ΒΔΕΛΛΑ Η ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ

Β.Παπακριβόπουλος

Στην Audenge της νοτιοδυτικής Γαλλίας (κοντά στο Μπορντό),  οι εταιρίες Ricarimpex και Biorica, δύο ασυνήθιστες  επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας, γνωρίζουν τα τελευταία χρόνια μια τεράστια αύξηση της κερδοφορίας τους και των εξαγωγών τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Όσοι επισκέπτονται τις εγκαταστάσεις τους εκπλήσσονται βλέποντας τις σκεπασμένες με νούφαρα λιμνούλες που φιλοξενούν χιλιάδες… βδέλλες. Πράγματι, η περιοχή αποτελούσε τους περασμένους αιώνες το κέντρο της γαλλικής βδελλοπαραγωγής. Ενδεικτικά, στα μέσα του 19^ου αιώνα, η Γαλλία «κατανάλωνε» 60.000.000 βδέλλες ετησίως. Σήμερα, η ετήσια παραγωγή καθεμιάς εταιρίας φτάνει τις 60.000 βδέλλες, από τις οποίες τα δύο τρίτα εξάγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες προς 4,60 ευρώ το κομμάτι.

Βέβαια, οι περισσότεροι έχουν συνδέσει την βδέλλα με τους μπαρμπέρηδες των εποχών της υπανάπτυξης και της έλλειψης σοβαρής και σύγχρονης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Κι όμως, η πελατεία αυτών των εταιριών αποτελείται από φαρμακευτικά εργαστήρια///////////// και από υπερσύγχρονες κλινικές μικροχειρουργικής οι οποίες έχουν αναπτύξει τεχνικές αιχμής έχουν εντάξει σε αυτές αυτό το πολύτιμο ζώο, το οποίο χρησιμοποιείται στην ιατρική από αρχαιοτάτων χρόνων.

Η χρησιμότητά του οφείλεται στις ιδιαιτερότητες της διατροφής του: η βδέλλα αρκείται συνήθως σε δύο γεύματα ετησίως, τα οποία είναι ωστόσο ιδιαίτερα χορταστικά: ρουφάει αίμα που αντιστοιχεί σε έξι ως επτά φορές το βάρος της. Για να περιορίσει τις αντιδράσεις του θύματός της όλον αυτόν τον χρόνο, το σάλιο της περιέχει ισχυρότατα αναισθητικά και παυσίπονα. Επιπλέον, για να διατηρηθεί το αίμα τόσους μήνες, το σάλιο της περιέχει ουσίες που εμποδίζουν την θρόμβωση των αγγείων, αντιοξειδωτικά, καθώς και ουσίες που εμποδίζουν την αιμόλυση και την πήξη του αίματος. Οι τελευταίες αποδεικνύονται πολύτιμες για την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα κατά την μετάγγιση του αίματος. Τέλος, για να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν γρηγορότερο την απαιτούμενη ποσότητα αίματος, το σάλιο της περιέχει αγγειοδιασταλτικές ουσίες και ουσίες που τονώνουν σημαντικά την κυκλοφορία του αίματος σε αυτήν την περιοχή.

Χάρη σε αυτές τις ιδιότητές της –και κυρίως στην τελευταία-, η βδέλλα χρησιμοποιείται σε επεμβάσεις μικροχειρουργικής (π.χ. συγκόλληση οργάνων που έχουν αποκοπεί), αποκατάστασης εκτεταμένων τραυμάτων και πλαστικής χειρουργικής, καθώς συμβάλλει στην αποκατάσταση και στην ενεργοποίηση του τεράστιου δικτύου τριχοειδών αιμοφόρων αγγείων, ενώ ταυτόχρονα διαλύει τους θρόμβους που δημιουργούνται. Η φαρμακοβιομηχανία είχε εντοπίσει εδώ και πολλά χρόνια την αξία αυτών των ουσιών και ιδιαίτερα της ιρουδίνης. Είχε μάλιστα  κατορθώσει να παράγει  άφθονη και, φυσικά, πολύ φθηνότερη συνθετική ιρουδίνη, η οποία όμως αποδείχθηκε πολύ κατώτερη της φυσικής, με αποτέλεσμα να υπάρξει και πάλι στροφή στην ζωντανή βδέλλα. Μοναδική αλλαγή στην εποχή του AIDS: η βδέλλα είναι πλέον μιας χρήσεως, όπως και οι σύριγγες. Μετά την εγχείρηση, οφείλει να θανατώνεται.

Όμως, η βδέλλα χρησιμοποιείται και σε έναν άλλο, αναπάντεχο τομέα: στα… καλλυντικά! Διάφορες ουσίες που προέρχονται από την βδέλλα περιέχονται σε κρέμες χεριών ή σε αντιρυτιδικές και ενυδατικές κρέμες, σε προϊόντα ανακούφισης των ταλαιπωρημένων ποδιών… Μάλιστα, πολλές εταιρίες ενσωματώνουν αυτές τις ουσίες στα καλλυντικά τους χωρίς την παραμικρή αναφορά στην προέλευσή τους, για να αποφύγουν τις αντιδράσεις αηδίας των πελατισσών τους (1).

Τα εκτροφεία διαθέτουν πιστοποιητικό ISO 9001, προσφέρουν κωδικό αριθμό για κάθε ζώο έτσι ώστε να αποκλείεται η επαναχρησιμοποίησή του, απόλυτη ιχνηλασιμότητα του προϊόντος σε όλα τα στάδια της εκτροφής τους και –δεδομένου ότι οι Η.Π.Α. αποτελούν τον καλύτερο πελάτη τους- συμμορφώνονται με τις αυστηρότατες προδιαγραφές που έχει θεσπίσει ο Αμερικανικός Οργανισμός Φαρμάκου και Τροφίμων (FDA). Μάλιστα, μετά το σκάνδαλο των τρελών αγελάδων, για την εκτροφή τους, η επιχείρηση δεν προμηθεύεται πλέον από τα σφαγεία αίμα αγελάδων αλλά αίμα πάπιας βιολογικής πτηνοτροφίας.

Η Μπριζίτ Λατρίγ, ιδιοκτήτρια των δύο επιχειρήσεων, θεωρεί ότι αυτή τη στιγμή γνωρίζουμε μονάχα μικρό μέρος των θαυματουργών ιδιοτήτων που κρύβονται μέσα στο σώμα αυτού του μικροσκοπικού ζώου. Γι’ αυτό το λόγο συνεργάζεται με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και με τον Γκ Νικόνοφ,  έναν Ρώσο καθηγητή, ειδικό σε αυτόν τον τομέα. Πράγματι, την εποχή της ΕΣΣΔ, η χώρα του, αποκομμένη από τις εξελίξεις της σύγχρονης δυτικής φαρμακευτικής τεχνολογίας, είχε δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην διερεύνηση της εξέλιξης των παραδοσιακών ιατρικών τεχνικών και είχε πραγματοποιήσει σημαντικές προόδους σε αυτόν τον τομέα. Ενδέχεται δε να υπάρξουν σημαντικότατες εξελίξεις στον τομέα της υπέρτασης, της καρδιοχειρουργικής, του Πάρκινσον, της ψωρίασης και του φλεβίτη.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω αποτελούν ένα από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα για την απόλυτη προτεραιότητα που έχει για την ανθρωπότητα η προστασία της βιοποικιλότητας. Εκτός από την ηθική και την αισθητική πλευρά του ζητήματος, υπάρχουν και λόγοι συμφέροντος: δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στο αηδιαστικότερο έντομο, στο πιο ασήμαντο φυτό μιας μακρινής ζούγκλας, σε καθένα από τις δεκάδες χιλιάδες είδη που εξαφανίζονται κάθε χρόνο από τον πλανήτη μας, μπορεί να κρύβονται πολύτιμα μυστικά για τον άνθρωπο.

Άλλωστε, δεν είναι τυχαία η εμφάνιση μιας νέας διεπιστημονικής ειδικότητας, της εθνοφαρκαλογίας. Πρόκειται για σπουδές φαρμακοποιού που συνδυάζονται με σπουδές εθνολογίας, έτσι ώστε αυτοί οι επιστήμονες να έχουν την δυνατότητα να πλησιάσουν πρωτόγονους πληθυσμούς και να μελετήσουν τις αρχέγονες ιατρικές μεθόδους των μάγων και των θεραπευτών. Μάλιστα, από τις παρατηρήσεις τους έχει προκύψει μεγάλος αριθμός ευρύτατα χρησιμοποιούμενων φαρμάκων και καλλυντικών που παράγονται από μεγάλες εταιρίες του κλάδου.

1)      Le Nouvel Observateur, Nº 2073, 29-7-04, «Les fabuleuses vertus de la sangsue»

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 55, 12/05