Η παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος, η σωτηρία της ψυχής και οι αμαρτίες των οικοσυστημάτων

Ηλίας Ευθυμιόπουλος

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος (5 Ιουνίου) είναι σίγουρα μια ευκαιρία για απολογισμούς, αποτιμήσεις και αυτογνωσία. Για τα μικρά και τα μεγάλα, αλλά και γι αυτά που η τρέχουσα πολιτική και κοινωνική συγκυρία αφήνει συνήθως απ’ έξω, είτε γιατί θίγονται συμφέροντα, είτε γιατί η καθημερινότητα έχει τις δικές της προτεραιότητες. Αφορμή γι αυτό το άρθρο αποτέλεσε μια πολύ πρόσφατη ανακοίνωση της Εκκλησίας της Ελλάδος, με την οποία το περιβάλλον εγγράφεται στην ατζέντα της ηγεσίας της. Ελπίζουμε αυτό το ενδιαφέρον να μην εξαντληθεί σε μια ανέξοδη ρητορεία, όπως πολλάκις έχει συμβεί στο παρελθόν με θέματα που απλώς «πουλάνε» ή ανασύρονται με ελαφρότητα από το οπλοστάσιο των επικοινωνιολόγων.

Βεβαίως η ορθοδοξία, αλλά και άλλες θρησκείες, έχουν να επιδείξουν στη μακραίωνη ιστορία τους  παραδείγματα, κείμενα και θεωρήσεις που, αντιδιαστέλλοντας την πνευματικότητα στον μάταιο υλισμό, τάσσονται υπέρ ενός «ασκητικού πολιτισμού» που λίγο απέχει από την ηθική της οικολογίας. Απ’ αυτήν την δεξαμενή αντλεί, για παράδειγμα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης, όταν συστρατεύει  επιστήμονες, πολιτικούς, δημοσιογράφους και θρησκευτικούς αρχηγούς στα συμπόσιά του για την αειφορική διαχείριση των υδάτινων πόρων ή της βιοποικιλότητας. Αντίστοιχα, οι μοναχοί της Ταϋλάνδης επιστρατεύουν το ηθικό τους κύρος και τη δύναμη της θρησκευτικής τελετουργίας για να σώσουν τα καταδυναστευόμενα τροπικά δάση της χώρας τους, ενώ οι ακτιβιστές της Ινδίας επικαλούνται την βαθιά φιλοσοφία της Ινδουιστικής παράδοσης για να εξασφαλίσουν τις απαραίτητες συμμαχίες στον αγώνα για την προστασία των μεγάλων ποταμών.    

Συχνά όμως οι πράξεις διαψεύδουν τις καλές προθέσεις και μετατρέπουν την Εκκλησία από οίκο του θεού σε τόπο εμπορίου. Το πιο κραυγαλέο δείγμα μιας τέτοιας γραφής βρίσκεται στην καρδιά του Αθηναϊκού λεκανοπεδίου. Η Πεντέλη, το δεύτερο σημαντικό βουνό της Αττικής, αποτελεί μνημείο βαναυσότητας απέναντι στη φύση και το περιβάλλον. Βασικός υπεύθυνος η ομώνυμη Μονή, που από την δεκαετία ήδη του 50, ενοποιώντας τις διάσπαρτες και με αμφισβητούμενους τίτλους ιδιοκτησίες, διεκδικεί ούτε λίγο ούτε πολύ περί τα 50.000 στρέμματα του Ελληνικού δημοσίου. Οι κατά καιρούς προσπάθειες ρύθμισης της σημαντικής αυτής εκκρεμότητας, όπως και του συνόλου της εκκλησιαστικής περιουσίας, απέτυχαν ή παραπέμφθηκαν στις καλένδες λόγω του πολιτικού κόστους (βλ. Τρίτσης 87-89). Αυτό όμως δεν εμπόδισε τη Μονή να εκποιήσει δάση, δασικές εκτάσεις, βοσκοτόπια και βουνοκορφές σε μικρά και μεγάλα συμφέροντα, να τα κάνει δηλαδή οικόπεδα και νταμάρια. Μία πλειάδα συνεταιρισμών, από την Νέα Μάκρη ως τον Κοκκιναρά κι από το Γέρακα ως τη Σπηλιά του Νταβέλη, έζωσαν το βουνό, έπνιξαν το πράσινο κι διέσπασαν την ενότητα του τοπίου. Οι βίλες και τα αυθαίρετα αντικατέστησαν τα δέντρα με τσιμέντο και οι πυρκαγιές αποτέλειωσαν τη δουλειά. Συνολικά, το 1/3 περίπου από την προαναφερθείσα έκταση άλλαξε οριστικά χέρια και πέρασε στη μαύρη βίβλο της ιστορίας του περιβάλλοντος.

Αυτό σε μικρότερη κλίμακα επαναλήφθηκε σε πολλές περιπτώσεις, από τους πρόποδες της  Πάρνηθας ως τη Χαλκιδική. Υπάρχουν βέβαια και οι φωτεινές εξαιρέσεις. Να μνημονεύσουμε μεταξύ αυτών την σωτηρία του Εθνικού δρυμού του Ολύμπου από την Μονή του Αγίου Διονυσίου, της Οίτης από τη Μονή Αγάθωνος και του όρους Κανδύλι στην Εύβοια από τη Μονή Γαλατά.

Ιδού λοιπόν μια πρόκληση ευκαιρία για έμπρακτη μεταμέλεια και για προσφορά της Εκκλησίας στο κοινωνικό σύνολο και την χώρα. Ιδού η χρυσή ευκαιρία για συμφιλίωση του ανθρώπου με τη φύση και για την επιβεβαίωση της Ευαγγελικής ρήσης «ορώ την κτίσιν άπασαν και δι’ αυτής χειραγωγούμαι προς τον δημιουργόν»: με πρωτοβουλία των Ηγουμένων, των Μητροπολιτών, της Ιεράς Συνόδου, του Αρχιεπισκόπου και των Πατριαρχών, να κηρυχθεί το σύνολο της  περιουσίας τους προστατευτέο αντικείμενο, να απαγορευτεί η μεταβίβαση και η κατάτμηση των δασών που βρίσκονται στη δικαιοδοσία τους (περίπου το 8% του συνόλου των δασικών εκτάσεων της χώρας) και να ξεκινήσουν προγράμματα οικολογικής διαχείρισης από την Μονή Τοπλού ως τις Ινιές (Βόλος) κι από το Κοτύχι ως το Άγιον Όρος. Έτσι θα αποκτήσουν υπόσταση οι λόγοι, έτσι  θα πάρουμε το εισιτήριο για επουράνιους και επίγειους παραδείσους.

Τα Νέα, 06.2002