Ένας σημαντικός υγροβιότοπος στα ανατολικά της Καβάλας κινδυνεύει να μετατραπεί σε «δάσος» δεξαμενών καυσίμων

Λάζαρος Βασιλειάδης

Στη λιμνοθάλασσα Βάσοβα ανατολικά του Νομού Καβάλας, από τις αρχές του 1999 επιχειρείται η εγκατάσταση μεγάλου αριθμού δεξαμενών αποθήκευσης και διακίνησης υγρών και αερίων καυσίμων με προορισμό κυρίως τα Βαλκάνια (Χάρτης 1).

Ήδη από το 2000 οι πολίτες και οι φορείς της Καβάλας αντιτίθενται σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο (συγκέντρωση πάνω από 10.000 υπογραφών, συλλαλητήρια, προσφυγές στο Σ.τ.Ε., επερωτήσεις στη Βουλή και στην Ευρωβουλή κ.λ.π.). Προς το σκοπό αυτό,

στις αρχές του 2002 ιδρύθηκε ένα μαζικό κίνημα πολιτών, η Συντονιστική Επιτροπή Αγώνα κατά της εγκατάστασης δεξαμενών καυσίμων (Σ.Ε.Α.).

Η λιμνοθάλασσα της Βάσοβας αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα των υγροτοπικών οικοσυστημάτων του Δέλτα του Νέστου και του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, παρά την ύπαρξη χαρτών με «κινούμενα» όρια που στόχο έχουν να εξαιρέσουν σκανδαλωδώς από τις περιοχές προστασίας τη συγκεκριμένη έκταση που προορίζεται για την εγκατάσταση των δεξαμενών καυσίμων.

Είναι το δυτικότερο κομμάτι ενός συστήματος λιμνοθαλασσών και ακτών που εκτείνεται κατά μήκος 13 km περίπου των ανατολικών ακτών του κόλπου της Καβάλας, προστατεύεται από την διεθνή συνθήκη Ramsar και εντάσσεται στο δίκτυο Φύση 2000.

Είναι απίστευτο το μέγεθος των παρατυπιών και παρανομιών που συντελούνται καθώς και των διευκολύνσεων που παρέχονται με περισσή ευκολία από την μεριά της διοίκησης (σε τοπικό, περιφερειακό και κεντρικό επίπεδο), προκειμένου να δοθούν κάθε είδους εγκρίσεις στις εταιρείες του πετρελαϊκού κλάδου. Πρωταρχικά στοχεύουν να εξαιρέσουν την ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας Βάσοβα από το καθεστώς προστασίας -έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η αλλαγή χρήσης γης και να αποδοθεί η περιοχή σε βιομηχανική χρήση.

Το επιχείρημα που προβάλλεται και το οποίο αποδείχθηκε πλέον πως δεν έχει καμία νομική υπόσταση, είναι η ενεργοποίηση της ΚΥΑ 2659/1980 βάσει της οποίας, στα πλαίσια του Κέντρου Εντατικής Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΚΕΠΑ), το 1980 χωροθετήθηκε στην περιοχή της Βάσοβας (χωρίς να έχει υλοποιηθεί στα 25 χρόνια τίποτε απολύτως και χωρίς να εκδοθούν τα σχετικά Προεδρικά Διατάγματα που προβλεπόταν) «περιοχή αναζήτησης θέσης» για εγκατάσταση βιοτεχνιών-βιομηχανιών χαμηλής, μέσης και υψηλής όχλησης με βάση όμως περιβαλλοντικά κριτήρια.

Οι υποτιθέμενες «επενδύσεις» που άλλοτε περιβάλλονται με τον μανδύα της βιώσιμης ή αειφόρου ανάπτυξης και άλλοτε εντάσσονται στα πλαίσια ενός αόριστου και ανύπαρκτου ενεργειακού κέντρου που ποτέ δεν σχεδιάστηκε, τόσο σε τοπικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο, δεν πρόκειται να προσφέρουν κανένα απολύτως όφελος στην τοπική κοινωνία, αντίθετα αποτελούν μια ωρολογιακή βόμβα για το περιβάλλον και τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή. 

Οι κίνδυνοι

Η συσσώρευση τόσων δεξαμενών και των αγωγών τους χωρίς κανένα χωροταξικό σχεδιασμό και χωρίς συνολική μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η συνεχής κίνηση δεξαμενόπλοιων στον κόλπο της Καβάλας και μπροστά από τις παραγωγικότερες και σημαντικότερες λιμνοθάλασσες της πατρίδας μας,  αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ενός μεγάλου πετρελαϊκού ατυχήματος (πιθανή εξέλιξη φαινομένου «ντόμινο) με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον.

Ο «συνωστισμός» των εγκαταστάσεων και των αγκυροβολίων σε ένα μικρό θαλάσσιο μέτωπο μήκους περίπου 700 μ., θα αυξήσει την ρύπανση των ακτών και του θαλάσσιου χώρου από τις αναπόφευκτες μικρές διαρροές καυσίμων κατά την τροφοδότηση των αγωγών από τα δεξαμενόπλοια, αλλά και τους κινδύνους μιας μεγάλης διαρροής από πιθανό ατύχημα στη θάλασσα. Οι επιπτώσεις αυτές δεν συμβιβάζονται με την υποχρέωση προστασίας του υγροβιότοπου (συνθήκη Ramsar) και του θαλάσσιου μετώπου στο οποίο αυτός εκτείνεται. Και όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η νομοθεσία επιβάλει την ύπαρξη λιμενικών έργων και άδεια χρήσης αιγιαλού και παραλίας.

Οι κίνδυνοι αυτοί, εκτός των άλλων, θα έχουν άμεσο αντίκτυπο σε σημαντικές παραγωγικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή (ιχθυοκαλλιέργειες και μυδοκαλλιέργειες στις λιμνοθάλασσες, εργοστάσιο ιχθυηρών), στον  ζωτικό κλάδο της παράκτιας αλιείας από τον οποίο ζουν χίλιες οικογένειες, αλλά και στην προοπτική μιας ήπιας οικοτουριστικής ανάπτυξης σε Καβάλα και Θάσο.

Και όμως, κατά το Σύνταγμα μόνο η αειφόρος (βιώσιμη) ανάπτυξη είναι επιτρεπτή,

δηλαδή εκείνη που δεν επιφέρει βλάβη στο περιβάλλον και άρα είναι διατηρήσιμη και όχι πρόσκαιρη. Άλλωστε, βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος, χωρίς να παραβλέπει την δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες ».

Αντιμέτωποι με το παράλογο!

Το όλο θέμα αγγίζει τα όρια της παράνοιας, αν σκεφτεί κανείς ότι η περιοχή όπου επιχειρούν να εγκατασταθούν οι εταιρίες –και όπου ήδη αγόρασαν οικόπεδα η Motor Oil, η Αιγαίον Oil και η Leon Gaz– είναι οι όχθες και το αποξηραμένο τμήμα μιας λιμνοθάλασσας, που η πολιτεία είναι υποχρεωμένη από το Σύνταγμα, τους νόμους, αλλά και τις διεθνείς και ευρωπαϊκές συνθήκες να προστατέψει και να διαφυλάξει. Παρόλα αυτά, τόσο η απερχόμενη, όσο και η τωρινή κυβέρνηση, όπως προκύπτει από πρόσφατες δηλώσεις-απαντήσεις του αρμόδιου Υφυπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. στη Βουλή, ασκώντας εξουσιαστική δύναμη, «σχεδιάζουν» προκειμένου να εξαιρεθεί η Βάσοβα από τις προστατευόμενες περιοχές του Εθνικού Πάρκου και να δοθεί ως φιλέτο στις πετρελαϊκές εταιρίες. Το σχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα όρια του Εθνικού Πάρκου που εστάλη προς συζήτηση στα Νομαρχιακά Συμβούλια Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης, τεμαχίζει τη λιμνοθάλασσα και, κατά τρόπο παράνομο, παράλογο και αντιεπιστημονικό αφήνει το μεγαλύτερο κομμάτι της εκτός των περιοχών προστασίας. Ο χάρτης αυτός που ακρωτηριάζει το Εθνικό Πάρκο είναι το αποτέλεσμα μιας ατέλειωτης σειράς παρατυπιών και άλλων «σκοτεινών» διαδικασιών, που έγιναν παρά την εκφρασμένη αντίθεση της κοινωνίας της Καβάλας (Χάρτης 2).

Η αγωνία των πολιτών εντείνεται γιατί σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, πρόκειται άμεσα να εκδοθεί η Κοινή Υπουργική Απόφαση για την οριοθέτηση του Εθνικού Πάρκου, η οποία κατά τα διαφαινόμενα θα εξαιρεί οριστικά το μεγαλύτερο τμήμα της Βάσοβας από τις περιοχές προστασίας. Εάν περάσει ένα τέτοιο χωροταξικό έκτρωμα, θέτοντας μια ολόκληρη λιμνοθάλασσα εκτός προστασίας, θα πρόκειται για σκάνδαλο πρώτου μεγέθους που θα διασύρει τη χώρα μας για μια ακόμη φορά στα Ευρωπαϊκά όργανα.

Ταυτόχρονα, προβληματίζουν έντονα, τόσο η αδράνεια των τοπικών φορέων εξουσίας που αρκέστηκαν σε μια περσινή γνωμοδότηση του Ν.Σ. υπέρ της ένταξης της Βάσοβας στο Εθνικό Πάρκο και έκτοτε κανένα ενδιαφέρον δεν έδειξαν για την εξέλιξη της υπόθεσης, καθώς και η πλήρης απαξίωση των τοπικών βουλευτών για το ζήτημα αυτό. Στον αντίποδα όλων αυτών βρίσκεται ένα δυναμικό κίνημα ενεργών πολιτών που με την υπεύθυνη και συστηματική του δράση, παραμερίζοντας κομματικές αγκυλώσεις και εξαρτήσεις, πέτυχε την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας και σηκώνει το κύριο βάρος του αγώνα. Άλλωστε, πίστη μας είναι πως μόνο ένα μαζικό και αποφασισμένο κίνημα πολιτών μπορεί να αντιταχθεί σε όλα αυτά που σχεδιάζονται ερήμην μας και υπονομεύουν το παρόν και το μέλλον του τόπου μας.

Με το βλέμμα στο Εθνικό Πάρκο

Συγχρόνως οραματιζόμαστε μια αληθινή οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη που συνδέεται με τις τεράστιες προοπτικές που δημιουργεί για την περιοχή μας το Εθνικό Πάρκο Αν. Μακεδονίας Θράκης. Πρόκειται για την μεγαλύτερη χερσαία προστατευόμενη περιοχή της χώρας μας (περιλαμβάνει το Δέλτα του Νέστου με όλο το σύμπλεγμα λιμνών και λιμνοθαλασσών, από τη λιμνοθάλασσα της Βάσοβας στο δυτικό άκρο του στο Νομό Καβάλας, ως την Βιστωνίδα και την Ισμαρίδα στο Νομό Ροδόπης στο ανατολικό), είναι δε ένα από τα μεγαλύτερα, σημαντικότερα και πιο ποικιλόμορφα Πάρκα της Ευρώπης.

Η ανάδειξη, προστασία και διαχείριση αυτού του ανεκτίμητου φυσικού πλούτου, η ανάπτυξη εναλλακτικών οικο-τουριστικών δραστηριοτήτων, η αναβίωση εγκαταλειμμένων οικισμών  με  την δημιουργία ξενώνων, εστιατορίων, ή άλλων υποδομών, εναρμονισμένων με το περιβάλλον και το τοπικό πολιτιστικό στοιχείο, η δημιουργία κέντρων έρευνας και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, η μεταποίηση προϊόντων, είναι μερικές δραστηριότητες που δημιουργούν πολλές και σταθερές θέσεις εργασίας, χωρίς να θέτουν σε κινδύνους το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Το Εθνικό Πάρκο είναι εν τέλει το συγκριτικό πλεονέκτημα της περιοχής μας και είναι χρέος μας να διαφυλάξουμε κάθε σπιθαμή του.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 54, 11/05