Καλά κρασιά...

Σάκης Κουρουζίδης

«Δεν είναι δυνατό η αριστερή πολιτική να στρέφει την πλάτη σε αυτό το κρίσιμο κοινωνικά και πολιτικά σημείο συνεύρεσης (σσ. τον πατριωτισμό). Εκτός αν οι διεθνικές «μη κυβερνητικές οργανώσεις -ΜΚΟ» -που προβληματίζονται για το αν θα σώσουν πρώτα τις φάλαινες ή πρώτα τους ανθρώπους- αποτελούν το σώμα των «πολιτών» του μέλλοντος. Καλά κρασιά...». 

Ας αφήσουμε κατά μέρος το «κρίσιμο σημείο συνεύρεσης» της αριστεράς με τον πατριωτισμό και ας ασχοληθούμε με το φοβερό δίλημμα που ανακάλυψα ότι με διακατέχει: αν θα σώσω πρώτα τις φάλαινες ή πρώτα τους ανθρώπους!

Διαβάζοντας το κείμενο του ιστορικού Γ. Μαργαρίτη (Ενθέματα Αυγής, 22/4/2007), ο οποίος ασχολείται με το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ’ δημοτικού, το οποίο και κατακεραυνώνει ως «εκπορευόμενο σαφώς από τη σημερινή πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας», ομολογώ ότι στροβιλίζει μέσα μου ένα φοβερό υπαρξιακό δίλημμα. Ανήκω στο βασίλειο των ανθρώπων ή των φαλαινών (ή και των αρκούδων, των φωκαιών, των χελωνών); Για τους πιθήκους, το είχα κάπως τακτοποιήσει μέσα μου, ότι απλώς κατάγομαι από αυτούς, παρά το ότι τρόμαξα λίγο με αυτά που έγιναν στις ΗΠΑ πριν κανένα δυο χρόνια (με τη θεωρία του «έξυπνου σχεδιασμού»), αλλά, τελικά, εκεί το ανώτατο δικαστήριο …μας δικαίωσε –στη «δίκη των πιθήκων»- και ηρέμησα.

Βέβαια, το υπαρξιακό αυτό δίλημμα που χρεώνει ο κ. Μαργαρίτης στις ΜΚΟ (τις οικολογικές, προφανώς, γιατί οι άλλες αν είχαν κάποιο δίλημμα, κατά τη συλλογιστική του Γ.Μ. θα ήταν αν θα έπρεπε να σώσουν –από τις αρρώστιες, την πείνα ή τα βασανιστήρια- πρώτα τους Αφγανούς, τους Σουδανούς, τους Ιρακινούς... ή πρώτα τους Έλληνες, πράγμα που είναι εξίσου αντίθετο με τον «πατριωτισμό»), δεν εκπορεύεται, φαντάζομαι, από το βιβλίο της ιστορίας της ΣΤ΄ δημοτικού, αλλά το συνέλαβε ως ιστορικός και ως αριστερός. Χρεώνοντας στο βιβλίο μη επαρκή πατριωτισμό και θεωρώντας ότι αυτός -ο πατριωτισμός- αποτελεί ένα από τα κοινωνικά και πολιτικά στηρίγματα της ύπαρξης της αριστεράς, παίρνει μπάλα και τις ΜΚΟ. Αφού όχι ο πατριωτισμός, τότε ποιος; Οι ΜΚΟ; Εξ ου και τα «καλά κρασιά! Ας λύσουν πρώτα το πρόβλημά τους, αν είναι πρωτίστως με τις φάλαινες ή με τους ανθρώπους και ύστερα εμπλέκονται στα της αλλαγής της κοινωνίας την οποία επαγγέλλεται η αριστερά και μέχρι τότε …καλά κρασιά).

Προ εικοσαετίας περίπου, σε μια συνάντηση με το γραφείο του ΚΣ της ΚΝΕ, ως υπεύθυνος, τότε, του τμήματος Οικολογίας του ΚΚΕ, εισέπραξα την εξής απάντηση: «αυτοί (σσ. οι οικολόγοι) είναι όλοι κι όλοι 200, τους έχουμε καταγράψει έναν προς έναν στις σχολές, γιατί ασχολείστε μαζί τους»;

Ο Γ.Μ. δεν το θέτει έτσι το θέμα, αλλά ...χειρότερα. Αυτοί (οι ΜΚΟ) δεν έχουν λύσει ακόμη τα στοιχειώδη, ποιον θα σώσουν πρώτα, με ποιον είναι, με το Γιάννη ή το θεριό (στην κυριολεξία!) και θέλουν να σώσουν την αριστερά (όσοι από αυτούς το θέλουν); Νόμιζα ότι αυτή η συζήτηση αφορούσε -και έκλεισε- στη δεκαετία του ’80 και μάλιστα κάποιους συντηρητικούς χώρους οι οποίοι ανακαλύπτουν οικολόγους που αμολάνε φίδια στα χωράφια τους ή λύκους στα γύρω βουνά, γιατί νοιάζονται γι’ αυτά πιο πολύ από τους ίδιους και τα χωράφια ή τα κοπάδια τους. Είναι αλήθεια ότι οι οικολόγοι αντιμετώπισαν με χιούμορ ή μεγάλη συγκαταβατικότητα αυτούς που τα διαλαλούσαν, ενώ μια φορά που το πράγμα χόντρυνε, έστειλαν μεγάλο κανάλι, που αναμετέδωσε τις φαιδρές «ειδήσεις», στο δικαστήριο, που το καταδίκασε για συκοφαντική δυσφήμηση και διασπορά ψευδών ειδήσεων.     

Φανταζόμουν ότι αποτελεί κατάκτηση για το χώρο της –συγκεκριμένης- αριστεράς –τουλάχιστον-, ότι το επίδικο θέμα δεν είναι αν προέχει να σώσουμε τον άνθρωπο ή τη φάλαινα –απλοϊκό, αφελές και παιδαριώδες το δίλημμα- αλλά να «σώσουμε» τον πλανήτη που φιλοξενεί ανθρώπους και φάλαινες, μαζί, και ότι αποτελεί αντεπιστημονική παρεκτροπή το να θεωρούμε ότι, εντός του (οικο)συστήματος θα σωθεί ο άνθρωπος όταν θα έχουν εξαφανιστεί τα άλλα όντα. Η συστημική προσέγγιση, η λειτουργία ομάδων, ψάχνει να θεραπεύσει (να «σώσει») άρρωστες σχέσεις και όχι άρρωστους ανθρώπους (ή φάλαινες, ή φίδια ή αρκούδες). «Στη θεραπεία ομάδας», έλεγε ο ψυχίατρος Γ. Βασιλείου, «η διάγνωση και η θεραπεία έχουν άλλο υποκείμενο και άλλο στόχο. Η πληρέστερη και αμεσότερη μορφή διάγνωσης για τον δεδομένο άνθρωπο που δυσλειτουργεί», έλεγε, «είναι η εξέτασή του μέσα στο πλαίσιό του. Γι’ αυτό και μια διαγνωστική συνάντηση οικογένειας μπορεί να δώσει απάντηση, όχι με μονομέρεια, στο ποιο είναι «το προβληματικό άτομο», αλλά ολιστικά: στις προβληματικές σχέσεις στο Σύστημα οικογένεια του ατόμου αυτού, που αλλιώς, χωρίς αυτή τη διαγνωστική συνάντηση, θα ξεφύγουν από την αντίληψη του διαγνωστή και φυσικά και από μια μελλοντική θεραπευτική του παρέμβαση».

Αυτές τις «άρρωστες» σχέσεις μεταξύ κοινωνίας και φύσης έθεσε η οικολογική σκέψη (και επιστήμη) και στη συνέχεια η πολιτική οικολογία με όρους πολιτικής. Αυτές οι «άρρωστες σχέσεις» και η απλουστευτική αντίληψη περί προτεραιότητας των ανθρώπων έναντι των φαλαινών, οδήγησαν, μεταξύ των άλλων, και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο συμπυκνώνει σε όλο της το μεγαλείο αυτή την «αρρωστημένη» σχέση. Αν ψάχνουμε να βρούμε το «άρρωστο» ον (άνθρωπο ή φάλαινα) και όχι την «άρρωστη» σχέση ανάμεσα στην ανθρώπινη δραστηριότητα και τη φύση, τότε η διάγνωση θα είναι: ο πλανήτης μπορεί να σωθεί αν δώσουμε προτεραιότητα στη διάσωση του ανθρώπου (από τις επιπτώσεις του φαινομένου του θερμοκηπίου, πχ.) -και όχι της φάλαινας, βεβαίως! Και για να σώσουμε τον άνθρωπο, αφού παρατήσουμε τις ΜΚΟ στα υπαρξιακά τους διλήμματα, χρειαζόμαστε μια πατριωτική και ταξική αριστερά, που θα μας σώσει όλους.

Καλά κρασιά...

Και δυο κουβέντες για το «σώμα των πολιτών» ή, όπως είναι γνωστότερο «κοινωνία των πολιτών», η οποία αντιδιαστέλλεται με τη συλλογικότητα της αριστεράς –κατά μία αριστερή εκδοχή. Η παραδοσιακή αντίληψη της αριστεράς για τη συλλογικότητα και τον ατομισμό, ισοπέδωσε το άτομο χάριν της συλλογικότητας. Ο φιλελευθερισμός και η αγοραία λογική της αγοράς θεοποίησαν το «άτομο» και χλεύασαν τις συλλογικότητες ή τις μετέτρεψαν σε τραστ συμφερόντων. Το ζητούμενο, όμως, είναι πάντα το «υπαρκτό» άτομο και όχι ο «ανύπαρκτος» μέσος άνθρωπος. Η διαφορά έγκειται στη διεργασία. Το άτομο για το άτομο ή διαμέσου της ομάδας στο άτομο. «Ο θάνατός σου η ζωή μου» ή «η ύπαρξή σου η ζωή μου»; Η κοινωνία των πολιτών υπονοεί ότι οι συλλογικότητες θα εδράζονται στα ατομικά –και συλλογικά, ασφαλώς- δικαιώματα των πολιτών (που θα φτάνουν μέχρι τα δικαιώματα του «ενός» –του κάθε «ενός») και όχι στην ισοπεδωτική διαμεσολαβητική ασυδοσία των «συλλογικοτήτων» και των «πλειοψηφιών» (θρησκευτικών, φυλετικών, ταξικών ή άλλων). Μόνον πολίτες με δικαιώματα (δικαιώματα νοούμενα όχι ως θεσμικές εγγυήσεις απλώς κάποιων συμπεριφορών αλλά ως αμοιβαίες ευθύνες ανάμεσα σε πολίτες, συμ-πολίτες και κοινωνία) μπορούν να συγκροτήσουν συλλογικότητες που θα τιμούν αυτήν την αναντικατάστατη μορφή κοινωνικότητας και κοινωνικοποίησης. Και μάλιστα πολλές, πολλές συλλογικότητες, πολλά «σώματα πολιτών» που θα εκφράζουν και θα διαφοροποιούν όλες τις επιλογές των ανθρώπων-πολιτών και όχι μία, «υπερ-συλλογικότητα» η οποία θα συμπυκνώνει –υποτίθεται- το σύνολο των επιλογών και των επιθυμιών των πολιτών. Στη μία συλλογικότητα να είμαι με τον κ. Μαργαρίτη για να αναδείξουμε τη σημασία, πχ., των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και από την άλλη να είμαι και σε μία συλλογικότητα η οποία θα αντιπαρατίθεται σε αυτήν του κ. Μαργαρίτη για την σημασία της νυχτερίδας, πχ., στην ευρωστία του κάμπου της Θεσσαλίας, έστω. Μετέχοντας σε 1, 2, 5 ΜΚΟ και όχι απλώς σε ένα Κόμμα που τα ενοποιεί υποτίθεται όλα –ή τα συνθλίβει;- εκφράζομαι ως πολίτης με δικαιώματα-ευθύνες, πλήρως.

Καλά, καλά, έτσι όμως δεν θα πάρουμε την εξουσία ποτέ. Μάλλον, αλλά μπορεί έτσι να μην μας «πάρει» ούτε η εξουσία. Γιατί το ζητούμενο δεν είναι να πάρουμε την εξουσία, αλλά να αλλάξουμε την κοινωνία (Αυτήν την (ψευδ)αίσθηση γεύομαι τώρα διαβάζοντας το βιβλίο του J. Holloway, «Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία).

Σπεύδω να εισπράξω μόνος μου το σχόλιο του Γ.Μ.:

Καλά κρασιά... 

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 71, 5/07