Αποτελέσματα Αναζήτησης

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΧΕΙΟΝΟΜΙΑΣ-ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΟΝΟΜΙΑΣ

«Διοίκηση και Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση στις νέες τεχνολογίες»

«ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ: Μελέτες περίπτωσης, Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, Arc Ecology Library Everglades Digital Library.»

1.2 Βασικές αρχές μιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης σελ. 6-8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ σελ. 9-12

3.3 Δραστηριότητες και συμμετοχή σε προγράμματα σελ. 15-16

Μια ψηφιακή συλλογή για την οικολογία σελ. 19-21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. EVERGLADES DIGITAL LIBRARY σελ. 22-24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ-ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ σελ. 25-28

Η εργασία που ακολουθεί πραγματοποιείται στο πλαίσιο του μαθήματος «Ψηφιακές Βιβλιοθήκες», του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών του τμήματος Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, «Διοίκηση και Οργάνωση Βιβλιοθηκών με έμφαση στις νέες τεχνολογίες και την Πληροφορική». Έχει τίτλο «Ψηφιακές Βιβλιοθήκες για την Οικολογία, μελέτες περίπτωσης Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, Arc Ecology Library».

Σκοπός της συγκεκριμένης εργασίας είναι να παρουσιάσει την κατάσταση της πληροφόρησης για την Οικολογία και τα συναφή θέματα στον Ελλαδικό χώρο και να την συγκρίνει με αυτή στο εξωτερικό.

Στο πρώτο μέρος της εργασίας γίνεται μια εισαγωγή στην ψηφιακή βιβλιοθήκη γενικά και περιγράφονται κάποιες βασικές αρχές της. Στη συνέχεια μια εισαγωγή στην Οικολογία, τόσο ως όρος όσο και ως κοινωνικό ζήτημα. Στο κύριο μέρος της εργασίας επιχειρείται η σύνδεση αυτών των δύο με σκοπό την πληροφόρηση.

Επιλέχθηκε η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη διότι αποτελεί τη μοναδική αξιοπρεπή και ολοκληρωμένη προσπάθεια για οικολογική πληροφόρηση στην Ελλάδα και αυτή που παρουσιάζει ενδιαφέροντα σημεία βελτίωσης και προάσπισης της οικολογικής σκέψης.

Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε για να «εντοπιστεί» μια αντίστοιχη οικολογική βιβλιοθήκη στο εξωτερικό έφερε στην επιφάνεια πολλές ακαδημαϊκές τέτοιες προσπάθειες. Συγκεκριμένα, τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της Αμερικής, της Μεγάλης Βρετανίας και άλλων χωρών διαθέτουν αποκλειστικές ψηφιακές οικολογικές βιβλιοθήκες, οι οποίες καλύπτουν σε βάθος όλα τα συναφή θέματα.

Η επιλογή της Arc Ecology Library έγινε με κριτήριο το γεγονός ότι δεν αποτελεί τμήμα κάποιου ακαδημαϊκού φορέα, αλλιώς δεν θα μπορούσε να συγκριθεί με κάποια αντίστοιχη ελληνική. Ιδιαίτερη εντύπωση μου προκλήθηκε από το γεγονός ότι είναι πρωτοβουλία του Αμερικάνικου Στρατού και μάλιστα η ενεργός συμμετοχή της οργάνωσης αυτής σε οικολογικά προγράμματα είναι πραγματικά αξιόλογη.

Η δεύτερη επιλογή μιας ξενόγλωσσης οικολογικής βιβλιοθήκης με οδήγησε σ’ αυτή της Everglades Digital Library γιατί αποτελεί μια αμιγώς ψηφιακή βιβλιοθήκη, προϊόν ενός συνεργατικού σχήματος ακαδημαϊκών και ερευνητικών ιδρυμάτων της περιοχής της Νότιας Φλόριντα, όπου και εδρεύει.

Στη συνέχεια της εργασίας και μετά την παρουσίαση και μελέτη των περιπτώσεων αυτών θα πραγματοποιηθεί σύγκριση για τις μεταξύ τους δραστηριότητες, αφού πρώτα γίνει η αξιολόγηση των υπηρεσιών που προσφέρουν, και θα τεθούν κάποιοι προβληματισμοί για το μέλλον και την προάσπιση της συστηματικής οικολογικής πληροφόρησης.

Στην προσπάθεια να οριστεί μια ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι λογικό ότι θα εμφανιστούν πολλές ερμηνείες από πολλούς επιστήμονες και εδικούς της πληροφόρησης, οι οποίοι θα εκφράζουν τη δική τους άποψη, δοσμένη από τη δική τους επιστημονική «πλευρά».Παραθέτοντας μερικούς από αυτούς η διαφορά είναι εμφανής.

«Οι πηγές πληροφόρησης που μπορούν να προσπελαστούν μέσω του Διαδικτύου αποτελούν συστατικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης. Αυτές περιλαμβάνουν βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, καταλόγους τηλεφώνων, ηχητικές και μουσικές εγγραφές, εικόνες, βιντεοκλίπ, επιστημονικά δεδομένα και προσωπικές πληροφοριακές υπηρεσίες όπως κάποιες αναφορές σχετικά με τα αποθέματα μιας επιχείρησης. Αυτές οι πληροφοριακές πηγές, όταν συνδεθούν ηλεκτρονικά μέσω ενός δικτύου αναπαριστούν σημαντικούς συντελεστές μιας αναδυόμενης, διεθνώς προσβάσιμης ψηφιακής βιβλιοθήκης. (Digital Library Initiative, DLI).^{^[1]}^[1]

Ένας άλλος ορισμός, αυτός του Edward A. Fox^{^[2]}^[2], αναφέρει ότι: « Μια ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι ένα κατανεμημένο τεχνολογικό περιβάλλον που ελαττώνει δυναμικά τα εμπόδια της δημιουργίας, διανομής, διαχείρισης, αποθήκευσης, ολοκλήρωσης και επαναχρησιμοποίησης των πληροφοριών από ιδιώτες ή ομάδες ερευνητών».

Μια τρίτη προσέγγιση βρίσκεται σε μια αναφορά του Peter J. Nornberg.^{^[3]}^[3] Αυτός αντιλαμβάνεται τις ψηφιακές βιβλιοθήκες ως ένα αναδυόμενο πεδίο που συγκεντρώνει πολλούς ερευνητές από ήδη υπάρχουσες επιστημονικές περιοχές. Αυτή η ιδιαιτερότητα τους, είναι ο κύριος λόγος που αυτό το πεδίο στερείται μιας ξεκάθαρης διάταξης, αυτόνομης από τις άλλες περιοχές. Παραθέτει επίσης κάποιες άλλες προσεγγίσεις ερευνητών που διαμορφώνονται από την επαγγελματική οπτική γωνία που ο καθένας τους το βλέπει. Συγκεκριμένα:

¨ &nb, sp; Οι ασχολούμενοι σε βιβλιοθήκες, βλέπουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες ως τη συνεχή τάση προς την αυτοματοποίηση και εξέλιξη των παραδοσιακών βιβλιοθηκών. Παροτρύνονται νέες πληροφοριακές πηγές, νέοι τρόποι απόκτησης γνώσης, νέοι μέθοδοι αποθήκευσης και ασφάλειας των πληροφοριών και νέες προοπτικές στην ταξινόμηση και οργάνωση των καταλόγων της βιβλιοθήκης.

¨ Οι ερευνητές των οποίων ο τομέας δραστηριότητας τους είναι οι βάσεις δεδομένων ή η ανάκτηση πληροφοριών, βλέπουν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες ως ένα σύνολο ενοποιημένων βάσεων δεδομένων.

¨ Όσοι ασχολούνται με το υπερκείμενο, θεωρούν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες υποπεδίο του ευρύτερου πεδίου των υπερκειμένων δηλαδή μια ειδική εφαρμογή της τεχνολογίας των υπερκειμένων. Σε μια προσέγγιση ευρείας περιοχής πληροφοριακής υπηρεσίας, οι ψηφιακές βιβλιοθήκες εμφανίζονται ως μια από τις άπειρες χρήσεις του World Wide Web.

Όπως είναι αυτονόητο οι προσπάθειες για έναν ενιαίο και κοινώς αποδεκτό ορισμό δεν σταματούν εδώ. Αναφέρθηκαν οι πιο αντιπροσωπευτικοί και αυτοί που κάνουν εμφανή την μεταξύ τους αντίθεση. Το δυναμικό αυτό περιβάλλον των ψηφιακών βιβλιοθηκών επιτρέπει την προσαρμογή των ορισμών αυτών στις εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο τομέα αυτό, δίνοντας ακόμα περισσότερα στοιχεία και λεπτομέρειες στην ερμηνεία τους .

Στη συνέχεια παραθέτονται κάποιες από τις βασικές αρχές που διέπουν τη δομή μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης και οι οποίες αποτελούν τα κύρια στοιχεία διάκρισης από μια οποιαδήποτε υπηρεσία παρέχεται μέσω των δικτύων.

¨ Η τεχνική οργάνωση υπάρχει παράλληλα με μια νομική, οικονομική και κοινωνική οργάνωση. Τα πρώτα πληροφοριακά συστήματα δικτύων αναπτύχθηκαν από κάποιους τεχνικούς και επαγγελματικούς οργανισμούς και επικεντρώνονταν στις δικές τους απαιτήσεις και ανάγκες. Η έμφαση δινόταν στον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες θα γίνονταν διαθέσιμες στα μέλη, χωρίς επιβάρυνση. Η νομική διάσταση έγκειται στην κωδικοποίηση της δυναμικής εξέλιξης της ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης. Θέματα όπως αυτό της πνευματικής ιδιοκτησίας, κυριότητας, απόδοσης, δυσφήμισης, διεθνούς δικαίου εμπλέκονται ενεργά.

¨ Η κατανόηση των εννοιών μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης παρεμποδίζεται από την ορολογία. Μερικές λέξεις έχουν τόσο δυνατές κοινωνικές, επαγγελματικές, νομικές και τεχνικές συνεκδοχές που δυσκολεύουν τη συζήτηση μεταξύ ανθρώπων με διαφορετικές ενασχολήσεις. Η ορολογία αναδεικνύεται σε εμπόδιο για την περιγραφή του όρου.

¨ Η βαθύτερη αρχιτεκτονική πρέπει να διαχωρίζεται από το υλικό που είναι αποθηκευμένο σε μια βιβλιοθήκη. Μια παραδοσιακή βιβλιοθήκη δεν αποθηκεύει μόνο βιβλία. Έτσι και μια ψηφιακή δεν αποθηκεύει μόνο ψηφιοποιημένο κείμενο. Η βαθύτερη αρχιτεκτονική μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης, όπως περιγράφεται από τους Kahn και Wilensky, καθορίζει εκείνα τα χαρακτηριστικά που έχουν εφαρμογή σε όλους τους τύπους πληροφοριών. Κάθε όνομα πρέπει να έχει έναν προσδιοριστή (identifier).

¨ Τα συστατικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης ονομάζονται «ψηφιακά αντικείμενα» (digital objects). Αυτά αποθηκεύονται σε «αποθήκες δεδομένων» (repositories) και αναγνωρίζονται από «τίτλους» (handles). Οι πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες σε ένα ψηφιακό αντικείμενο ονομάζονται «περιεχόμενο» (content). Αυτό διαχωρίζεται σε «δεδομένα» (data) και πληροφορίες για αυτά που λέγονται «ιδιότητες» (properties) ή «μεταδεδομένα» (metadata).

¨ Τα ονόματα και οι προσδιορισμοί αποτελούν τα βασικότερα δομικά συστατικά μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης. Η ύπαρξη των ονομάτων διευκολύνει την αναγνώριση των ψηφιακών αντικειμένων, τη δήλωση της πνευματικής κυριότητας των αντικειμένων και την καταγραφή των αλλαγών ιδιοκτησίας. Είναι αποκλειστικά για κάθε αντικείμενο και έτσι είναι απαραίτητη η ύπαρξη ενός συστήματος διαχείρισης και διατήρησης τους για πολύ καιρό.

¨ Τα αντικείμενα μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης είναι κάτι περισσότερο από μια απλή συλλογή bits. Σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη οι πληροφορίες καταχωρούνται ως «ψηφιακά αντικείμενα». Το περιεχόμενο και του πιο απλού έχει κάποια δομή καθώς και κάποιες πληροφορίες όπως επίσης μπορεί να αποτελείται από πολύπλοκους τύπους δεδομένων.

¨ Το αντικείμενο που χρησιμοποιείται στη ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι διαφορετικό από το αποθηκευμένο. Σε μια ψηφιακή βιβλιοθήκη ότι αποθηκεύεται δεν σημαίνει κιόλας ότι μπορούμε να το αποκτήσουμε. Ο χρήστης γίνεται δέκτης του αποτελέσματος της εκτέλεσης ενός προγράμματος πάνω στο αποθηκευμένο αντικείμενο. Κάποια ψηφιακά αντικείμενα μπορούν να τεθούν στη διάθεση του χρήστη με περισσότερους από έναν τρόπους.

¨ Οι αποθήκες δεδομένων πρέπει να φροντίζουν για την ασφάλεια και συντήρηση των αποθηκευμένων πληροφοριών. Αφού τα ψηφιακά αντικείμενα απεικονίζουν πολύτιμες πνευματικές ιδιοκτησίες, η μορφή τους μέσα στην αποθήκη δεδομένων θα περιέχει πληροφορίες που επιτρέπει τη διαχείριση τους εντός του οικονομικού-κοινωνικού συστήματος. Η αποθήκη δεδομένων διατηρεί τις πληροφορίες εκείνες και τις παραπομπές που είναι απαραίτητες για την τήρηση της ασφάλειας και την εγκυρότητα των λειτουργιών πάνω στα ψηφιακά αντικείμενα.

¨ Οι χρήστες επιθυμούν πνευματικές εργασίες και όχι ψηφιακά αντικείμενα. Τα ψηφιακά αντικείμενα είναι το βασικό συστατικό κάθε ψηφιακής βιβλιοθήκης αλλά οι ενδιαφερόμενοι χρήστες συνήθως εργάζονται σε υψηλότερο επίπεδο αφαίρεσης. Κάθε ξεχωριστό αντικείμενο μπορεί να έχει διαφορετική μορφοποίηση, μικρές διαφορές στο περιεχόμενο, διαφορετικούς περιορισμούς χρήσης αλλά οι χρήστες επιθυμούν να τα αντιλαμβάνονται ισοδύναμα. Αυτό που κρίνεται απαραίτητο στο συγκεκριμένο σημείο είναι η εξασφάλιση της ομαδοποίησης τους με σκοπό την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση του χρήστη.

Αυτή η μικρή επισκόπηση που προηγήθηκε είχε σκοπό να αναφερθούν με πολύ σύντομο τρόπο τα σημαντικότερα θέματα που αφορούν τις ψηφιακές βιβλιοθήκες. Στο επόμενο κεφάλαιο θα γίνει αναφορά με λίγα και πολύ εισαγωγικά λόγια στην έννοια της οικολογίας, την άμεση σχέση που δημιουργείται με τον άνθρωπο και το ρόλο που διαδραματίζει η πληροφόρηση στην προάσπιση της.

Η οικολογία αποτελεί επιστημονικά κλάδο της βιολογίας αλλά τα τελευταία χρόνια έχει εξελιχθεί σε αυτοτελή επιστήμη και ασχολείται με τις αμοιβαίες σχέσεις μεταξύ των οργανισμών και του περιβάλλοντος. Ο όρος «οικολογία» είναι διεθνής και προτάθηκε πρώτη φορά το 1869 από τον Γερμανό βιολόγο Ernst Haeckel. Προέρχεται από την ελληνική λέξη οίκος που σημαίνει κατοικία και ερμηνεύτηκε ως η επιστήμη των σχέσεων των οργανισμών με τον εξωτερικό κόσμο που τους περιβάλλει και με ευρύτερη έννοια ως η επιστήμη των συνθηκών υπάρξεως.

Προσπαθώντας να δοθεί ένας ορισμός για τον όρο οικολογία θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι είναι η μελέτη των φυτών και των ζώων σε σχέση με το περιβάλλον τους.

Αν και τα θεμέλια της οικολογικής επιστήμης μπήκαν σχετικά νωρίς, από τα μέσα του 19ου αιώνα, η επιστήμη αυτή άργησε να αναπτυχθεί λόγω του γεγονότος ότι μόνο λίγοι εξαιρετικά διορατικοί επιστήμονες της εποχής εκείνης μπορούσαν να καταλάβουν τη σημασία της. Ακόμη πριν λίγες δεκαετίες η οικολογία ήταν ένας κλάδος εφαρμοσμένης γεωπονίας που ασχολιόταν με τη μελέτη τρόπων βελτίωσης και αποδόσεως των καλλιεργειών. Σήμερα όμως που η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα σε συνδυασμό με τη δημογραφική έκρηξη, διατάραξε την ισορροπία της βιόσφαιρας, η ανάγκη της μελέτης των σχέσεων μεταξύ των οργανισμών, ως συνόλου, και του περιβάλλοντος έγινε επιτακτική.

Ο άνθρωπος όπως όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί δέχεται την επίδραση του περιβάλλοντος, αλλά και παράλληλα έχει τη δυνατότητα, όσο κανένας άλλος οργανισμός, να επιδρά πάνω στο περιβάλλον και να το μεταβάλλει. Η επίδραση αυτή είχε περιορισμένη σημασία όσο ο άνθρωπος δε διέθετε υψηλή τεχνική. Τα τελευταία όμως χρόνια η επέμβαση του στη φύση δεν έχει προηγούμενο. Η απέραντη βουλιμική του τάση να “στραγγίξει” τη γη του, τον αέρα και τη θάλασσα από κάθε παραγωγικό πόρο παίρνοντας ότι έχει και δεν έχει να του δώσει θα τον οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή του.

Το πρόβλημα της οικολογίας, όπως άλλωστε όλα τα βιολογικά προβλήματα, παρουσιάζει και μια ακόμα διάσταση, την κοινωνική. Η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς λόγω της πολιτικοοικονομικής δομής του σύγχρονου κόσμου που έχει θεοποιήσει την πρόοδο και την ανάπτυξη παραμερίζοντας το γεγονός ότι αυτή πρέπει να αποτελεί μέσο για καλυτέρευση της ζωής και όχι αυτοσκοπό. Σε συνδυασμό με την αλλοίωση της φύσης, η ένταση της καθημερινής ζωής καθιστούν την επιβίωση προβληματική.

Αν και οι δύο αυτές έννοιες, από τεχνολογικής άποψης δεν ταιριάζουν απόλυτα είναι απαραίτητο για το κοινό καλό να συμπορευτούν, δηλαδή να κοιτούν προς την ίδια κατεύθυνση. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στην ψηφιακή πληροφόρηση, λόγω της ευρείας και γρήγορης αποδοχής της και της εύκολης χρήσης της μπορεί να αποτελέσει αρωγό στην ενημέρωση και εγκαθίδρυση της οικολογικής σκέψης στην ανθρώπινη συνείδηση. Η παραδοσιακή πληροφόρηση πριν την διάδοση του διαδικτύου ήταν ο μόνος τρόπος για να ενημερωθεί το κοινό για τα οικολογικά δρώμενα. Εφημερίδες, περιοδικά, ενημερωτικά φυλλάδια έφταναν στα χέρια των ανθρώπων μόνο από την δωρεάν διανομή σε κεντρικά σημεία της πόλης ή αν κάποιοι από αυτούς άνηκαν σε κάποια από τις οικολογικές οργανώσεις.

Η οικολογική επιστήμη παγκοσμίως, μπορεί να επωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της ψηφιακής και ηλεκτρονικής πληροφόρησης, όπως και όλες οι επιστήμες ως τώρα. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως για αυτό αποτελεί η αποδοχή των νέων αυτών εργαλείων ενημέρωσης, αφού πρώτα επιτευχθεί η απεμπλοκή από την προκατάληψη και η προσκόλληση ότι η κάθε τεχνολογική εξέλιξη αποτελεί απειλή. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι θιασώτες της οικολογικής πεποίθησης θα καταφέρουν με την δεκτικότητα τους να αξιοποιήσουν και γιατί όχι να ιδρύσουν κέντρα πληροφόρησης και τεκμηρίωσης που αφορούν τις οικολογικές δράσεις, φέρνοντας ακόμα περισσότερους υποστηρικτές πιο κοντά στην οικολογία. Είναι φανερό ότι υπάρχει θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο αυτών επιστημών. Αναφερόμενοι ως τώρα στα αγαθά που μπορεί να αποκομίσει η οικολογία από την ψηφιακή πληροφόρηση δεν πρέπει να παραμεριστεί καθόλου το γεγονός ότι μπορεί να υπάρξει και το αντίθετο φαινόμενο. Συγκεκριμένα οι επιστήμονες της πληροφορικής και των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχουν πολλά να πάρουν από την οικολογία. Η εξοικονόμηση φυσικών πόρων, η δημιουργία μηχανημάτων πιο φιλικών προς το περιβάλλον και η χρήση ανακυκλωμένων εξαρτημάτων είναι μερικές μόνο από τις αναρίθμητες τέτοιες προσπάθειες.

Η οικολογική σκέψη είναι τρόπος ζωής, χωρίς να διακατέχεται από φανατισμό και στείρες αντιλήψεις, μπορεί να «διοχετευθεί» στη συνείδηση όλων από πολύ μικρή ακόμη ηλικία. Η οικογένεια, το εκπαιδευτικό σύστημα και άλλοι φορείς παιδείας μπορούν να ενσωματώσουν στις συνήθειες και τις δραστηριότητες τους ενέργειες που να προωθούν αυτή ακριβώς τη σκέψη. Είναι τόσο δικαίωμα όσο και υποχρέωση όλων των κατοίκων του πλανήτη να δώσουν στις συνθήκες ζωής αξιοπρεπή μορφή.

Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα, οι διάφορες οικολογικές οργανώσεις, σχετικού περιεχομένου φορείς και κυβερνητικοί οργανισμοί, με τη συμμετοχή επιστημόνων της πληροφόρησης μπορούν να δημιουργήσουν βάσεις δεδομένων, τράπεζες πληροφοριών, ψηφιακές βιβλιοθήκες με συναφή της οικολογίας θέματα. Το παράδειγμα της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης μπορεί να αποτελέσει οδηγό για την παραπάνω ιδέα και τη δημιουργία ενός οικολογικού δικτύου, ειδικά σε μια χώρα σαν την Ελλάδα που το φυσικό της περιβάλλον είναι ίσως το μοναδικό αγαθό που διαθέτει.

3.1 Μια μικρή παρουσίαση της παραδοσιακής της μορφής.

Πήρε το όνομα της από την λέξη ευώνυμος που διαθέτει πολλές σημασίες. Ευώνυμη στην αρχαιότητα ήταν το επίθετο της γης και όνομα ιδιαίτερης θεότητας, μητέρας των Ερινύων. Επίσης ο ευώνυμος σήμαινε κατ’ ευφημισμό, ο αριστερός, ο ζερβός, ο έντιμος, ο ευοίωνος, ο ευτυχής. Είναι ακόμα είδος καλλωπιστικού φυτού που εκτός των άλλων χρησιμοποιείται στην ξυλογλυπτική και στην παρασκευή μπαρούτης. Στη μυθολογία ο Ευώνυμος είναι γιος του Ουρανού ή του Κηφισού και της Γης, το όνομα του οποίου δόθηκε σε πόλη της Αττικής.

Η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1994. Έδρα της είναι η Αθήνα και συγκεκριμένα στεγάζεται σε ένα νεοκλασσικό κτίριο^{^[4]}^[4] της οδού Ασωμάτων στο Θησείο. Είναι ανοικτή προς το κοινό καθημερινά από τις τέσσερις έως τις οκτώ κάθε απόγευμα. Έχει τη νομική μορφή της «αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας» και αποτελείται από 230 μέλη. Εποπτεύεται από 16 μελές Διοικητικό Συμβούλιο ενώ την οργανωτική και διαχειριστική της υποστήριξη έχει αναλάβει 25μελές Συμβούλιο της βιβλιοθήκης. Η επιστημονική της φύση ενισχύεται από την επιστημονική επιτροπή η οποία απαρτίζει 40 μέλη αποτελούμενη από πανεπιστημιακούς, συγγραφείς οικολογικών και άλλων συγγραμμάτων, μελετητές, ιστορικούς, στελέχη της δημόσιας διοίκησης.

Οι σκοποί της βιβλιοθήκης είναι κοινωφελείς, μη κερδοσκοπικοί και αναφέρονται ενδεικτικά οι σημαντικότεροι.

¨ Η συγκέντρωση βιβλίων που αναφέρονται στην οικολογία, το περιβάλλον, τη φυσιολατρεία, την παραδοσιακή και την οικολογική γεωργία, την ορειβασία, την οικογεωγραφία, τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις και τη λαογραφία, την προστασία των κααταναλωτών, την πολεοδομία και την χωροταξία, το εργασιακό περιβάλλον, την περιβαλλοντική εκπαίδευση, το πολιτισμικό περιβάλλον και την αρχαιολογία, την περιβαλλοντική τεχνολογία, τους απειλούμενους πολιτισμούς, τη σοφία των λαών, τα κοινωνικά κινήματα και κάθε άλλο βιβλίο που πραγματεύεται συναφή θέματα με την πολιτική οικολογία, τη φύση και τον περιβαλλοντισμό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ελληνόγλωσσο ή ξενόγλωσσο.

¨ Η συγκέντρωση περιοδικών, αφισών, φωτογραφιών, καρτ-ποστάλ, διαφανειών, δισκετών, cd-rom, και οποιοδήποτε άλλο μέσο διάδοσης πληροφοριών, ταινιών και βιντεοταινιών με συναφές αντικείμενο.

¨ Η δημιουργία αρχείου μελετών που εκπονήθηκαν από ΑΕΙ, δήμους, δημόσιες υπηρεσίες, ιδιώτες, επιμελητήρια, συλλόγους, εταιρείες και άλλους που αναφέρονται στα παραπάνω θέματα.

¨ Η δημιουργία ηλεκτρονικού αρχείου, τράπεζας πληροφοριών και η δημιουργία ιστοσελίδας στο διαδίκτυο με σχετική θεματολογία.

¨ Η συγκέντρωση της ελληνικής, ευρωπαϊκής και της υπόλοιπης διεθνούς νομοθεσίας, των διεθνών συμβάσεων και των αποφάσεων, των διεθνών οργανισμών με αντίστοιχο περιεχόμενο.

¨ Η συγκέντρωση σχολικών και πανεπιστημιακών εκδόσεων με σχετική θεματολογία.

¨ Η συγκέντρωση εκδόσεων που αφορούν την κλασσική και ξένη φιλοσοφική σκέψη, που πραγματεύονται τα θέματα των σχέσεων κοινωνίας-φύσης.

¨ Η συγκέντρωση διαφόρων σειρών, λεξικών, εγκυκλοπαιδειών και βιβλίων με ευρύτερη θεματολογία, που αναφέρονται, έστω και αποσπασματικά σε συναφή θέματα.

¨ Η αναζήτηση, συγκέντρωση παλαιών και σπάνιων συγγραμμάτων που αναφέρονται στις πηγές της οικολογικής σκέψης.

¨ Η σύνδεση και επικοινωνία με ελληνικές και ξένες βιβλιοθήκες και τράπεζες πληροφοριών με στόχο τη δημιουργία δικτύου βιβλιοθηκών.

¨ Η έκδοση βιβλιογραφικών οδηγών με νέες εκδόσεις, με ειδικά θεματικά, γεωγραφικά, ή χρονολογικά αφιερώματα.

¨ Η αποδελτίωση βιβλίων, περιοδικών και εφημερίδων και η ηλεκτρονική τους καταχώριση.

¨ Η διοργάνωση εκδηλώσεων, εκθέσεων, συνεδρίων, διαλέξεων, σεμιναρίων, εκπομπών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών, σχετικών με τους παραπάνω σκοπούς.

¨ Η συμμετοχή, η υποστήριξη και η ανάληψη πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για οικολογικά κι περιβαλλοντικά θέματα αποτελεί αυτονόητη προέκταση των επιδιώξεων της Ευωνύμου.

Το υλικό της βιβλιοθήκης συγκεντρώθηκε από τα μέλη και τους συνεργάτες της και περιλαμβάνει 10.000 βιβλία, 10.000 περιοδικά που αντιπροσωπεύουν περίπου 1.100 διαφορετικούς τίτλους, φυλλάδια, αποκόμματα τύπου, υλικά συνεδρίων, εργασίες ομάδων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, εκδόσεις οικολογικών κινήσεων, συλλόγων, δήμων, επιχειρήσεων, δημοσίων υπηρεσιών και οργανισμών, νομοθετικά κείμενα, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τεχνικές εκθέσεις, ειδικά λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, πανεπιστημιακές και σχολικές εκδόσεις, ημερολόγια, αφίσες, slides, βιντεοταινίες, CD-ROMs, χάρτες, γκραβούρες, καρτ-ποστάλ και πολλά άλλα.

Το μεγαλύτερο μέρος των παραπάνω υλικών, είναι ελληνόγλωσσα. Υπάρχει όμως και ένας αριθμός ξενόγλωσσων εκδόσεων και ένα αρκετά μεγάλο δείγμα από ξενόγλωσσα οικολογικά περιοδικά.

Το υλικό της βιβλιοθήκης καλύπτει εκδόσεις των δύο τελευταίων αιώνων. Το παλαιότερο μέχρι στιγμής ελληνόγλωσσο βιβλίο είναι του 1815 και ξενόγλωσσο του 1787, ενώ το παλαιότερο περιοδικό είναι του 1840. Το σύνολο των εκδόσεων έχει ταξινομηθεί σε θεματικές ενότητες-επικεφαλίδες με βάση τις οποίες καταχωρείται και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Η βιβλιοθήκη δεν είναι δανειστική αλλά διαθέτει το υλικό της για φωτοτύπιση και παραγωγή βιβλιογραφιών σε ειδικά θέματα. Ξεκίνησε από προσωπική συλλογή και εμπλουτίζεται μέσω αγορών και δωρεών.

3.3 Δραστηριότητες και συμμετοχή σε προγράμματα.

Στο διάστημα λειτουργίας της η Ευώνυμος έχει αναπτύξει πολλές δραστηριότητες και έχει συμμετάσχει ενεργά σε πολλά προγράμματα περιβαλλοντικού περιεχομένου. Στη συνέχεια αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες από τις δραστηριότητες αυτές.

¨ Συμμετοχή στο πρόγραμμα κινητικότητας που αφορά την καταγραφή των ομαδικών παιδικών παιχνιδιών που παίζονται στο χώρο και στο οποίο μετείχαν 14 σχολεία από όλη την Ελλάδα με ισάριθμές ομάδες περιβαλλοντικές εκπαίδευσης, η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, το Μουσείο Μπενάκη, το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα και άλλοι φορείς.

¨ Συμμετοχή στο πρόγραμμα που υπέβαλλε το Πάντειο Πανεπιστήμιο και αφορούσε τη δημιουργία βάσης δεδομένων με θέματα περιβάλλοντος, το υλικό του οποίου συγκεντρώθηκε από δεκάδες φοιτητές του Παντείου που αποδελτίωσαν οικολογικά, φυσιολατρικά και άλλα περιοδικά και εφημερίδες στην Ευώνυμο Οικολογική Βιβλιοθήκη. Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 1998-2000^{^[5]}^[5].

¨ Συμμετοχή στο πρόγραμμα που υπέβαλλε το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και αφορούσε την προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού για την περιβαλλοντική εκπαίδευση, με θέμα το «Σχολικό Κήπο». Το πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 1999-2000.

¨ Είναι υπεύθυνη ενός διακρατικού προγράμματος με συμμετοχή της Ρουμανίας και της Τουρκίας με τίτλο: «Σχήμα Επικοινωνίας για την οικολογική πληροφόρηση και την περιβαλλοντική εκπαίδευση» και σκοπό έχει τη δημιουργία ηλεκτρονικής ιστοσελίδας στο διαδίκτυο που θα περιλαμβάνει αξιολογημένα και ταξινομημένα θέματα για το σύνολο της οικολογικής ύλης από όλο τον κόσμο. Η σελίδα θα φιλοξενηθεί στον κόμβο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.

Η Ευώνυμος Οικολογική βιβλιοθήκη αποτελεί και μια βάση δεδομένων αποκτώντας έτσι υβριδική μορφή. Για την καταχώρηση των υλικών της στον υπολογιστή χρησιμοποιήθηκε σε πρώτη φάση το πρόγραμμα Micro-Isis της Unesco, το οποίο παραχωρήθηκε από την Εθνική Βιβλιοθήκη και έτσι καταχωρήθηκαν 8.500 εγγραφές. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε το ΑΒΕΚΤ 5.5 από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης. Το σύνολο των εγγραφών στη βάση δεδομένων ανέρχεται σε 24.000 εγγραφές, μετά την πρόσθεση των εγγραφών από την αποδελτίωση αποκομμάτων εφημερίδων, σε θέματα περιβάλλοντος. Κάθε μορφή αναζήτησης οδηγεί τον χρήστη στη βάση δεδομένων του ΕΚΤ και από εκεί η διαδικασία είναι αυτή που ορίζει η συγκεκριμένη σελίδα. Η ελληνική της έκδοση όμως δεν είναι και η μοναδική αφού διαθέτει και αγγλική, ρουμανική και τουρκική έκδοση^{^[6]}^[6].

Ο τύπος των εγγραφών είναι βιβλιογραφικός και η συγκρότηση του περιεχομένου πραγματοποιήθηκε με βάση τα ISBD πρότυπα και τους κανόνες καταλογογράφησης AACR2. Η εσωτερική διάταξη των δεδομένων έγινε με βάση το UNIMARC και υπάρχει δυνατότητα εμφάνισης στην οθόνη με συνοπτική, πλήρης και Unimarc μορφή. Η ενημέρωση της βάσης είναι μηνιαία και περιλαμβάνει βιβλία, φυλλάδια, ανάτυπα, χάρτες, χειρόγραφα, άρθρα περιοδικών και εκδόσεις της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης.

Η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη έχει δημιουργήσει έναν κατάλογο με 2.000 περίπου λέξεις-κλειδιά που αναλύει και ταξινομεί θεματικά όλο τον όγκο της βιβλιογραφικής οικολογικής ύλης. Μια από τις φιλοδοξίες και τους μακροπρόθεσμους στόχους της είναι η δημιουργία ενός ταξινομικού συστήματος και πιθανώς ενός βιβλιοθηκονομικού προγράμματος που θα εντάσσει το σύνολο της εκδοτικής παραγωγής απο την πλευρά της οικολογικής οπτικής.

Δύο ακόμα βάσεις δεδομένων είναι στην ηλεκτρονική διάθεση των χρηστών της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης. Η μία περιέχει φωτογραφίες, γκραβούρες, εικόνες, καρτ-ποστάλ, χάρτες, εξώφυλλα βιβλίων και περιοδικών, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα^{^[7]}^[7]. Αυτή περιλαμβάνει υλικό το οποίο έχει σκαναρισθεί και καταχωρηθεί στη βάση και ανέρχεται σε 2.500 εγγραφές από τα οποία 1.200 αναφέρονται στον Όλυμπο, τα 700 σε φυτά, πτηνά, ζώα και τα υπόλοιπα είναι καρτ-ποστάλ, εικόνες ομαδικών παιχνιδιών. Η άλλη βάση περιλαμβάνει διακοσμητικά μοτίβα βιβλίων και άλλων εκδόσεων και ανέρχονται περίπου σε 800.

Παράλληλα με την παραδοσιακή της φύση, η ψηφιακή της υπόσταση της έχει προσδώσει τη δυνατότητα πρόσβασης μέσω της ηλεκτρονικής της διεύθυνσης www.evonymos.org και έτσι ο χρήστης της ευωνύμου έχει τη ευκαιρία να πλοηγηθεί στη ψηφιακή οικολογία.

Τα τελευταία χρόνια που η τεχνολογία έχει κάνει αλματώδη πρόοδο μπορεί να δοθεί λύση και στην πρόσβαση στην πληροφορία των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Σ’ αυτό τον τομέα ανήκουν και τα άτομα με προβλήματα όρασης. Η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη κάνοντας πράξη την εξάλειψη κάθε είδους αποκλεισμού στην πληροφόρηση και στη γνώση έχει υιοθετήσει μεθόδους «ανάγνωσης» εντύπων για άτομα με τέτοια ακριβώς προβλήματα. Συνδυάζοντας την καλή πρόθεση και τα συνεχώς βελτιωμένα εργαλεία που προσφέρει η τεχνολογία κατέχει μια από τις λίγες θέσεις στη λίστα βιβλιοθηκών με τέτοιες δυνατότητες.

Η επίτευξη αυτού του εγχειρήματος πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, ενός σαρρωτή και κάποιων ειδικών προγραμμάτων ομιλίας. Τα προγράμματα αυτά σε συνδυασμό με ένα πρόγραμμα scanner, για την αναγνώριση των χαρακτήρων και τη συνεργασία ενός συνθέτη φωνής, παρέχουν τη δυνατότητα τα άτομα με προβλήματα όρασης να έχουν πρόσβαση σε βιβλιοθήκες και αρχεία. Η διαδικασία είναι απλή και αξίζει να αναφερθεί αφού συγκαταλέγεται στην ανεκτίμητη προσφορά της ηλεκτρονικής και ψηφιακής πρόσβασης. Για να διαβαστεί κάποιο κείμενο πρέπει να περάσει κάθε σελίδα ξεχωριστά από τον σαρρωτή, προκειμένου να την “σαρρώσει” και να την αναγνωρίσει. Στη συνέχεια μέσω ενός κειμενογράφου, του προγράμματος ομιλίας και του συνθέτη φωνής θα είναι σε θέση να ακούσει το κείμενο που επέλεξε. Για το συγκεκριμένο λόγο η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη απασχολεί στη θέση αυτή άτομο με πρόβλημα όρασης.

Το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών στη βιβλιοθήκη πραγματοποιείται από εθελοντές οι οποίοι έχουν αναλάβει τις παρακάτω αρμοδιότητες:

¨ Προετοιμασία και επιμέλεια για την έκδοση διαφόρων βιβλίων

¨ Προετοιμασία και έκδοση ειδικών βιβλιογραφιών

¨ Αποδελτίωση διαφόρων σημαντικών περιοδικών

Επίσης η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη διαθέτει συνδέσεις με υπουργεία, οργανισμούς και ιδρύματα, εκπαιδευτικά ιδρύματα, διεθνείς οργανισμούς, μη κυβερνητικές οργανώσεις, μηχανές αναζήτησης προκειμένου ο χρήστης να έχει την δυνατότητα να πλοηγηθεί σε σχετικές με το περιβάλλον πηγές πληροφόρησης.

Στο επόμενο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση μιας οικολογικής βιβλιοθήκης που εδρεύει στην Αμερικής, της Arc Ecology Library και στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί σύγκριση των υπηρεσιών των δύο αυτών ψηφιακών βιβλιοθηκών.

Η ψηφιακή αυτή βιβλιοθήκη ανήκει σ’ έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που έχει ως αντικείμενο την προάσπιση της οικολογικής σκέψης στην ανθρωπότητα. Σκοπός της συγκεκριμένης οργάνωσης είναι να στρέψει όλες τις επιστήμες της οικονομίας, της κοινωνιολογίας, της πολιτικής, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης προς αυτή την κατεύθυνση. Ιδρύθηκε το 1983 στον San Francisco της California σαν ερευνητικό κέντρο γύρω από θέματα περιβάλλοντος και οικολογίας με αντίστοιχες δράσεις. Απαρτίζεται από ακαδημαϊκό και ερευνητικό προσωπικό. Ειδικεύεται σε περιπτώσεις μόλυνσης του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα της θάλασσας και του νερού, από τον στρατό και το πολεμικό ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Ξεκίνησε τη δράση της περιορισμένη γεωγραφικά στη πολιτεία της Καλιφόρνια αλλά επεκτείνει τη δραστηριότητα της και στις υπόλοιπες πολιτείες αλλά και σε όλη την οικουμένη, προσπαθώντας να θίξει ευαίσθητα θέματα για την αμερικάνικη πραγματικότητα όπως για παράδειγμα την μόλυνση στο περιβάλλον μετά τον πόλεμο στο Ιράκ στην εκεί περιοχή.

Στην ιστοσελίδα της (www.arcecology.org) υπάρχουν συνδέσεις για κάθε πρόγραμμα της που αφορά προς το παρόν τις ακτές και τον κόλπο του San Francisco καθώς και τις γειτονικές περιοχές.

4.2 Arc Ecology Library & Reading Room : Μια ψηφιακή συλλογή για την Οικολογία

Στην πραγματικότητα η συγκεκριμένη ψηφιακή βιβλιοθήκη είναι ένα πρόγραμμα (project) το οποίο περιλαμβάνει ηλεκτρονικά τις παρακάτω τέσσερις ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει γενικές πληροφορίες και εκθέσεις (factsheets & Information) για τα περιβαλλοντικά προγράμματα που έχουν ως τώρα πραγματωθεί από την οργάνωση αυτή αλλά και θέματα για το περιβάλλον και τον Στρατό της Αμερικής. Τα κείμενα αυτά είναι ελεύθερης πρόσβασης από τον κάθε χρήστη και είναι διαθέσιμα σε pdf μορφή. Για παράδειγμα “Military Base Cleanup: Step by Step”.

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει συνδέσεις οι οποίες είναι πιο εξειδικευμένες πηγές πληροφοριών για προγράμματα και δράσεις που έχουν αναλάβει ή επρόκειτο να αναλάβουν. Το “Site-Specific Resources” περιλαμβάνει συνδέσεις για οικολογικές κινήσεις που αφορούν κυρίως νησιά και όρμους στον Κόλπο του San Francisco για παράδειγμα το Mare Island Naval Shipyard και το Yosemite Slough restoretion.

Το τρίτο μέρος της ψηφιακής αυτής βιβλιοθήκης, το “Arc ecology in the Press”, αφορά άρθρα από εφημερίδες και περιοδικά που αναφέρονται στην συγκεκριμένη οικολογική οργάνωση αλλά και συζητήσεις που έχουν γίνει για τη δράση της. Τα άρθρα αυτά είναι διαθέσιμα χωρίς κάποιες προϋποθέσεις πρόσβασης, στο χρήστη.

Το τέταρτο και τελευταίο τμήμα αυτής της βιβλιοθήκης για την οικολογία τιτλοφορείται “Terms of Use” και περιλαμβάνει δύο επιμέρους ενότητες. Η πρώτη εξ΄ αυτών είναι μια μικρή βάση δεδομένων με εκδόσεις της Arc Ecology από το 1983 έως και σήμερα όπου παράλληλα γίνεται και μια στατιστική έρευνα για το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο αυτών που χρησιμοποιούν τα κείμενα αυτά περισσότερο. Η δεύτερη επιμέρους ενότητα του “Terms in Use” αποτελεί μια ανοικτή γραμμή «ηλεκτρονικής» επικοινωνίας για όσους χρήστες επιθυμούν να προτείνουν και άλλες ηλεκτρονικές σελίδες με συναφές προς αυτή περιεχόμενο καθώς επίσης και να αποκτήσουν γραπτή άδεια από την Arc Ecology για την πρόσβαση σε άλλες ηλεκτρονικές της πηγές πληροφόρησης.

Όπως και η προηγούμενη ψηφιακή βιβλιοθήκη αφορά κάποια συγκεκριμένη περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών σ’ αυτήν την περίπτωση την Νότια Φλόριντα. Τα θέματα που πραγματεύεται είναι συναφή με το περιβάλλον και την Οικολογία και σκοπό έχει να συμβάλλει στην υποστήριξη της έρευνας, της εκπαίδευσης και της σωστής διαχείρισης των πόρων ώστε να εξασφαλιστεί η αειφόρος ανάπτυξη. Η συλλογή της περιλαμβάνει επιστημονικές και τεχνικές εκθέσεις, κείμενα φυσικής ιστορίας, εκπαιδευτικό και ερευνητικό υλικό, βάσεις πληροφοριών, χάρτες, φωτογραφίες και έναν κατάλογο με ηλεκτρονικές σελίδες με περιεχόμενο σχετικό με αυτό της ψηφιακής βιβλιοθήκης που παρουσιάζεται εδώ.

Η οικολογική αυτή ηλεκτρονική βιβλιοθήκη είναι ένα πρόγραμμα το οποίο δημιουργήθηκε το 1995 από το Everglades Information Network, το οποίο αποτελεί ένα συνεργατικό σχήμα του Southeast Environmental Research Center, του Florida International University Libraries και του Florida Center for Library Automation. Στη συνεργασία αυτή έχουν πάρει μέρος και άλλοι φορείς σχετικοί με το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία της Φλόριντα, όπως το Restoration Ecology Branch of USGS-BRD, το Florida Caribbean Science Center και το Everglades National Park.

Στα διπλανά σχήματα φαίνονται πιο αναλυτικά οι συλλογές και οι κατάλογοι που προσφέρει. Ένα παράδειγμα αναζήτησης φαίνεται στην επόμενη σελίδα.

Οι συλλογές και οι κατάλογοι που περιλαμβάνει είναι αυτοί των συνεργαζόμενων μερών που προαναφέρθηκαν και υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε αυτούς για τους ενδιαφερόμενους χρήστες και τους «ψηφιακούς» επισκέπτες της. Επίσης προσφέρει υπηρεσίες μέσω των οποίων χρήστης μπορεί να πλοηγηθεί στις συλλογές αυτές, να αναζητήσει για υλικό που τον ενδιαφέρει και να επικοινωνήσει ζητώντας βοήθεια από τον βιβλιοθηκονόμο για καλύτερα αποτελέσματα αναζήτησης.

Ο επισκέπτης έχει στη διάθεση του δυνατότητες απλής και σύνθετης αναζήτησης με πολύ και φιλικό απλό τρόπο, στους καταλόγους της ψηφιακής αυτής οικολογικής βιβλιοθήκης.

Στην αναζήτηση της σχετικής ηλεκτρονικής φόρμας για οικολογία δίνονται ως αποτέλεσμα οι παραπάνω θεματικές ενότητες που καλύπτουν την οικολογία, και δίπλα ο αριθμός των πηγών που βρέθηκαν. Στη συνέχεια ο χρήστης επιλέγει αυτό που τον ενδιαφέρει. Αυτό όμως που απαιτείται στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι ο χρήστης πρέπει να διαθέτει κωδικό πρόσβασης, όπως φαίνεται και από το παραπάνω σχήμα. Η διαδικασία εγγραφής όμως δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση και γίνεται για καθαρά στατιστικούς και ερευνητικούς λόγους.

Η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της ψηφιακής οικολογικής πληροφόρησης στην Ελλάδα, συνδυάζοντας την παραδοσιακή με την ψηφιακή της μορφή. Απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό δυνητικών χρηστών αφού το είδος των πληροφοριών που παρέχει είναι κατάλληλο τόσο για επιστημονικό και ερευνητικό προσωπικό όσο και για σπουδαστές και μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Η συνεργασία της με ανώτατα ακαδημαϊκά ιδρύματα, όπως το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και ερευνητικά κέντρα, όπως το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, της έχουν προσδώσει αξία και κύρος στην αξιόλογη προσπάθεια της να συμπεριλάβει την οικολογική σκέψη κάτω από την ηλεκτρονική της «στέγη». Παρόλο που η ίδια δεν αποτελεί οικολογική ή περιβαλλοντική οργάνωση, όπως οι άλλες περιπτώσεις που παρουσιάσθηκαν, το υλικό που διαθέτει καλύπτει σε πληρότητα πολλά θέματα που αφορούν το περιβάλλον.

Αρωγός στην βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχει αποτελεί το Τεχνολογικό ίδρυμα της Αθήνας και το αντίστοιχο τμήμα της Βιβλιοθηκονομίας, το οποίο την στελεχώνει συνεχώς με ειδικούς της πληροφόρησης οργανώνοντας τις πληροφορίες αυτές και το υλικό της τόσο παραδοσιακά όσο και ψηφιακά. Η υιοθέτηση όλο και περισσότερων νέων μορφών ενημέρωσης και πρόσβασης στην πληροφορία και τα δεδομένα την καθιστούν πολύ ψηλά στις προτιμήσεις του απλού κοινού και όχι μόνο.

Είναι η μόνη ψηφιακή βιβλιοθήκη στον ελλαδικό χώρο η οποία έχει επιχειρήσει να συμπεριλάβει το σύνολο της οικολογικής και περιβαλλοντικής ύλης^{^[8]}^[8]. Τόσο η παραδοσιακή όσο και η ηλεκτρονική της μορφή στηρίζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό στην επιθυμία, την ευσυνειδησία των τακτικών και έκτακτων μελών της.

Συγκριτικά με τις άλλες δύο ψηφιακές βιβλιοθήκες που παρουσιάσθηκαν παρατηρήθηκε το εξής μειονέκτημα, η ανυπαρξία συμμετοχής σε ένα δίκτυο πληροφόρησης με πανεπιστημιακά τμήματα που διαθέτουν συναφές υλικό ώστε ο χρήστης να έχει πρόσβαση στην οικολογική γνώση με λίγες μόνο κινήσεις. Στην περίπτωση της Everglades Digital Library, η σύνδεση όλων των πανεπιστημίων της Φλόριντα αλλά και των ερευνητικών κέντρων της περιοχής, έχουν προσδώσει στη συγκεκριμένη βιβλιοθήκη την εικόνα ενός οικολογικού, πληροφοριακού κέντρου τεκμηρίωσης της περιοχής. Αυτό προσφέρει εκτός των άλλων οφελών, τη δυνατότητα στην Everglades Digital Library, να καλύψει τα πληροφοριακά κενά της αλλά και να παραχωρήσει στο δυνητικό αυτό κοινό τις μοναδικές σε αξία πληροφορίες που διαθέτει.

Η ιστοσελίδα της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης είναι πολύ φιλική και απλή στη χρήση. Αυτό αποτελεί πλεονέκτημα διότι η εκπαιδευτική βαθμίδα των δυνητικών χρηστών της, όπως προαναφέρθηκε λόγω του πλούσιου σε ποικιλία και επιστημονικότητα υλικό της, μπορεί να ποικίλει από μαθητές πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μέχρι ερευνητές. Η δομή της είναι σαφής και ο χρήστης δεν χρειάζεται να γίνει ένας μικρός Κολόμβος για να ανακαλύψει την…οικολογία της Αμερική του. Κάθε μορφή υλικού είναι πολύ κοντά του από την άποψη ότι η πρόσβαση στις βάσεις δεδομένων, που συγκεντρώνουν το οπτικοακουστικό υλικό, είναι ελεύθερη. Η υπηρεσία αυτή αποτελεί σημείο αναφοράς για την Ευώνυμο, σε σχέση με τις άλλες ψηφιακές βιβλιοθήκες που εξετάσθηκαν αφού καμία από αυτές δεν διαθέτει τόσο πλούσιο υλικό σε φωτογραφίες, χάρτες όλων των ειδών, γκραβούρες με σπάνιο συλλεκτικό ενδιαφέρον και άλλα πολλά πρωτότυπα σχέδια και μοτίβα.

Ένα από τα βασικά μειονεκτήματα που παρουσιάζει η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη είναι ο βαθμός εξειδίκευσης του υλικού της. Συγκεκριμένα θα μπορούσε να διαθέτει μεγαλύτερο αριθμό πιο εξειδικευμένων και επιστημονικών τεκμηρίων, μέσω συνεργατικών σχημάτων της με ερευνητικά ινστιτούτα που πραγματεύονται θέματα που υποστηρίζει και εκείνη.

Η Arc Ecology Library είναι μια ψηφιακή συλλογή που έχει σκοπό, όπως αναφέρθηκε και στο σχετικό κεφάλαιο, να περιγράψει στο οικολογικό κοινό τα προγράμματα που έχει πραγματοποιήσει και να ενημερώσει για το περιεχόμενο τους. Για το σκοπό αυτό, λοιπόν, που έχει δημιουργηθεί το πρόγραμμα της ψηφιακής βιβλιοθήκης είναι πλήρες και αποδοτικό. Προσφέρει κάποιες γενικές πληροφορίες για την οικολογία αλλά τις εξειδικεύει αφού τις φέρνει σε συσχέτιση με το στρατό και το ναυτικό.

Η πληροφοριακή αξία αυτών των κειμένων είναι αναμφισβήτητα μεγάλη, ειδικά σε μια εποχή όπου η πολεμική λύση εξακολουθεί να υφίσταται έντονα στην εξωτερική πολιτική των λαών, με τον γνωστό ρόλο της Αμερικής σε αυτή. Παρόλα αυτά όμως κατά πάσα πιθανότητα μπορεί να προκαλέσει το πληροφοριακό ενδιαφέρον μικρού σχετικά δυνητικού κοινού και κυρίως των Αμερικανών πολιτών.

Οι ιστοσελίδες, τόσο της οικολογικής οργάνωσης Arc Ecology, όσο και του συγκεκριμένου προγράμματος της ψηφιακής βιβλιοθήκης, είναι πολύ προσιτές και αρκετά ενημερωμένες. Η όποια μορφή αναζήτησης όμως, πλήρων κειμένων έχει πολύ περιορισμένα αποτελέσματα να προσδώσει. Ο χρήστης δεν απαιτείται να κατέχει κωδικό πρόσβασης και έτσι ελεύθερα ενημερώνεται για τη δράση της οργάνωσης. Η ψηφιακή αυτή βιβλιοθήκη, ή συλλογή καλύτερα, δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους ιδρυτές της οργάνωσης για τους σκοπούς που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο σχετικό κεφάλαιο.

Συγκριτικά με την Everglades Digital Library, η οποία ανήκει στο οικολογικό πληροφοριακό δίκτυο Everglades Information Network, η Arc Ecology Library, είναι ανεξάρτητη και δεν ανήκει σε κανένα είδος συνεργασίας. Επίσης από την ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης δεν υπάρχει δυνατότητα σύνδεσης με κανέναν άλλον οικολογικό ή περιβαλλοντικό φορέα ή σχετικό κέντρο πληροφόρησης. Δεδομένου ότι και οι δύο αυτές βιβλιοθήκες πραγματεύονται τα ίδια σχεδόν θέματα και προέρχονται από την ίδια χώρα μια τέτοια προοπτική θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρουσα.

Η Everglades Digital Library, εμφάνισε μια πιο συγκροτημένη και πλήρη εικόνα στα οικολογικά πληροφοριακά δρώμενα. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο σημείο του κεφαλαίου αποτελεί μέλος μιας συνεργασίας με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της Νότιας Φλόριντα όπου και «εδρεύει». Αυτό της προσδίδει την πληρότητα των τεκμηρίων που παρέχει, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο. Ο χρήστης αποκτά αυτόματα την ικανότητα να πλοηγηθεί σε ψηφιακούς «δρόμους» χωρίς να απαιτείται η φυσική του υπόσταση εντός και εκτός της συγκεκριμένης χώρας. Ενισχύοντας τα πλεονεκτήματα της ψηφιακής πληροφόρησης, η Everglades Digital Library, επιτυγχάνει και έναν ακόμα στόχο, τον απόλυτο συγκερασμό των δύο αυτών επιστημών, της οικολογίας και της πληροφορικής.

Το υλικό της συγκεκριμένης βιβλιοθήκης μπορεί να συγκριθεί σε αριθμό και επιστημονικού επιπέδου με αυτό της Ευωνύμου. Θεματικά αγγίζουν και θίγουν τις ίδιες ενότητες και κατηγορίες, ενώ υπάρχει διαθέσιμο υλικό για χρήστες, εκπροσώπους όλων των ηλικιών και των μορφωτικών επιπέδων. Ο χρήστης, σε όποια κατηγορία εκπαιδευτικής βαθμίδας και αν ανήκει μπορεί να αναζητήσει με ευκολία υλικό που το ενδιαφέρει. Το υλικό αυτό είναι χωρισμένο σε κατηγορίες και στη συνέχεια σε υποενότητες.

Οι δύο αυτές ψηφιακές βιβλιοθήκες διαθέτουν και άλλη μια ομοιότητα, αυτή της συλλογής φωτογραφιών. Αν και σ’ αυτό το σημείο η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη δείχνει να υπερτερεί αφού διαθέτει δύο βάσεις δεδομένων με οπτικοακουστικό υλικό όλων των μορφών έναντι της Everglades Digital Library που διαθέτει μία βάση φωτογραφιών που ανήκει στο αρχείο του Arthur R. Marshall και έχει κανείς πρόσβαση από την σχετική σύνδεση που υπάρχει στην κεντρική ιστοσελίδα της βιβλιοθήκης.

Η μορφή που έχουν οι δύο αυτές βιβλιοθήκες είναι ακόμα ένα σημείο αναφοράς και διαφοροποίησης τους αφού η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη διατηρεί και παραδοσιακό τύπο. Σε αντίθεση με την Everglades Digital Library, η οποία είναι μια αμιγώς ψηφιακή βιβλιοθήκη και αναλυτικότερα, είναι μέλος ενός δικτύου βιβλιοθηκών. Για το συγκεκριμένο θέμα η Ευώνυμος ανήκει συνεργατικά μόνο στο πλαίσιο προγραμμάτων με πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά ινστιτούτα. Παρέχει συνδέσεις μέσω της ιστοσελίδας της με σχετικούς φορείς και έτσι ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί για την εθνική και παγκόσμια εικόνα της οικολογικής και περιβαλλοντικής κατάστασης.

Στις ομοιότητες συγκαταλέγεται και η παρακάτω υπηρεσία, την οποία προσφέρουν τόσο η Everglades Digital Library, όσο και η Ευώνυμος. Ο χρήστης μπορεί να διευκολυνθεί και να ζητήσει τη βοήθεια του βιβλιοθηκονόμου στην περίπτωση που συναντά δυσκολία στην αναζήτηση και στον εντοπισμό του υλικού που τον ενδιαφέρει. Η αίτηση αυτή γίνεται και στις δύο βιβλιοθήκες με την αποστολή e-mail στον ειδικό βιβλιοθηκονόμο και σε λίγη ώρα εκείνος λαμβάνει με τον ίδιο τρόπο απάντηση με τις καθοδηγήσεις. Τέτοιου είδους υπηρεσία απουσιάζει ολοκληρωτικά από την Arc Ecology Library.

Είναι φανερό από την παραπάνω παράθεση κάποιων ομοιοτήτων και διαφορών ότι η Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη μπορεί επάξια να συγκριθεί με αντίστοιχες του εξωτερικού και συγκεκριμένα με την Everglades Digital Library. Αυτό αποτελεί ένα είδος άθλου για την ελληνική πραγματικότητα αφού ενώ η χώρα μας δραστηριοποιείται, τα τελευταία χρόνια πιο πολύ, στην ανάληψη περιβαλλοντικών προγραμμάτων, παρόλα αυτά δεν έχει υπάρξει μια συντονισμένη προσπάθεια προκειμένου αυτές οι πληροφορίες να βρίσκονται κάτω από την «ομπρέλα» μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης.

Αναφέρθηκε και στο εισαγωγικό κεφάλαιο για την οικολογία, η αξία της οικολογικής πληροφόρησης για τον άνθρωπο και το μέλλον της γης, αυτού του μικρού και εύθραυστου πλανήτη. Στόχος κάθε προσπάθειας των επιστημόνων της βιβλιοθηκονομίας είναι και η προάσπιση της γνώσης με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων μιας κοινωνίας αλλά και των τρόπων που μπορεί αυτό να επιτευχθεί. Προς αυτή τη κατεύθυνση είναι απαραίτητο να στραφεί και η προοπτική για κάθε δυναμική κίνηση στις δύο επιστήμες, της οικολογίας και της πληροφορικής.

Στη συνέχεια γίνονται κάποιες προτάσεις για τον παραπάνω σκοπό που προκύπτουν περισσότερο από τις ελλείψεις που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας αυτής.

¨ Ενοποίηση των πληροφοριακών τόπων με τη δημιουργία ενός οικολογικού δικτύου. Αυτό θα μπορούσε να έχει ως ψηφιακή «αφετηρία» την Ευώνυμο Οικολογική Βιβλιοθήκη και τελικό αποδέκτη χρήστες από όλο το επιστημονικό και κοινωνικό φάσμα. Στο δίκτυο αυτό θα μπορούσαν να συμμετάσχουν πανεπιστημιακά τμήματα που έχουν ως αντικείμενο σπουδών και έρευνας την οικολογία, το περιβάλλον, τις βιολογικές μορφές καλλιέργειας, τη σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων. Επίσης ερευνητικά ιδρύματα και ινστιτούτα.

¨ Δημιουργία τράπεζας πληροφοριών που θα περιλαμβάνει διάφορα αριθμητικά και στατιστικά στοιχεία που αφορούν έρευνες και μελέτες των θεμάτων που πραγματεύεται με σκοπό την άμεση και γρήγορη πληροφόρηση των χρηστών της.

¨ Συνεχής εμπλουτισμός της συλλογής τόσο των μονογραφιών και των άρθρων, όσο και του οπτικοακουστικού υλικού, που είναι πραγματικά αξιόλογο. Γι αυτό απαιτείται η παρακολούθηση της εκδοτικής παραγωγής εντός και εκτός των συνόρων.

¨ Εξεύρεση χρηματικών πόρων ώστε να στηριχτεί και οικονομικά αυτή η προσπάθεια και να ευοδώσει γρηγορότερα η προσπάθεια της και να πραγματώσει τους στόχους της.

¨ Συνεργασία με επιστημονικούς κλάδους που μπορούν να την «εξοπλίσουν» με πολύπλευρη και διεπιστημονική πληροφόρηση, όπως για παράδειγμα η οικονομία, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία ακόμα και με επιστήμες της «απέναντι» όχθης όπως η γενετική και η βιοτεχνολογία.

¨ Συνέχιση της υποστήριξης των ατόμων με ειδικές ανάγκες και προάσπιση του δικαιώματος τους για πληροφόρηση και βελτίωση των συνθηκών ζωής τους.

¨ Υποστήριξη με πληροφοριακό υλικό των οικολογικών οργανώσεων στην Ελλάδα αλλά και ερευνητικών ομάδων με στοιχεία και πληροφορίες που η συγκεκριμένη μόνο βιβλιοθήκη διαθέτει και αφορούν γεωγραφική και περιβαλλοντική ανάλυση διάφορων περιοχών.

Τα σημεία υπεροχής των ψηφιακών και τα πλεονεκτήματα που αυτές διαθέτουν έναντι των παραδοσιακών μορφών πληροφόρησης πρέπει να αποτελέσουν σημεία ώθησης, τόσο της Ευωνύμου όσο και άλλων βιβλιοθηκών με συναφή ή όχι θέματα, στην υιοθέτηση τέτοιων δυναμικών μεθόδων.

Γεωργόπουλος, Αλέξανδρος (1996). «Γη, ένας μικρός και εύθραυστος πλανήτης». Gutemberg

Emberlin, J.C. (1996). «Εισαγωγή στην Οικολογία». Τυπωθήτω

Κατσούρος, Κ. «Για μια ηθική του Περιβάλλοντος». Απεριθιτικά, τ.1, έτος ΙΙ, 1989.

«…Ας πάρουμε τις έξι μέρες της Γένεσης σαν εικόνα για την αναπαράσταση εκείνου, που στην πραγματικότητα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια. Μια μέρα της Γένεσης αντιστοιχεί, επομένως σε εξακόσια εξήντα εκατομμύρια χρόνια. Ο πλανήτης μας γεννήθηκε τη Δευτέρα, την ώρα μηδέν. Τη Δευτέρα, την Τρίτη και την Τετάρτη μέχρι το μεσημέρι η Γη σχηματίζεται. Η ζωή αρχίζει την Τετάρτη το μεσημέρι και αναπτύσσεται σ’ όλη της την οργανική ομορφιά στη διάρκεια των τριών επόμενων ημερών. Το Σάββατο στις τέσσερις το απόγευμα μόλις, εμφανίζονται τα μεγάλα ερπετά. Πέντε ώρες αργότερα στις εννιά το βράδυ, όταν τα δέντρα βγαίνουν από τη Γη, τα μεγάλα ερπετά εξαφανίζονται. Ο άνθρωπος δεν εμφανίζεται παρά το Σάββατο το βράδυ, τα μεσάνυχτα παρά τρία λεπτά. Ένα τέταρτο του δευτερολέπτου πριν από τα μεσάνυχτα γεννιέται ο Χριστός. Ένα τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου πριν από τα μεσάνυχτα αρχίζει η Βιομηχανική Επανάσταση. Τώρα είναι μεσάνυχτα, Σάββατο βράδυ, και περιτριγυριζόμαστε από ανθρώπους που πιστεύουν ότι αυτό που κάνουν εδώ και ένα μόλις τεσσαρακοστό του δευτερολέπτου μπορεί να διαρκέσει επ’ αόριστο…»

[1][1] Η «Πρωτοβουλία για Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» (Digital Library Initiative), αναπτύχθηκε από τη συνεργασία των NSF, ARPA και NASA.

[2][2] O ορισμός αυτός αναφέρεται στο βιβλίο του «Source Book on Digital Libraries».

[3][3] Η αναφορά αυτή τιτλοφορείται: «Digital Libraries: Issues and Architectures» και διατυπώθηκε στο Συνέδριο «Digital Libraries», του 1995.

[4][4] Το κτίριο αυτό ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού και ήδη έχουν εγκριθεί οι πιστώσεις για την πλήρη ανακαίνιση του με βάση τις αρχές της οικολογικής δόμησης, με σκοπό να αποτελέσει ένα πρότυπο κτίριο επίδειξης.

[5][5] Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε επιτυχώς με τη δημιουργία βάσης δεδομένων με 12.000 εγγραφές.

[6][6] Αυτό προέκυψε από τη συνεργασία της με τη Ρουμανία και την Τουρκία και τη συμμετοχή των τριών τους σε ένα διακρατικό πρόγραμμα που αναφέρθηκε στο υποκεφάλαιο: 3.3 Δραστηριότητες και συμμετοχή σε προγράμματα.

[7][7] Το χαρακτικό που διακοσμεί το εξώφυλλο της εργασίας προέρχεται από τη συλλογή χαρακτικών που περιλαμβάνονται στη αντίστοιχη βάση της Ευωνύμου Οικολογικής Βιβλιοθήκης.

[8][8] Επίσης το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, το ΤΕΙ Αθήνας και το ΤΕΙ Ιονίων Νήσων που διαθέτουν αντίστοιχα τμήματα, διαθέτουν αντίστοιχο θεματικά υλικό.