ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΣΑΚΗΣ ΚΟΥΡΟΥΖΙΔΗΣ

Ο πόλεμος, πριν εμφανίσει το αποκρουστικό του πρόσωπο κατά τη διάρκεια των καθ’ αυτό επιχειρήσεων, έχει σφραγίσει τις σύγχρονες κοινωνίες, ακόμη κι όταν το κάνουν στο όνομα της αποτροπής του. Ορισμένα από τα δεινά του πολέμου, που προηγούνται της διεξαγωγής του, είναι αρκετά γνωστά, έστω κι αν δεν προβάλλονται τώρα. Οι τεράστιοι φυσικοί και ενεργειακοί πόροι και το ανθρώπινο δυναμικό που διατίθεται στην πλέον αντιπαραγωγική ...παραγωγική δραστηριότητα που γνώρισε ο ανθρώπινος πολιτισμός, η συντήρηση ενός αδρανούς δυναμικού με τη μορφή του στρατού και οι κολοσσιαίες στρατιωτικές δαπάνες, είναι κάποια από αυτά τα δεινά.

Οι επιπτώσεις του πολέμου στο περιβάλλον προηγούνται επίσης των στρατιωτικών επιχειρήσεων και, κατά κανόνα, έπονται για μεγάλο διάστημα.

Για να παραχθεί το στρατιωτικό υλικό -πολεμικό ή μη- που είναι επιβαρημένο με ραδιενεργά, τοξικά, χημικά και άλλα επικίνδυνα υλικά, απορρίπτονται στο περιβάλλον απόβλητα κάθε είδους και βαθμού επικινδυνότητας.

Για να εκπαιδευτεί ο στρατός και να δοκιμαστούν τα στρατιωτικά σχέδια, εκτελούνται ασκήσεις, βολές και ‘‘εικονικές’’ μάχες με πραγματικά πυρά, οι συνέπειες των οποίων είναι ελάχιστα γνωστές και, πάντως, εκτός οποιουδήποτε ελέγχου.

Οι χωροθετήσεις στρατιωτικών εγκαταστάσεων και η εκτέλεση στρατιωτικών έργων, βρίσκονται εκτός κάθε ουσιαστικού ελέγχου και οποιαδήποτε κριτική μπορεί να θεωρηθεί ως αντεθνική πράξη. Στο βωμό και στη λογική του απόρρητου θυσιάζονται δάση, ακτές, βουνά και άλλοι φυσικοί χώροι για να κρυφτούν  στρατιωτικά «μυστικά». 

Για να δοκιμαστούν τα όπλα και οπλικά συστήματα, καταστρέφονται ανεπανόρθωτα μεγάλες εκτάσεις και επιβαρύνονται το έδαφος, τα νερά και η ατμόσφαιρα του πλανήτη με ουσίες τοξικές, ραδιενεργές, κ.ά. Όλα τα νέα όπλα -τα «συμβατικά»- περιέχουν νέες χημικές ουσίες, που ακόμα, όπως και στην περίπτωση του ντόπινγκ στον αθλητισμό, δεν ανιχνεύονται εύκολα και κυρίως αγνοούμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους στην υγεία των ανθρώπων, αλλά και στην υγεία του πλανήτη συνολικά. Τα κενά αυτά στην πληροφόρηση θα πρέπει να μας κάνουν ακόμα πιο επιφυλακτικούς απέναντι σε εύκολες διαβεβαιώσεις  περί μικρού κινδύνου. Ουδείς επιστήμονας που σέβεται την επιστήμη του και την αποστολή της δικαιούται να «διαβεβαιώνει» ανέξοδα και πρόχειρα. Πέραν του ακαριαίου θανάτου που προκαλούν οι βομβαρδισμοί, θα μας κρατούν σε επαφή διαρκώς με την απειλή του αργού θανάτου, των σωρευτικών επιδράσεων και των αθροιστικών αλληλοεπιδράσεων πολλαπλών πηγών ρύπανσης και μόλυνσης.

Οι διαρροές των χημικών, τοξικών και ραδιενεργών ουσιών θα πάνε να συναντήσουν, στα νερά και στην ατμόσφαιρα, το νέφος από την πυρπόληση των πετρελαιοπηγών του περσικού κόλπου, τα ραδιενεργά κατάλοιπα από τους πυρηνικές δοκιμές, αλλά και τα πυρηνικά ατυχήματα, τις διαρροές από χημικά εργοστάσια και βιομηχανικά ατυχήματα, τις διαρροές και απορρίψεις στη θάλασσα από ατυχήματα ή σκόπιμες αποθέσεις επικίνδυνων αποβλήτων, τα κατάλοιπα από τα στρατιωτικά γυμνάσια και τις άλλες πολεμικές επιχειρήσεις. Θα συναντήσουν ακόμα τα κάθε είδους απόβλητα -υγρά, στερεά και κυρίως αέρια- από τις «ευγενείς» παραγωγικές δραστηριότητες του σύγχρονου καταναλωτικού πολιτισμού μας. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν απορρίπτει τις εκπομπές αερίων που προέρχονται από ανθρωπιστικές επιχειρήσεις. Οι διοξίνες, τα ρινίσματα αλουμινίου ή το ουράνιο δεν επιλέγουν οργανισμούς με ιδεολογικά κριτήρια και είναι συμβατά με κάθε προγενέστερη τοξική ή άλλη επιβάρυνση των οργανισμών και των οικοσυστημάτων.

Οι κοινωνίες που έχουν υιοθετήσει το σύνθημα «αν θέλεις ειρήνη ετοιμάσου για πόλεμο», είναι καταδικασμένες να πολεμούν διαρκώς ή να βρίσκονται σε διαρκή πολεμική ετοιμότητα. Να ντοπάρουν μέσω της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ, τους υπηκόους τους να γίνουν καλοί πατριώτες στη μάχη για την υπεράσπιση εθνικών δικαίων, χρησιμοποιώντας, προφανώς όπλα, σκοτώνοντας τους «εχθρούς» για να νικήσουν. Ακόμα και όταν οι κοινωνίες αυτές αποφασίσουν να στραφούν σε κάποια μετα- εξοπλιστική φάση, το κόστος της αποστρατιωτικοποίησης είναι τεράστιο. Η καταστροφή των κάθε είδους πολεμικών όπλων και η αδρανοποίηση τεραστίων ποσοτήτων χημικών και άλλων ουσιών που περιέχονται στα στρατιωτικά υλικά, αποτελεί ένα εγχείρημα εξαιρετικά υψηλού κόστους, αφού απαιτεί τεράστιες παραγωγικές και κοινωνικές ανακατατάξεις, με πολύ μεγάλες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. (από παλιότερη μελέτη του ινστιτούτου Wordwatch).

Οι καταστροφές που προκαλούνται στο περιβάλλον από τον πόλεμο, δεν είναι ένα «ειδικό» επιμέρους πρόβλημα. Συμπυκνώνουν το σύνολο της λογικής του πολέμου. Οι βομβαρδισμοί επιδρούν άμεσα στους ανθρώπους και στο περιβάλλον και δευτερογενώς, μέσω των μόνιμων επιπτώσεων στο περιβάλλον, επανέρχονται πάλι στον άνθρωπο. Άμεσα, από την αλλοίωση του αέρα που αναπνέει, του νερού που πίνει και της τροφής του. Έμμεσα και μακροπρόθεσμα από την υποβάθμιση του υπόβαθρου της ζωής συνολικά.

ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ,

 ΤΕΥΧ. 174, 5/1999