτροφικών προϊόντων και παραγωγής τροφίμων είναι ανεπτυγμένος στη Θεσσαλία και στηρίζεται κυρίως στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που στοχεύουν στην αξιοπρεπή διαβίωση και όχι στη συσσώρευση πλούτου. Το κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η άμεση παραδοσιακή οικογενειακή εργασία και η διαφοροποίησή τους στην αγορά, έναντι της μαζικής παραγωγής και τυποποίησης.

Μεγάλο μειονέκτημά τους είναι το ζήτημα της τεκμηρίωσης της ποιότητας και της ασφάλειας των προϊόντων. Η τεκμηρίωση αντιμετωπίζει σοβαρές αδυναμίες, λόγω του επιπέδου οργάνωσης των επιχειρήσεων αλλά και του βαθμού οργάνωσης του κράτους και έχει μεγάλο κόστος.

Η ελεύθερη καλλιέργεια Γ.Τ.Ο. αλλά και η διακίνηση τροφίμων και ζωοτροφών που προέρχονται από Γ.Τ.Ο., έστω και με τη σχετική επισήμανση, ενώ δεν σηματοδοτούν μείωση του κόστους των πρώτων υλών και των ελέγχων ασφάλειας, δημιουργούν επι πλέον κόστος ιχνηλατότητας, τα οποία επιβαρύνουν το κόστος παραγωγής ακόμη περισσότερο και συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για τη βιωσιμότητα αυτών των επιχειρήσεων.

Βιοποικιλότητα

Η Θεσσαλία, εκτός από την εκτεταμένη πεδιάδα, περιλαμβάνει και ορεινούς όγκους με σπάνια φυσικά οικοσυστήματα και μεγάλη βιοποικιλότητα φυτών και ζώων, καθώς επίσης και θαλάσσια οικοσυστήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές περιοχές περιλαμβάνονται στο καθεστώς προστασίας των περιοχών NATURA.

Η απελευθέρωση Γ.Τ.Ο. στο περιβάλλον με τις καλλιέργειες απειλεί την βιοποικιλότητα και την ισορροπία αυτών των σημαντικών οικοσυστημάτων. Ταυτόχρονα απειλεί με εξαφάνιση το πλούσιο ντόπιο γενετικό υλικό, για τη διατήρηση του οποίου αγωνίζονται δύο δίκτυα, ο "Αιγίλοπας" και το "Πελίτι".

Σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση φορέων και πολιτών και στην κατανόηση των πολλαπλών επιπτώσεων που εγκυμονούν οι Γ.Τ.Ο. στο περιβάλλον έχουν αναλάβει οι οικολογικές κινήσεις της περιοχής και οι εκπαιδευτικοί, μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα σχολεία. Η ΠΕΕΚΠΕ Θεσσαλίας διαδραματίζει ενεργό ρόλο στο Δίκτυο.

Στα πλαίσια του Δικτύου λειτούργησε ομάδα νομικών που επεξεργάστηκε σχέδιο πρότασης νόμου για την απαγόρευση της καλλιέργειας και διακίνησης Γ.Τ.Ο. στη χώρα μας, την οποία παρουσιάσαμε δημόσια στη Λάρισα στις 20 Μαίου 2005, με την παρουσία και υποστήριξη της Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης Ν.Λάρισας. Μένει να προωθηθεί αυτή η πρόταση πρός τη Βουλή.

Το κενό ολοκληρωμένης νομοθεσίας για τους Γ.Τ.Ο. παραμένει, μετά την ενσωμάτωση της οδηγίας 18/2001 με τη μορφή ΚΥΑ από το ΠΕΧΩΔΕ. Ενσωμάτωση η οποία έγινε χωρίς να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες της χώρας, δεν αξιοποιήθηκαν άρθρα της κοινοτικής οδηγίας που ενσωματώνουν την αρχή της προφύλαξης ούτε η εκφρασμένη θέση της ΕΝΑΕ. Η αντίδρασή μας τότε ήταν έντονη στα τοπικά ΜΜΕ και δεν διστάσαμε να ζητήσουμε ακόμη και την παραίτηση του συντοπίτη μας υπουργού κ.Σουφλιά.

Ενώ στο εσωτερικό της χώρας υπάρχει γενικευμένη απόρριψη των μεταλλαγμένων από Φορείς, πολίτες αλλά και υπουργεία (Αγροτικής Ανάπτυξης), το πρόβλημα μας έρχεται απ΄εξω, από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την EFSA που προχωρούν συνεχώς σε νέες αδειοδοτήσεις Γ.Τ.Ο. Πρέπει να συνταχθούμε με τον αγώνα που έχουν ξεκινήσει οι περιφέρειες της Ε.Ε., στις οποίες συμμετέχει και η ΕΝΑΕ, με στόχο να αλλάξει η κοινοτική οδηγία 18/2001 και να συνεχισθεί το "Μορατόριουμ".

Η Βαλκανική Συνδιάσκεψη θα βοηθήσει στην αμοιβαία ενημέρωση, τον συντονισμό αλλά και την υποστήριξη των Βαλκανικών λαών, ώστε τα Βαλκάνια να μείνουν χωρίς μεταλλαγμένα. Όλα δείχνουν ότι το μέτωπο κατά των μεταλλαγμένων ήρθε για να μείνει και θα αποτελέσει αξιόμαχο αντίπαλο της ευρωπαϊκής πολιτικής που ανοίγει δυστυχώς τις πύλες στα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα, αλλα και οποιασδήποτε κυβέρνησης επιχειρήσει να δώσει άδειες καλλιέργειας.

(*) Εκπρόσωπος του Πανθεσσαλικού Δικτύου Φορέων και Πολιτών ενάντια στα μεταλλαγμένα. Το κείμενο βασίστηκε στην ομιλία του στη Βαλκανική Συνδιάσκεψη που έγινε από 25 έως 27 Νοεμβρίου 2005.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 56, 1/06