ΓΡΙΠΗ ΤΩΝ ΠΟΥΛΕΡΙΚΩΝ – όχι των πουλιών

Κώστας Παπακωνσταντίνου

Τα γεγονότα…

Η «φυσική» γρίπη των πουλιών δεν είναι σοβαρή. Τα υψηλής παθογένειας στελέχη της δημιουργούνται σε τεχνητές συνθήκες, όπου τα κοτόπουλα στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο για τη βιομηχανική εκτροφή. Γι αυτό το λόγο, το περίφημο στέλεχος Η5Ν1 πρέπει να λέγεται «γρίπη των πουλερικών» και όχι των «πουλιών» συνολικά. Πρόκειται για έναν πραγματικά επικίνδυνο ιό. Αν εμφανιστεί σε μια πτηνοτροφική μονάδα, το μόνο μέτρο που ενδείκνυται είναι να θανατωθούν όλα τα ζώα.

Πολύ δύσκολα και σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο ιός μπορεί να περάσει από τα κοτόπουλα στον άνθρωπο. Μέσα σε τρία χρόνια έγιναν μόνο 130 τέτοια περιστατικά στην ΝΑ Ασία, την πιο πυκνοκατοικημένη, από ανθρώπους και πουλερικά, περιοχή του πλανήτη. Ζήτημα επιδημίας δεν υφίσταται αφού ο ιός δεν μεταφέρεται από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Ο ιός μπορεί να περάσει από τα πουλερικά στα άγρια πουλιά. Το «ευτύχημα» είναι πως είναι τόσο θανατηφόρος που εξοντώνει ταχύτατα τα μολυσμένα πουλιά, εμποδίζοντάς τα να μετακινηθούν μακριά. Δεν είναι γνωστή καμία περίπτωση όπου τα άγρια πουλιά μετέδωσαν τον ιό σε άνθρωπο.

Οι υποθέσεις…

Μέχρις εδώ έχουμε αληθινά γεγονότα που συνέβησαν στη ΝΑ Ασία τα τελευταία τρία χρόνια. Παρακάτω αρχίζουν οι υποθέσεις:

Υπόθεση 1: Ίσως κάποια άγρια πουλιά νοσήσουν χωρίς να εκδηλώσουν την ασθένεια (κάτι που έχει παρατηρηθεί σε κατοικίδιες πάπιες). Έτσι μπορεί να τη μεταφέρουν σε μεγάλες αποστάσεις όταν μεταναστεύουν.

Υπόθεση 2: Ίσως ο ιός Η5Ν1 «συναντηθεί» μέσα σε κάποιον άνθρωπο με τον κοινό ιό της ανθρώπινης γρίπης. Τότε οι δύο ιοί μπορεί να «ανασυνδυάσουν» το γενετικό τους υλικό δημιουργώντας ένα νέο «σούπερ – ιό» ο οποίος θα φέρει την υψηλή παθογένεια του ενός «γονέα» και την υψηλή μεταδοτικότητα του άλλου. Και τότε θα μιλάμε για επιδημία, ίσως μάλιστα και για την «πανδημία» που περιμένουν οι επιδημιολόγοι εδώ και χρόνια (ανεξαρτήτως πουλερικών).

Τα σενάρια αυτά είναι πιθανά, όπως πιθανά είναι και εκατομμύρια άλλα πράγματα που μπορεί να μας συμβούν. Πρακτική σημασία έχει το πόσο μεγάλες είναι αυτές οι πιθανότητες και το αν υπάρχουν αποδείξεις ή ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει.

Οι πιθανότητες «γέννησης» νέου ιού στην Ευρώπη, όπου ακόμη δεν έχει νοσήσει κανένας άνθρωπος, είναι μηδαμινές. Αν είναι «γραφτό» να συμβεί, αυτό πιθανότατα θα γίνει στη ΝΑ Ασία και πρέπει να προσέχουμε τι συμβαίνει εκεί πέρα.

Αποδείξεις για τη διάδοση του ιού από τα μεταναστευτικά δεν υπάρχουν. Δεν έχει βρεθεί ζωντανό άγριο πουλί - φορέας του ιού. Έχουν βρεθεί μόνο νεκρά πουλιά που κάλλιστα μπορεί να νόσησαν από κατοικίδια πουλερικά στη γύρω περιοχή. Αυτό ισχύει και για τα περιστατικά στο δέλτα του Δούναβη, όπως και γι αυτά στη Ρωσία και το Καζακστάν.

Ποιος φέρνει τον ιό;

Κανείς δεν αρνείται πως τα μεταναστευτικά πουλιά μπορεί να μεταφέρουν τον ιό. Ακόμη όμως κι αν βλέπουμε τα κρούσματα της γρίπης να κάνουν «άλματα» χιλιάδων χιλιομέτρων στον χάρτη, είναι πολύ πιο πιθανό αυτό να οφείλεται σε μεταφορές πουλερικών, αυγών, κλουβιών, ζωοτροφών, εμπόριο εξωτικών πουλιών αλλά και σε διακίνηση οχημάτων και προσωπικού.

Ο ιός είναι σοβαρή απειλή για τη βιομηχανία πουλερικών. Γι αυτό το λόγο πρέπει να δοθεί έμφαση στην αποτροπή της επέκτασής του στην Ευρώπη. Ο αντιγριπικός εμβολιασμός έχει νόημα μόνο για αυτούς που έχουν πιθανότητα να κολλήσουν τον ιό απευθείας από τα πουλερικά.

Δυστυχώς, τα ευρωπαϊκά κράτη φάνηκαν πολύ διστακτικά στο να υιοθετήσουν το πιο αποτελεσματικό μέτρο: αυτό της συνολικής απαγόρευσης εισαγωγής κάθε ζωντανού πουλιού από οπουδήποτε. Ο θάνατος ενός παπαγάλου στην Μ. Βρετανία ανάγκασε την Ε.Ε. να παραδεχτεί ότι η ρίζα του κακού πιθανότατα βρίσκεται στις μαζικές μεταφορές ήμερων και άγριων πουλιών από τον άνθρωπο.

Οι ορνιθολόγοι, που γνωρίζουν το παράνομο και «νόμιμο» εμπόριο εξωτικών πουλιών, το οποίο φέρνει ανεξέλεγκτα δεκάδες χιλιάδες πουλιά από τη ΝΑ Ασία στην Ευρώπη, φώναζαν από το καλοκαίρι για την λήψη αυτού του μέτρου.

Το μάθημα…

Μια από τις πολλές αρνητικές παρενέργειες αυτής της ιστορίας είναι η δημιουργία της εντύπωσης ότι όλα τα ζώα πρέπει να μαντρωθούν σε κλειστές αποστειρωμένες εγκαταστάσεις. Αυτό εξυπηρετεί τη σημερινή τάση τυποποίησης και βιομηχανοποίησης των πάντων.

Ωστόσο, σε αυτές ακριβώς τις απίστευτα σκληρές συνθήκες εντατικής εκτροφής, που συνεχώς αναζητούν φθηνές πηγές πουλιών και ζωοτροφών, αναπτύχθηκε ο ιός. Μακροπρόθεσμη λύση είναι μόνο η στροφή σε εκτατική εκτροφή και μονάδες με μικρότερο αριθμό ζώων που μπορεί να είναι πιο «ανθρώπινες» και πιο υγιεινές.

Τα φθηνά δυστυχισμένα κοτόπουλα, που στο καθένα αντιστοιχεί χώρος διαβίωσης ίσος με μια σελίδα Α4, είναι αναπόσπαστο μέρος της σημερινής διατροφής και κουλτούρας. Καλό είναι να συνηθίζουμε στην ιδέα ότι ίσως αυτό χρειαστεί να αλλάξει.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 54, 11/05