Φρένο του ΣτΕ στην άναρχη δόμηση

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ

«Φρένο» στην εκτός σχεδίου δόμηση βάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας θέτοντας ασφυκτικούς περιορισμούς στην προσπάθεια δημιουργίας νέων οικισμών και στην αποκαλούμενη ιδιωτική πολεοδόμηση ιδίως σε περιοχές παραθαλάσσιες ή σε περιοχές που πρέπει να προστατευθούν για κάποιους άλλους λόγους (περιβαλλοντικούς, αγροτικούς, παραδοσιακούς κλπ.).

Το ανώτατο δικαστήριο «μπλοκάρει» την οικιστική ανάπτυξη, που γίνεται ακόμα και για την εξυπηρέτηση της τουριστικής ανάπτυξης, εφόσον δεν έχουν προηγηθεί ειδικές μελέτες από το κράτος, που να βεβαιώνουν ότι η συγκεκριμένη περιοχή («έχει τη φέρουσα ικανότητα») αντέχει τη δόμηση, χωρίς να θίγεται το περιβάλλον (φυσικό, πολιτιστικό, οικιστικό).

Κρίνοντας ότι η εκτός σχεδίου δόμηση μπορεί να υπάρξει μόνο στο πλαίσιο που δεν θίγεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη βιώσιμη ανάπτυξη, το ΣτΕ «μπλόκαρε» την έκδοση σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος που άλλαξε τους όρους και τους περιορισμούς δόμησης σε εκτός σχεδίου περιοχή της νοτιοανατολικής Κέρκυρας, προκειμένου να μπορέσει ιδιοκτήτης έκτασης 100 στρεμμάτων (ανήκουν σε εταιρεία) να αξιοποιήσει την περιοχή τουριστικά κτίζοντας διάφορα σχετικά καταλύματα, κατοικίες κλπ.

Το ανώτατο δικαστήριο διαπίστωσε ότι στον βωμό της εφήμερης και απρογραμμάτιστης τουριστικής ανάπτυξης, η ίδια η πολιτεία δεν τήρησε κανέναν από τους όρους και τις προϋποθέσεις που είχε θέσει στον εαυτό της με νόμους (2508/07) και υπουργικές αποφάσεις (του 2004), προβλέποντας όχι μόνο την ανάσχεση της δόμησης στην εκτός σχεδίου ζώνη, αλλά και ειδικά για τα Ιόνια Νησιά την προοπτική περιορισμού μέχρι και κατάργησή της στις παράκτιες ζώνες, με ολοκληρωμένο προγραμματισμό, για να προστατευθούν -μεταξύ άλλων- αγροτικές καλλιέργειες, το αγροτικό τοπίο, οι χαρακτηριστικοί ελαιώνες.

Οι συνταγματικοί περιορισμοί που θέτει το ΣτΕ για την εκτός σχεδίου δόμηση έχουν εφαρμογή για όλη τη χώρα, προβλέποντας αυστηρότατους έως σχεδόν απαγορευτικούς κανόνες σχετικά με την προσπάθεια ιδιωτών να εκμεταλλευθούν την ιδιοκτησία τους, δημιουργώντας νέους οικισμούς (έστω και για λόγους τουριστικής ανάπτυξης).

Το Ε Τμήμα ΣτΕ υπό τον αντιπρόεδρο Κ. Μενουδάκο επισημαίνει ότι η εκτός σχεδίου ζώνη δεν προσφέρεται κατ αρχήν για δόμηση -σύμφωνα με το Σύνταγμα- αλλά μόνο για γεωργική εκμετάλλευση, κτηνοτροφία, δασοπονία και αναψυχή.

Έτσι, όταν η πολιτεία καθορίζει χρήσεις και όρους δόμησης σε εκτός σχεδίου ή σε εκτός ορίων οικισμού περιοχές, πρέπει να έχει πάντα υπόψη της ότι αυτές δεν προορίζονται κατ αρχήν για οικιστική ανάπτυξη.

Αυτό σημαίνει ότι δεν επιτρέπεται στην πολιτεία να θεσπίζει στις περιοχές αυτές τέτοιες χρήσεις και όρους δόμησης που να επιτρέπουν την οικιστική ανάπτυξη με αυξημένη πυκνότητα ή τη δημιουργία «ντε φάκτο» νέων οικισμών.

Η ικανοποίηση των οικιστικών αναγκών (κύριας ή εξοχικής κατοικίας) πρέπει να προγραμματίζεται κατ αρχήν μέσα στους ήδη υπάρχοντες οικισμούς και στις πόλεις, αφού εξεταστεί με επιστημονικές μελέτες εάν μπορούν να απορροφήσουν τη ζήτηση κατοικίας. Αλλιώς θα πρέπει να επιχειρείται η «λελογισμένη επέκταση» (πόλεων και οικισμών) μέσα στα όρια, όμως, «της φέρουσας ικανότητας» (αντοχής) της ευρύτερης περιοχής.

Συνεπώς, κατά το ΣτΕ, για να μπορέσουν να δημιουργήσουν νέους οικισμούς ιδιώτες ή συνεταιρισμοί, πρέπει να διαπιστωθεί επιστημονικά ότι έχουν κορεστεί οι υπάρχοντες οικισμοί (στο πλαίσιο ειδικού χωροταξικού σχεδιασμού) και υπάρχει ανάγκη ίδρυσης νέων. Χωρίς τις προϋποθέσεις αυτές η ιδιωτική πολεοδόμηση είναι αντισυνταγματική ως αντίθετη στην αρχή της βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης.

Ανέγερση στην Κέρκυρα

Στη συγκεκριμένη υπόθεση δόθηκε η δυνατότητα δημιουργίας νέου οικισμού σε περιοχή-φιλέτο της νοτιανατολικής Κέρκυρας με την ανέγερση τουλάχιστον 7 κτιρίων (σε συνολική έκταση 77 στρεμμάτων) ύψους 4,50 μ., όπου οι οικοδομές θα μπορούσαν να απέχουν τουλάχιστον 10 μ. μεταξύ τους και μόλις 30 μ. από τον αιγιαλό. Με νεότερο σχεδιασμό η απόσταση από τον αιγιαλό αυξήθηκε στα 50 μ.

Το ΣτΕ επεσήμανε ότι δεν υπάρχει Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ούτε κάποιος αντίστοιχος σχεδιασμός ή Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου - ΖΟΕ) όπου να αποδεικνύεται η ανάγκη οικιστικής ανάπτυξης.

Έτσι «μπλόκαρε» το σχέδιο ΠΔ και τη δημιουργία νέου οικισμού στην περιοχή, υπογραμμίζοντας ότι, αφού πρόκειται για παραθαλάσσια περιοχή που ανήκει στη ζώνη των παραδοσιακών ελαιώνων της Κέρκυρας, η πολιτεία όφειλε να ελέγξει μήπως παραβιάζονται και οι κανόνες που η ίδια έχει θέσει στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού και της αειφόρου ανάπτυξης των Ιονίων Νήσων.

Γιατί η σχετική υπουργική απόφαση του 2004 (που δεν τηρήθηκε) προβλέπει τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό για τις παράκτιες ζώνες με στόχο τη σταδιακή κατάργηση - περιορισμό τής εκτός σχεδίου δόμησης, με παράλληλη προώθηση Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων κλπ. Παράλληλα χαρακτηρίζεται απαραίτητη η προστασία του αγροτικού τοπίου και άλλων στοιχείων, που προσδίδουν ιδιαίτερη ταυτότητα στην περιφέρεια, όπως είναι οι χαρακτηριστικοί ελαιώνες στην Κέρκυρα κλπ.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΗΣΗΣ ΓΙΑ ΑΡΙΣΤΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

Το ανώτατο δικαστήριο επισημαίνει για μια ακόμα φορά την υποχρέωση της πολιτείας για ολοκληρωμένα χωροταξικά σχέδια, για προστασία του περιβάλλοντος, για έλεγχο της πολεοδόμησης όχι με προσωρινά υποκατάστατα, αλλά με τρόπο που να εξασφαλίζει τους άριστους -κατά το δυνατό- όρους διαβίωσης του πληθυσμού και την οικονομική ανάπτυξη στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας (βιώσιμης ανάπτυξης).

Ερμηνεύοντας μια σειρά διατάξεων του Συντάγματος και νόμων το ΣτΕ υπογραμμίζει (325/06) ότι «ο θεμελιώδης κανόνας της βιώσιμης ανάπτυξης ισχύει, κατά μείζονα λόγο, για τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, των οποίων η ανάπτυξη (οικιστική, τουριστική και γενικά οικονομική) πρέπει να συνδέεται με τη διατήρηση του χαρακτήρα τους και του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου και να μην παραβιάζει τη φέρουσα ικανότητά τους».

Το ΣτΕ δέχθηκε ότι για την ιδιωτική πολεοδόμηση σε εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμού περιοχές πρέπει να εφαρμόζονται παράλληλα οι αυστηροί πολεοδομικοί κανόνες του Ν. 2508/97 (για την αντοχή κάθε περιοχής, την ανάγκη δημιουργίας νέων οικισμών μέσα από ειδικές μελέτες κλπ.) επισημαίνοντας ότι πρέπει κατ αρχήν να αποσκοπείται ο έλεγχος της οικοδομικής δραστηριότητας, εν όψει των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών κάθε περιοχής και να διασφαλίζεται η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.