"Εμπλουτισμοί" Ειδών Αγριας Πανίδας από Κυνηγετικούς Συλλόγους

του Χαρητάκη Παπαιωάννου, βιολόγου

Είναι γεγονός πως οι πληθυσμοί πολλών ειδών άγριας πανίδας έχουν μειωθεί αισθητά. Στα είδη αυτά συμπεριλαμβάνονται τόσο θηρεύσιμα (είδη δηλ που σύμφωνα με την ελληνική και κοινοτική νομοθεσία επιτρέπεται το κυνήγι τους) όσο και μη θηρεύσιμα.

Εδώ και αρκετά χρόνια οι Κυνηγετικοί Σύλλογοι και οι ανά την Ελλάδα Ομοσπονδίες τους, προβαίνουν σε απελευθερώσεις διαφόρων ειδών της πρώτης κυρίως κατηγορίας.

Σύμφωνα με το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ (Τεγόπουλος-Φυτράκης) η λέξη εμπλουτισμός ορίζεται ως: "η ενέργεια και το αποτέλεσμα του εμπλουτίζω δηλ. της προσθήκης σε μια ύλη χρήσιμων συστατικών".

Tα άτομα των ειδών αυτών που απελευθερώνονται, αναπαράγονται τεχνητά και εκτρέφονται σε ειδικά εκτροφεία. Η όλη διαδικασία έχει ονομαστεί "εμπλουτισμός".

Προβλήματα με τους εμπλουτισμούς

Όμως, στην πραγματικότητα, οι εμπλουτισμοί αυτοί -έτσι όπως γίνονται- όχι μόνο δεν είναι χρήσιμοι, αλλά αντίθετα πολλές φορές είναι επιζήμιοι και καταστρεπτικοί. Το αρνητικό αποτέλεσμα είναι εμφανές, όχι μόνον στα απελευθερούμενα άτομα αλλά και σε αυτούς καθ' αυτούς τους γηγενείς άγριους πληθυσμούς.

Τα προβλήματα εντοπίζονται στα εξής σημεία:

Απελευθέρωση ευαίσθητων ειδών με ταυτόχρονη άγνοια της οικολογίας του είδους και των απαιτήσεων του ως προς το βιότοπο.

Χαρακτηριστική περίπτωση η απελευθέρωση Ελαφιών στο φαράγγι του Βοιδομάτη. Το θηλυκό ελάφι που απελευθερώθηκε τον Φεβρουάριο του 1998, πέθανε από εντεροτοξιναιμία, εξαιτίας του στρεσαρίσματος κατά τη μεταφορά και την ακαταλληλότητα του σημείου και της εποχής που απελευθερώθηκε, ενώ η τύχη εκείνων που είχαν απελευθερωθεί νωρίτερα, αγνοείται.

Απελευθέρωση ειδών χωρίς να έχει ερευνηθεί η περίπτωση πρόκλησης ζημιών σε διάφορες παραγωγικές μονάδες.

Αγριογούρουνα που απελευθερώθηκαν από τους Κυνηγετικούς Συλλόγους στην αρχή του καλοκαιριού του 1999 στην Κόνιτσα και στο Ζαγόρι αλλά και σε άλλα μέρη (πχ Αρκαδία), προκάλεσαν την οργή των λιγοστών κατοίκων των ορεινών χωριών, εξαιτίας των σημαντικών καταστροφών που προκάλεσαν στις λιγοστές καλλιέργειες καλαμποκιού τους.

Απελευθέρωση ειδών χωρίς να έχει προβλεφθεί η φύλαξη τους με αποτέλεσμα να αποδεκατίζονται από τους λαθροκυνηγούς.

Εξοικειωμένα στην παρουσία ανθρώπων, Αγριογούρουνα, Λαγοί και Πέρδικες, που για πρώτη φορά αναζητούν την τροφή τους στο φυσικό περιβάλλον, μη γνωρίζoντας καθόλου να προφυλαχτούν, πέφτουν εύκολα θύματα των λαθροκυνηγών.

Απελευθέρωση ειδών που δεν ανήκουν στα είδη που απαντώνται ή απαντώνταν στην περιοχή.

Νησιώτικες Πέρδικες -που εκτρέφονται εύκολα- απελευθερώνονται στα βουνά της ηπειρωτικής Ελλάδας που είναι ο φυσικός βιότοπος της Ορεινής Πέρδικας. Σχεδόν βέβαιη είναι η μεταφορά ασθενειών από τo πρώτο είδος στο δεύτερο. Επιπλέον κανείς δε μπορεί να προβλέψει την αντίδραση του γηγενούς πληθυσμού (είδος, υποείδος, φυλή) στον ξενικό νέο πληθυσμό που θα εγκαθιδρυθεί.

Σε όχι λίγες περιπτώσεις παγκοσμίως, το τοπικό είδος εξαφανίστηκε ή η κατανομή του περιορίστηκε σημαντικά. Το νεοεισαχθέν είδος δείχνει στα πρώτα χρόνια -εάν τύχει οι περιβαλλοντικές συνθήκες να είναι ευνοϊκές- μία συνεχή αύξηση, αλλά σαν είδος δεν είναι δοκιμασμένο σε μακροχρόνια βάση και πιθανά μία όποια διαταραχή στις ομαλές περιβαλλοντικές συνθήκες, σύντομα θα επιφέρει και σε αυτό την ίδια τύχη με το προϋπάρχον ιθαγενές είδος, δηλαδή-αν δεν το εξαφανίσει- θα περιορίσει κατά πολύ τους πληθυσμούς του. Κατά κανόνα μια αλυσιδωτή αντίδραση προβλημάτων εμφανίζεται στα τροφικά δίκτυα που δύσκολα θεραπεύεται.

Τα πράγματα είναι χειρότερα όταν το καινούριο είδος (ή υποείδος ή φυλή) μπορεί και ανταλλάσσει γενετικό υλικό, δηλ. διασταυρώνεται με το προϋπάρχον. Συχνά δύσκολα μπορείς να διακρίνεις τα νόθα (υβρίδια) από τα καθαρόαιμα. Χαρακτηριστική περίπτωση το Κρητικό αγριοκάτσικο (αγρίμι) και ο κίνδυνος απώλειας της γνησιότητάς του (γενετικής καθαρότητας) εξαιτίας του υβριδισμού με τις οικιακές κατσίκες. Το ίδιο ισχύει για το Αγριογούρουνο.

Μάλιστα -αφού δεν γίνονται ανάλογες εξετάσεις- είναι σχεδόν βέβαιο πως πολλά από τα άτομα που απελευθερώνονται, όχι μόνο δεν έχουν ελληνική ή βαλκανική προέλευση, αλλά προέρχονται από διασταυρώσεις με ήμερους Χοίρους, αφού άλλωστε ανήκουν στο ίδιο είδος.

Παρόμοιος κίνδυνος εγκυμονεί και για το Αγριόγιδο, που αντί για ουσιαστική φύλαξη και πάταξη της λαθροθήρας του που κυριολεκτικά οργιάζει, έχει προταθεί η απελευθέρωση ατόμων στα ελληνικά βουνά ατόμων του υποείδους των Αλπεων της Κεντρικής Ευρώπης.

Απελευθέρωση ειδών που είναι φορείς ασθενειών, οι οποίες μεταφέρονται και εξολοθρεύουν τους άγριους πληθυσμούς.

Στις συνθήκες εντατικής εκτροφής όπου μεγαλώνουν τα ζώα που πρόκειται να απελευθερωθούν, εύκολα αναπτύσσονται διάφορες ασθένειες, οι οποίες μετά την απελευθέρωσή τους, εξαπλώνονται και στον άγριο πληθυσμό. Εάν μάλιστα πρόκειται για μια νέα ασθένεια, είναι πιθανό η ζημιά να μην περιοριστεί στην πληθυσμιακή συρρίκνωση, αλλά στην ολοκληρωτική εξαφάνιση του είδους από την περιοχή. Χαρακτηριστική περίπτωση η εμφάνιση ασθενειών σε Λαγούς και άγριες Ορεινές Πέρδικες.

Συνεπώς οι ενέργειες όλων των εμπλεκόμενων φορέων και φυσικά και των Κυνηγετικών Συλλόγων και Ομοσπονδιών θα πρέπει να στοχεύουν στη σταθεροποίηση των άγριων πληθυσμών στα επίπεδα της βιοχωρητικότητας των διάφορων οικοσυστημάτων και όχι στην ανεξέλεγκτη απελευθέρωση ατόμων διαφόρων ειδών.

Με αυτό το σκεπτικό θα πρέπει να υπάρχουν στοιχεία της πληθυσμιακής κατάστασης των διάφορων γηγενών πληθυσμών, να είναι γνωστά τα πραγματικά αίτια της μείωσης ή σταθεροποίησης των πληθυσμιακών μεγεθών όταν αυτά βρίσκονται κάτω από τα επίπεδα της βιοχωρητικότητας και να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να αναιρεθούν οι αρνητικοί παράγοντες που είναι η αιτία του φαινομένου.

Σε περίπτωση που το τελευταίο δεν είναι δυνατό, δεν έχει νόημα η ενδυνάμωση των πληθυσμών από άτομα προερχόμενα από εκτροφεία (εμπλουτισμός) καθότι τα απελευθερούμενα άτομα θα έχουν την ίδια τύχη με τα άγρια δηλαδή αργά ή γρήγορα θα πεθάνουν ή δε θα κατορθώσουν να αναπαραχθούν επιτυχώς και τα πληθυσμιακά μεγέθη θα επανέλθουν στα πρότερα του εμπλουτισμού νούμερα, οπότε θα χρειαστεί ένας νέος εμπλουτισμός κ.ο.κ..

Προϋποθέσεις για επιτυχημένους εμπλουτισμούς

Σε περίπτωση όμως που είναι δυνατό να αναιρεθούν οι αρνητικοί παράγοντες τότε θα πρέπει τα απελευθερούμενα άτομα να είναι της ίδιας γενετικής σύστασης (να ανήκουν στα ίδια είδη, υποείδη, φυλές) με τα άγρια, να έχει αποκλειστεί κάθε περίπτωση να είναι φορείς ασθενειών, να μην είναι εξοικιωμένα από την ανθρώπινη παρουσία οπότε καθίστανται επιζήμια για διάφορες παραγωγικές μονάδες, να προηγείται πάντα ολοκληρωμένη μελέτη (σκοπιμότητας, εφικτότητας κλπ) και να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση της όλης διαδικασίας έτσι ώστε σε περίπτωση που προκύψει κάποιο πρόβλημα, να είμαστε σε θέση να το αντιληφθούμε εγκαίρως και να ενεργήσουμε αναλόγως.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως καλοπροαίρετες ανθρώπινες δραστηριότητες όσο θετικές και εάν φαίνονται μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα επιζήμιες στο τελικό στάδιο και ουσιαστικά να έρχονται σε αντίθεση με τους αρχικούς στόχους. Οι όποιες προσπάθειες για εμπλουτισμούς -σύμφωνα με την ετυμολογία της λέξεως- θα πρέπει να συνοδεύονται από ολοκληρωμένες μελέτες που θα λαμβάνουν υπόψη όλους τους παραπάνω παράγοντες και θα στοχεύουν αποκλειστικά και μόνο στη δημιουργία βιώσιμων πληθυσμών. Η συνεχής παρακολούθηση της εξέλιξης της όλης προσπάθειας θα φανερώνει την πρόοδο προς το τελικό αποτέλεσμα δηλαδή τη σταθεροποίηση των πληθυσμών στα επίπεδα της βιοχωρητικότητας.

Οι κυνηγοί, ως ισότιμοι θηρευτές με τα άλλα είδη που βρίσκονται σε ανώτερες θέσεις στην τροφική πυραμίδα, θα μπορούν να παίρνουν το μερίδιό τους. Ως λογικοί όμως θηρευτές θα πρέπει όχι μόνο να σέβονται την υπάρχουσα ελληνική και κοινοτική νομοθεσία, αλλά και να έχουν το κουράγιο να επιζητούν την εφαρμογή της και να εισηγούνται επιπλέον περιορισμούς στην εξάσκηση της προσφιλούς τους δραστηριότητας όταν διαπιστώνουν οποιοδήποτε πρόβλημα.

Διαφορετικά το κυνήγι δεν είναι ούτε χόμπυ ούτε άθλημα αλλά έγκλημα και οι όποιες συσχετιζόμενες με αυτό "φιλοπεριβαλλοντικές" δραστηριότητες που φαινομενικά "χρυσίζουν το χάπι" στα μάτια του κόσμου όπως οι "εμπλουτισμοί", το μόνο που καταφέρνουν είναι απλώς να συνηγορούν και να συμμετέχουν στην ολοκλήρωση αυτού του εγκλήματος.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 53, 10/05