ΟΙΚΟΪΣΤΟΡΙΑ: Made in China

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ

«Η γη είναι λειψή και ο κόσμος πολύς»

Κινέζικο ρητό

Υπάρχει μια χώρα, η Κίνα, που με έκταση ίση με το 7% της επιφάνειας της γης, φιλοξενεί και συντηρεί περισσότερο από το 20 % του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτή η εντυπωσιακή συγκέντρωση πληθυσμού, έκφραση μιας αρχέγονης οικονομίας των αριθμών και προσαρμογής σε ένα ιδιόμορφο περιβάλλον ξεκίνησε πριν δυο χιλιάδες χρόνια, όταν 60 περίπου εκατομμύρια άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο βόρειο τμήμα της σημερινής Κίνας.

Ο λαός των Χαν, ένας νομαδικός κτηνοτροφικός λαός της εσωτερικής ασιατικής στέπας, θα προσπαθήσει να κερδίσει την ασφάλεια της αγροτικής ζωής, ξεχερσώνοντας πιθανόν με φωτιά και σκληρή δουλειά τα δάση στην άκρη της στέπας. Οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις της περιοχής και η διάβρωση του εδάφους θα οδηγήσουν το πείραμα σύντομα σε αδιέξοδο και ο δημογραφικά ακμαίος πληθυσμός θα αρχίσει το κλασσικό γλίστρημα της ιστορίας προς το νότο, στα εδάφη του άνω ρου του Κίτρινου ποταμού.

Τα σχετικά εύφορα άμμο-αργιλώδη εδάφη της περιοχής είχαν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για την εποχή, για την καλλιέργεια τους δεν ήταν απαραίτητα τα σιδερένια εργαλεία. Εκεί οι Χαν οριστικά μεταλλαγμένοι πια σε γεωργούς, θα έρθουν αντιμέτωποι με το πρόβλημα διαχείρισης των υδάτων. Η τεχνολογία των αρδεύσεων θα μπει στην ζωή τους, ανοίγοντας τον δρόμο για την επέκταση τους στην υγρή και πιο γόνιμη λεκάνη του κάτω ρου του Κίτρινου Ποταμού. Εκεί θα ανακαλύψουν και την καλλιέργεια του ρυζιού.[1]

Η καλλιέργεια του ρυζιού έχει μια πολύ μεγάλη θερμιδική απόδοση ανά στρέμμα που υπερβαίνει κατά πολύ την αντίστοιχη των δημητριακών, αλλά μικρή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες, περίπου στο μισό της αντίστοιχης των δημητριακών. Επίσης δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις λιπασμάτων, έχει όμως αυξημένες απαιτήσεις εργασίας. Το ρύζι χρειάζεται κυρίως νερό και εργατικά χέρια. Αυτό το παραγωγικό σύστημα αργότερα έφθασε να χρησιμοποιεί 60-80 άτομα ανά εκτάριο, επιτυγχάνοντας όμως αποδόσεις τρεις φορές μεγαλύτερες των στεγνών εδαφών, έτσι ώστε ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο να μπορεί να φιλοξενεί και να συντηρεί τουλάχιστον χίλια άτομα. Σε αυτή όμως την υδάτινη ζωή όπου οι άνθρωποι συνυπήρχαν με τα απόβλητα – λιπάσματα, το βασίλειο των παρασίτων, όπως το σχιστόσωμα, θριάμβευε αποδεκατίζοντας τους πληθυσμούς και κατεβάζοντας δραματικά το μέσο όρο ζωής. Η γονιμότητα της γης ταυτιζόταν δραματικά με την γονιμότητα της γυναικείας μήτρας.

Έτσι διαμορφώθηκε σιγά-σιγά μια αυστηρά οργανωμένη «κοινωνία των αριθμών» που υποκαθιστούσε τη γη με την εργασία, ενώ η ανάγκη μιας κεντρικής διαχείρισης των υδάτων έβαζε τις προϋποθέσεις ύπαρξης μιας αυτοκρατορικής αρχής.[2] Οι οικογένειες καταγράφονταν σε καταλόγους με σαφή καθήκοντα εργασίας. Απαγορευόταν η κατανάλωση κρασιού, η ψυχαγωγία και η εγκατάλειψη της γεωργίας.[3] Οι άνθρωποι παντρεύονταν νωρίς έκαναν πολλά παιδιά και δούλευαν εξαντλητικά στη γη.

Ταυτόχρονα η ανάγκη για γη δεν άφηνε χώρο για βοσκοτόπια των ζώων, εκτός από εκείνα που χρειάζονταν στη γεωργία (κυρίως ο μαθημένος να δουλεύει στο νερό βίσωνας) και τα άλογα για τον στρατό. Αγελάδες και πρόβατα σχεδόν δεν υπήρχαν. Η φτωχή σε γαλακτομικά προϊόντα και ζωικές πρωτεΐνες κινεζική δίαιτα ίσως να καθόρισε και το σωματότυπο των ανθρώπων. Φυσικά δεν υπήρχαν και μάλλινα ρούχα. Αντίθετα η πυκνή συγκέντρωση πληθυσμών και σκουπιδιών ευνοούσε την ανάπτυξη των σκουπιδοφάγων χοίρων που συνήθως κατέληγαν στο τραπέζι των ανώτερων στρωμάτων αυτής της αυστηρά ιεραρχημένης κοινωνίας.

Τον 13^ον αιώνα ο πληθυσμός που είχε επεκταθεί και νοτιότερα στην κοιλάδα Γιανγκτσέ, είχε διπλασιαστεί και φτάσει τα 120 εκατομμύρια. Στα μέσα του 19^ου αιώνα ήταν ήδη  400 εκατομμύρια αλλά αυτή η τεράστια αγορά περιφρονούσε τα «άγρια» προϊόντα των αγγλικών εριουργείων. Προτιμούσε τα παραδοσιακά made in China και φιλικά στο κορμί τους βαμβακερά και μεταξωτά .

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 71, 5/07