Κανονισμός για τα χημικά - REACH: Στην Τελική ευθεία.

Στο τελευταίο της στάδιο βρίσκεται πλέον η πορεία για τη θέσπιση μιας Νέας Ευρωπαϊκής Πολιτικής για τις Χημικές Ουσίες, κυριολεκτικά μια ανάσα πριν το νήμα: Στις αρχές της επόμενης εβδομάδας, στις 15 Νοεμβρίου, είναι προγραμματισμένη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η τελική και καθοριστική ψηφοφορία σχετικά με το νέο Κανονισμό. Μια πορεία που ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2001, όταν  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε με το περίφημο πλέον ‘Λευκό Βιβλίο για την Ευρωπαϊκή πολιτική για τις χημικές ουσίες’ την πρόθεσή της για εισαγωγή μιας νέας πολιτικής αντίληψης στην αντιμετώπιση των κινδύνων από τις χημικές ουσίες στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Βασισμένη στις αρχές της πρόληψης και της εξάλειψης των κινδύνων στην πηγή τους, η νέα αυτή πολιτική, επιχειρεί κυριολεκτικά μια τεράστια πολιτική τομή, αφού αντιστρέφει την ευθύνη της απόδειξης για την απουσία κινδύνων μιας ουσίας, επιστρέφοντάς την σε αυτόν που την παράγει, ή εισάγει, στην ευρωπαϊκή αγορά, και τελικά στο περιβάλλον.

Η πορεία του νέου Κανονισμού, ο οποίος κωδικοποιήθηκε με την ακροστιχίδα REACH, σημαδεύτηκε από ζωηρό δημόσιο διάλογο που αναπτύχθηκε μεταξύ των εμπλεκόμενων (κυβερνήσεις, χημική βιομηχανία, σύνδεσμοι βιομηχανικών - μεταπρατικών κλάδων, συνδικάτα, περιβαλλοντικές και φιλοζωικές οργανώσεις, οργανώσεις καταναλωτών, ερευνητικά κέντρα, κοκ). Δεν έλειψε ακόμα και η πέραν του ατλαντικού παρέμβαση, με καταγγελίες από τις ΗΠΑ περί ‘εμποδίων στο ελεύθερο εμπόριο’ και απειλές για δραστικά μέτρα. Κατά παράδοξο όμως τρόπο η νέα αντίληψη βρήκε εκεί και μιμητές, καθώς πρόταση νόμου με τις ίδιες αντιλήψεις κατατέθηκε στην αμερικανική γερουσία, χωρίς καμιά προοπτική βέβαια, αφού μια τέτοια συζήτηση δεν φαίνεται ώριμη ακόμα.

Ο ‘Δαίμων της Οικολογίας’, έχει ήδη αναφερθεί στο θέμα αυτό, στην έκταση του προβλήματος της χημικής ρύπανσης, την προσπάθεια της Επιτρόπου Μαργκό Βάλστρομ να δώσει μια οριστική λύση, στη θέση διάφορων φορέων, όπως τα ευρωπαϊκά συνδικάτα, απέναντι στο ζήτημα, καθώς και τις αντιδράσεις της χημικής βιομηχανίας και των κυβερνήσεων που επηρεάζει. Η όλη διαδικασία σημαδεύτηκε από έντονες αντιθέσεις, οι οποίες συχνά διαπερνούσαν αντίστοιχους φορείς. Για παράδειγμα, οι οργανώσεις καταναλωτών και οι περιβαλλοντικές, βρήκαν απέναντί τους τις ζωοφιλικές, οι οποίες θεωρούσαν τεράστιο το φόρο που ο νέος κανονισμός θα απαιτήσει σε πειραματόζωα. Αντίστοιχα ενώ όλοι οι εργαζόμενοι θεωρούσαν τεράστια τη συμβολή του κανονισμού στον τομέα της υγιεινής και ασφάλειας, οι εργαζόμενοι στη χημική βιομηχανία αντίθετα, θεωρώντας τον δικό τους κλάδο επαρκώς ασφαλή, πρόταξαν το κόστος σε θέσεις εργασίας που θα μπορούσε να προκληθεί. Τεράστια και η αντίθεση μέσα στους κόλπους της Επιτροπής όπου η Διεύθυνση Ανταγωνισμού προσπάθησε λυσσαλέα να ‘ξενερώσει’ με κάθε τρόπο το έργο της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος. Ο Έλληνας Επίτροπος Περιβάλλοντος κος Σταύρος Δήμας, παρόλο που δεν μοιράστηκε τον ενθουσιασμό και το ζήλο της προκατόχου του και εμπνεύστριας του νέου Κανονισμού, τουλάχιστον δεν ενέδωσε στις σειρήνες της βιομηχανίας και του ‘ελεύθερου’ ανταγωνισμού με κόστος την υγεία και το περιβάλλον.

Στις τελευταίες, καθοριστικές, ψηφοφορίες των αντίστοιχων επιτροπών του Ευρωκοινοβουλίου πριν την Ολομέλεια, επήλθε ένας συμβιβασμός. Οι Επιτροπές Ανταγωνισμού και Εσωτερικής Αγοράς στήριξαν τις προσπάθειες να επέλθουν σημαντικές τροποποιήσεις στον Κανονισμό, αντίθετα, η Επιτροπή Περιβάλλοντος με εισηγητή τον Ιταλό Σοσιαλιστή Guido Sacconi, κατάφερε να στηρίξει πολλά από τα βασικά του σημεία. Ο πρώτος γύρος έληξε λοιπόν τον περασμένο μήνα με ισοπαλία. Παρόλα αυτά οι δυο πλευρές, ενόψει της καθοριστικής ψηφοφορίας ακονίζουν τα βέλη τους. Οι Γερμανοί, υπό τη νέα Καγκελάριο και χωρίς Πράσινους στην κυβέρνηση, δεν βλέπουν πλέον με καλό μάτι το REACH. Το ευτύχημα φαίνεται να είναι ότι η Άνγκελα Μέρκελ –πρώην υπουργός Περιβάλλοντος του Χέλμουτ Κολ- θα αναλάβει τη θέση του καγκελαρίου μια βδομάδα αργότερα. Από την άλλη πλευρά, μια εξαιρετικής σημασίας έρευνα της Συνομοσπονδίας των Ευρωπαϊκών Εργατικών Συνδικάτων που ανακοινώθηκε μόλις πριν λίγες μέρες, παρουσιάζει τα σημαντικά οφέλη που θα προκύψουν στην υγιεινή κα ασφάλεια στην εργασία.

Στη χώρα μας εξαιρετική ήταν η εκστρατεία που ανέλαβε το WWF, μέσα από δημοσιεύσεις, newsletter, μελέτες, αλλά και στρατηγικές συμμαχίες: Μαζί με τη ΓΣΕΕ και την Ένωση Ελλήνων Χημικών, στήριξαν το νέο κανονισμό, και μαζί το αυτονόητο: ότι δηλαδή τα κέρδη της χημικής βιομηχανίας δεν μπορεί να είναι πάνω από τη δημόσια υγεία, την υγεία και ασφάλεια εργαζόμενων και καταναλωτών, ούτε από την προστασία του περιβάλλοντος. Αντίθετα οι ελληνικές κυβερνήσεις, ακόμα και όταν η χώρα μας είχε την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και στο τελευταίο κρίσιμο διάστημα, συμπεριφέρεται ως το θέμα να μην τους αφορά καθόλου, ούτε τους Έλληνες καταναλωτές και εργαζόμενους. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο Συνασπισμός είχε συμπεριλάβει το ζήτημα της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής για τα χημικά στα σημαντικότερα ζητήματα της Ελληνικής Προεδρίας στον τομέα του Περιβάλλοντος, σε σχετική ημερίδα που είχε διοργανώσει το τμήμα Οικολογίας, χωρίς όμως να ιδρώσει και πολύ το αυτί των τότε κυβερνώντων.

Η ευθύνη των ελλήνων ευρωβουλευτών, όλων των κομμάτων, θα είναι τεράστια στην ψηφοφορία του Νοέμβρη. Θα κληθούν να αποδείξουν ποια συμφέροντα εκπροσωπούν στο Ευρωκοινοβούλιο: αυτά των ελλήνων πολιτών και εργαζόμενων ή αυτά της μεγάλης ευρωπαϊκής χημικής βιομηχανίας (για την ελληνική δε γίνεται λόγος, καθώς το πολύ μικρό της μέγεθος –λιγότερο από 1% του συνολικού ευρωπαϊκού- δεν την καθιστά σημαντικό παράγοντα).

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 54, 11/05