«Η φύση ένα έθνος τέκνων της αναγνωρίζει»

Του Πάνου Τριγάζη*

Πολυδιάστατο είναι το μήνυμα της ποίησης του Λόρδου Βύρωνα, της οποίας τα 200 χρόνια τιμούμε φέτος (το 1807 δημοσιεύτηκε η πρώτη ποιητική του συλλογή, με τίτλο «Ώρες Απραξίας»). Εμπνεόμενος από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης, ο Μπάιρον υπήρξε κήρυκας της ελευθερίας σ’ όλο τον κόσμο και πολέμιος κάθε τυραννίας. Επιπλέον, η ποίησή του είναι ένα διαρκές διεθνές οδοιπορικό, μέσα από το οποίο αναδύεται η λατρεία για τη Φύση, κοινό χαρακτηριστικό όλων των ρομαντικών ποιητών. «Αυτός ήταν, ω θάλασσα, ο τραγουδιστής σου», έγραψε ο Αλεξάντερ Πούσκιν στο άγγελμα του θανάτου του Λόρδου Βύρωνα.

«Τι όμορφη ολόκληρη τούτη η Γη η ορατή/ Τι θαυμαστή στη δράση της μα και στην ύπαρξη της», λέει ο Μπάιρον στο ποίημά του «Το Νησί», από το οποίο αναδύεται η ιδέα ενός κόσμου εντελώς ελεύθερου και ενωμένου, αφού «η Φύση ένα έθνος τέκνων της αναγνωρίζει», σύμφωνα με έναν άλλο στίχο του.

Να ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το ποίημα αυτό, που έχει έντονο το ουτοπικό στοιχείο:

Άφθονους καρπούς που η φύση έδινε χωρίς δουλειά

Δάσος δίχως μονοπάτι, μα με κάθε ανεμελιά

Κτήμα όπου η Αφθονία άδειαζε χωρίς ντροπή

Κέρας της - χωρίς αφέντη, όλοι ίσοι τους εκεί

Πόθο – που πολλοί αιώνες δεν υπόταξαν ακόμη

Άνθρωποι για τη ζωή τους να αποφασίζουν μόνοι

Γη αδούλωτη, με πλούσια ορυχεία στα ρηχά της,

Ήλιος χρυσαφιού και φρούτα ήταν τα γεννήματά της.

Να ΄χουν την ελευθερία σπίτι τη σπηλιά να πούνε

Κήπο γενικά που όλοι μέσα ξένοιαστοι γυρνούνε

Όπου η Φύση ένα έθνος τέκνων της αναγνωρίζει.

(Απόδοση: Μ.-Β. Ραΐζης)

Σε ένα άλλο ποίημά του για τον «Φυλακισμένο του Σιγιόν», τον Ελβετό επαναστάτη Μπονιβάρ, που είχε φυλακιστεί για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, η ειρήνη με τη Φύση λειτουργεί απελευθερωτικά για τον ήρωά του:

Με αράχνες φιλία είχα βρει στη σιωπή

και τις κοίταζα επάνω σε μια τέχνη βουβή,

είχα δει τα ποντίκια εκεί να παίζουν μπροστά

και γιατί να μην ένιωθα όπως νιώθουν κι αυτά;

Ήμασταν όλοι στο ίδιο μέρος μαζί

και εγώ, ο κυρίαρχος κάθε είδους που ζει,

δύναμη είχα να σκοτώσω – Μα, παράξενο αυτό:

Σε ησυχία μαζί τους είχα μάθει να ζω!

(Απόδοση: Θαν. Γιαπιτζάκης)

Ο Λόρδος Βύρων είχε θαυμασμό για την κλασσική Ελλάδα, αλλά γοητεύτηκε και από τα τοπία της και το κλίμα της, όταν την επισκέφθηκε. Γράφει στο ποίημά του « Ο Κουρσάρος»:

Στον Μωριά τα κορφοβούνια, πορφυρά ντυμένος κάλλη

Αργοκατεβαίνει ο ήλιος μεσ΄της δύσης την αγκάλη.

Όχι, οι λάμψεις του δεν είναι θαμπερές καθώς στις χώρες

Του Βορρά, μα φεγγοβόλες, διάφανες και χρυσοφόρες.

Όταν ήσυχα στον πόντο τις αχτίνες του καρφώνει,

Τις σπιθοβόλες κορφούλες των κυματισμών χρυσώνει.

Αποχαιρετά την Ύδρα και το βράχο της Αιγίνης

Με στερνό χαμόγελό του ο Θεός της ωριωσύνης.

Πάντοτε ποθεί να βλέπει την αγαπητή του χώρα,

Αν κι αυτή λαμπρές θυσίες δεν του καίει πλέον τώρα.

(Απόδοση: Λεων. Ραζέλος)

Ξεχωριστό θαυμασμό εκφράζει για τη Ζίτσα της Ηπείρου στο ποίημά του «Το Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ»:

Ω Ζίτσα, από τον σύνδεντρο και φουντωτό σου λόφο

χαριτωμένο και ιερό προβάλλει μοναστήρι.

Εκείθε οπού και αν ρίξουμε το βλέμμα, επάνω, κάτω,

τριγύρω μας, τι χρώματα κάθε λογής, τι τόποι

με θέλγητρα μαγευτικά ξανοίγονται μπροστά μας!

Βράχοι, ποτάμια και βουνά και δάση, απ΄ όλα πλήθος,

και ένας γαλάζιος ουρανός δίνει αρμονία σ΄ όλα.

                                                                  (Απόδοση : Δημ.Σάρρος)

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Μπάιρον είχε έμπρακτα υποστηρίξει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πρώτη του ομιλία στη Βουλή των Λόρδων (27-2-1812) ήταν εναντίον νομοσχεδίου που προέβλεπε την θανατική ποινή για τους εξεγερμένους κλωστοϋφαντουργούς του Νότιγχαμ (τους γνωστούς «Λουδίτες»), που κατέστρεφαν τις μηχανές αντιδρώντας στη μαζική ανεργία, ενώ με άλλη ομιλία του είχε ταχθεί κατά των διακρίσεων σε βάρος των Καθολικών που μόνο αν ασπάζονταν το προτεσταντικό δόγμα είχαν δικαίωμα εισαγωγής στα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ.

Είναι χαρακτηριστικό το ακόλουθο απόσπασμα από «Το Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ»

Ω πρόληψη φανατική, σ΄όποια μορφή κι αν τύχεις,

άγιος κι αν γένεις, είδωλο, παρθένος ή προφήτης

κι αν γένεις μισοφέγγαρο, μα και σταυρός ακόμα,

όποιο κι αν δίνεις σύμβολο στον κόσμο για λατρεία,

κάνεις κακό και οι κληρικοί είναι που θησαυρίζουν,

όπου σ΄ εκμεταλλεύονται. Ποιός θα ξελαγαρίσει

τη σκουριά από της καθαρής λατρείας το χρυσάφι;

(Απόδοση Δημ. Σάρρος)

Είναι φανερό λοιπόν ότι ο Μπάιρον παραμένει εξαιρετικά επίκαιρος.

_______

·          Ο Πάνος Τριγάζης είναι Γενικός Γραμματέας του Συνδέσμου «Μπάιρον» για τον Φιλελληνισμό & Πολιτισμό.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 71, 5/07