|
Αρχή κειμένου
Μαργαρίτα Καραβασίλη: "Τι είναι οι LOCAL AGENDA 21".
Ο όρος «Local Agenda 21» ή «Τοπικό Σχέδιο Δράσης 21» είναι γνωστός στην Ελλάδα σε πολύ λίγους ΟΤΑ. Σε πολλές χώρες, όμως, τόσο στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, όσο και στην Ευρώπη (Ηνωμ. Βασίλειο, Δανία, Γερμανία, Νορβηγία, Σουηδία, κ.λπ.) πολλοί δήμοι και νομαρχίες έχουν επιλέξει τη «Local Agenda 21» ως το βασικό πολιτικό εργαλείο για την «αειφόρο» ανάπτυξή τους.
Πριν από τρία χρόνια ολοκληρώθηκε και στη χώρα μας η πρώτη εφαρμογή της «Local Agenda 21» στους Δήμους Αμαρουσίου και Χαλανδρίου με σίγουρα ενδιαφέροντα αποτελέσματα.
Τι είναι, όμως, η «Local Agenda 21»;
Το 1992 στη σύνοδο κορυφής του Ρίο η απόφαση για συλλογική δράση στον 21ο αιώνα με στόχο την αναβάθμιση του περιβάλλοντος και τη βελτίωση των όρων διαβίωσης των ανθρώπων καταγράφηκε σε ένα κείμενο ? πρόγραμμα δράσης για τον 21ο αιώνα που ονομάστηκε «Agenda 21». Σύμφωνα με το κείμενο αυτό τα κράτη μέλη του ΟΗΕ δεσμεύθηκαν να μειώσουν τη χρήση μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και φυσικών πόρων καθώς και την παραγωγή απορριμμάτων και ρύπανσης, να προστατεύσουν τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, να κατανείμουν δικαιότερα τον πλούτο, τις ευκαιρίες και τις ευθύνες για το μέλλον ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο κ.λπ.
Η σημαντικότερη καινοτομία της «Agenda 21» βρίσκεται στις διαδικασίες που προτείνονται ως οι πλέον κατάλληλες για την επίτευξη των στόχων αυτών: δημοκρατικές, συναινετικές διαδικασίες που εξασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και την ανάπτυξη μιας οικολογικής αντίληψης, ευθύνης και «διαφορετικής» συμπεριφοράς. Οι νέες αυτές διαδικασίες συμμετοχής των πολιτών σύμφωνα με την «Agenda 21» πρέπει να αναπτυχθούν στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης γιατί εκεί λαμβάνονται οι σημαντικές αποφάσεις που ρυθμίζουν την καθημερινή ζωή των πολιτών, αλλά και εκεί μπορεί να λειτουργήσουν καλύτερα διαδικασίες οικοδόμησης συναίνεσης μέσα από τις οποίες οι πολίτες μαζί με τις τοπικές αρχές θα πρέπει να καταλήξουν σε ένα «Σχέδιο Δράσης για τον 21ο αιώνα», δηλαδή μια «Local Agenda 21».
Η καινοτόμος μεθοδολογία της «Local Agenda 21» πυροδοτεί σημαντικές αλλαγές στον τρόπο πολιτικής λειτουργίας της Τοπική Αυτοδιοίκηση καθώς με την εφαρμογή της περνάμε από ένα πρότυπο «αυταρχικής διακυβέρνησης» σε ένα πρότυπο «συμμετοχικής διακυβέρνησης», όπου οι αποφάσεις λαμβάνονται με την ενεργό συμμετοχή και συναίνεση των πολιτών. Κατά την άποψή μου το πρότυπο αυτό αποτελεί μονόδρομο για την εφαρμογή μιας πραγματικά αειφόρου αναπτυξιακής πολιτικής. Η αειφόρος ανάπτυξη δεν μπορεί να υλοποιηθεί με αποφάσεις και μέτρα που επιβάλλονται χωρίς να έχουν προηγουμένως καν συζητηθεί με τους πολίτες, γιατί τότε είτε δεν θα εφαρμοστούν σωστά, είτε και θα υπονομευθούν.
Πώς, όμως, θα αντιμετωπιστούν οι οργανωμένες αντιδράσεις από κοινωνικές ομάδες που αισθάνονται ότι θίγονται τα συμφέροντά τους από μια αειφόρο πολιτική;
Καταρχήν, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι πολλές φορές η αντίσταση που προβάλλουν ορισμένες κοινωνικές ομάδες ή και μεμονωμένα άτομα σε αποφάσεις που αναβαθμίζουν ή προστατεύουν το περιβάλλον δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στο ότι θίγονται τα άμεσα συμφέροντά τους, αλλά συχνά στην άγνοιά τους τόσο για τα προβλήματα -τα αίτια, τη φύση και τις συνέπειές τους-, όσο και για τις προτεινόμενες λύσεις. Η άγνοια με τη σειρά της δημιουργεί ανασφάλεια, καχυποψία, επιθετικότητα... που ευνοούν τις συγκρούσεις.
Στα πλαίσια της «Local Agenda 21» ο σχεδιασμός του μέλλοντος βασίζεται στην ενεργό συμμετοχή των πολιτών και άλλων φορέων. Η συμμετοχή τους σε δημοκρατικές διαδικασίες συναπόφασης τους επιτρέπει να γνωρίσουν τα αίτια, τη φύση και τις συνέπειες των προβλημάτων και των λύσεων. Ο καλά πληροφορημένος πολίτης είναι εκείνος που θα βοηθήσει ενεργά το Δήμο στο έργο του βιώνοντας την συμμετοχή του στα κοινά σαν έκφραση της πολιτικής του ταυτότητας.
Φυσικά δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι οι διαφορετικές ανάγκες και τα συγκρουόμενα συμφέροντα της βιομηχανίας, του εμπορίου, των υπηρεσιών και των κατοίκων καθιστούν δύσκολη την επίτευξη ισορροπιών σε περιοχές όπου συνυπάρχουν. Οι συμμετοχικές διαδικασίες της «Local Agenda 21», όμως, αμβλύνουν τις συγκρούσεις αυτές γιατί εστιάζονται στην προσπάθεια επίτευξης αμοιβαίου συμβιβασμού, έτσι ώστε να αναδείξουν συνεργάτες και όχι νικητές και ηττημένους.
Ας σημειωθεί ότι οι συμμετοχικές διαδικασίες δεν υποκαθιστούν τη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ρόλος τους είναι να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τα θεσμικά όργανα έτσι ώστε να μπορούν να πάρουν σωστές αποφάσεις για την αειφόρο ανάπτυξη ενσωματώνοντας τις θέσεις των πολιτών.
Στη χώρα μας η εφαρμογή της «Local Agenda 21» δεν ολοκληρώθηκε. Περιορίστηκε στην εκπόνηση μελετών και προτάσεων για την «περιβαλλοντική» αναβάθμιση δράσεις που αποτελούν απλώς την προϋπόθεση για το πραγματικό ζητούμενο του προγράμματος που είναι η συμμετοχή των πολιτών. Οι συγκεκριμένοι Δήμοι αποδείχθηκαν παρά τα μεγάλα τους λόγια «λίγοι» για τις περιστάσεις και δεν προχώρησαν στο πείραμα της λήψης αποφάσεων με την άμεση συμμετοχή των δημοτών τους.
Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, αναγνωρίζοντας τον σημαντικό ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, ειδικά σε τοπικό επίπεδο στους κυριότερους οικονομικούς τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η διαχείριση των φυσικών πόρων, η διαχείριση αποβλήτων, η ατμοσφαιρική ρύπανση και ο αστικός σχεδιασμός, υποστήριξε πρωτοβουλίες για την προώθηση της «Local Agenda 21».
Οι Δήμοι Αμαρουσίου και Χαλανδρίου, υποστηριζόμενοι από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, πραγματοποίησαν πιλοτικό πρόγραμμα για τη "συνεργασία τοπικών αρχών για την αειφόρο ανάπτυξη και τη «Local Agenda 21», το οποίο εγκρίθηκε από την Επιτροπή LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα αυτό ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1996 και ολοκληρώθηκε τέλος του 1998, από τους εν λόγω Δήμους και τη συνεργασία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας (ΚΕΔΚΕ), η οποία αποτελεί τον συντονιστικό οργανισμό για όλους τους ελληνικούς Δήμους και Κοινότητες.
Αλλοι Δήμοι έχουν επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για το πρόγραμμα, και έξι από αυτούς ετοιμάζουν αντίστοιχα προγράμματα για την εφαρμογή της «Local Agenda 21».
Οι τομείς που εξετάζονται απο το πρόγραμμα είναι οι εξής:
• Ενέργεια
• Διαχείριση αποβλήτων
• Αστικό περιβάλλον
• Μεταφορές
• Εργασία
• Υγεία
• "Πράσινη" κατανάλωση
• Εκπαίδευση
• Κηποτεχνία και καλλιέργεια
• Δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο
Το πρόγραμμα περιελάμβανε και τη δημιουργία και εκπαίδευση ομάδων της τοπικής κοινότητας, μέσω της διεξαγωγής κοινών συναντήσεων εργασίας, καθώς και την περιβαλλοντική κατάρτιση όλων των οργάνων της τοπικής κοινότητας, μέσω της διοργάνωσης αρκετών σεμιναρίων.
Τα αποτελέσματα του προγράμματος είναι τα εξής:
• καθιέρωση της «Local Agenda 21» στους Δήμους Αμαρουσίου και Χαλανδρίου
• μεταφορά/ανταλλαγή γνώσεων και εμπειρίας με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες σε θέματα σχετικά με το περιβάλλον και τη βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω κοινών δράσεων του προγράμματος
• ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ όλων των παραγόντων της κοινότητας, αφού η καθιέρωση της «Local Agenda 21» είναι μια διαδικασία που καθορίζεται από κοινού από την τοπική αυτοδιοίκηση και τους εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας
• ευαισθητοποίηση άλλων ελληνικών Δήμων μέσω της εκτεταμένης διάδοσης των αποτελεσμάτων (έκδοση οδηγών και ενημερωτικών φυλλαδίων, διοργάνωση διαλέξεων, κλπ.)
• καθιέρωση επικοινωνίας και στενής συνεργασίας ανάμεσα στην ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση και στις τοπικές αυτοδιοικήσεις άλλων χωρών (αφού αυτό αποτελεί μέρος του προγράμματος συνεργασίας των δύο ελληνικών Δήμων), εθνικές ενώσεις τοπικής αυτοδιοίκησης άλλων χωρών και διεθνείς ενώσεις τοπικών πρωτοβουλιών.
Δύο επιτυχημένα παραδείγματα της εφαρμογής των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης από τοπικές αρχές είναι οι περιπτώσεις του Λαυρίου και της Πλάκας.
Το Λαύριο, μια πόλη με ιδαίτερα προβλήματα και άμεση ανάγκη οικονομικής ανακαμψης, ευαισθητοποιήθηκε έγκαιρα στα περιβαλλοντικά θέματα και να εφαρμόσει ένα κοινά αποδεκτό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης. Το Μάιο του 1995 στο Λαύριο, έγινε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η διατύπωση της Περιβαλλοντικής Χάρτας της περιοχής μέσα από συναινετικές διαδικασίες και συμμετοχή φορέων και πολιτών του Δήμου. Αυτή η προσπάθεια δεν ήταν μόνο σημαντική για την ευαισθητοποίηση, κινητοποίηση και σωστή ενημέρωση των κατοίκων για τα προβλήματα του Δήμου τους, αλλά επιπλέον συνέβαλε στην αλληλοενημέρωση των φορέων και κυρίως στον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων και την επίσπευση των προγραμμάτων στην περιοχή. Επιπλέον βοήθησε στη άσκηση μεγαλύτερης πίεσης προς την πολιτική εξουσία, για την επίτευξη των στόχων, με αποτέλεσμα την χρηματοδότηση προγραμμάτων, όπως αυτό για την εξυγίανση των εδαφών και την ίδρυση ενόςΤεχνολογικού και Πολιτιστικού Πάρκου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.
Στην περίπτωση της Πλάκας, η αναβάθμιση του παλαιού τμήματος της πόλης με επιτυχή περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματα, βασίστηκε στο κοινό όραμα μερικών οργανώσεων, σε ένα σταδιακό σχέδιο παρεμβάσεων και μια συνέχεια στην πολιτική διαδοχικών κυβερνήσεων που επέτρεψε την αποκατάσταση του ιστορικού, παραδοσιακού και οικιστικού χαρακτήρα αυτής της μοναδικής περιοχής.
|
Επιστροφή