Η Γεωλογική και Γεωμορφολογική Κληρονομιά της Ελλάδας

Στo πλαίσιο του 11^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας (ΕΓΕ), που πραγματοποιήθηκε από 23 έως 26 Μαΐου 2007 στην Αθήνα, διοργανώθηκε ειδική συνεδρία με θέμα τη Γεωλογική-Γεωμορφολογική κληρονομιά και τη διατήρησή της.

Στη συνεδρία αυτή συμμετείχε ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων από διάφορες ειδικότητες και συζητήθηκε η αξία του αβιοτικού και ιδιαίτερα του γεωλογικού περιβάλλοντος και η ανάγκη ανάδειξης και προστασίας του στην Ελλάδα, τουλάχιστον στο βαθμό που αυτό συμβαίνει σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Τα τεράστια βήματα που έχουν γίνει για το σεβασμό και την προστασία της φύσης σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, η διεπιστημονική πλέον προσέγγιση όλων των συνιστωσών του περιβάλλοντος και η αλληλεπίδραση τους, αλλά κυρίως η ολοένα αυξανόμενη ευαισθητοποίηση των πολιτών στα ζητήματα αυτά, ωθούν την προσοχή της σύγχρονης κοινωνίας και στον μη-έμβιο, τον αβιοτικό κόσμο που μας περιβάλλει.

            Τα πετρώματα, τα ορυκτά και οι σχηματισμοί τους, οι μορφές του αναγλύφου, τα αποτελέσματα των φυσικών διεργασιών της Γης, καθώς και τα ίχνη της παλιότερης ζωής (απολιθώματα), αποτελούν τη γεωλογική-γεωμορφολογική κληρονομιά ενός τόπου, που χρήζει πλέον της ίδιας προστασίας και διατήρησης με αυτήν του βιοτικού περιβάλλοντος. Ο λόγος είναι ότι το αβιοτικό περιβάλλον είναι αναπόσπαστο μέρος του όλου που συνιστά τη φύση γύρω μας. Κάθε προσπάθεια μονοδιάστατης προσέγγισης της φύσης είναι αποσπασματική και ελλιπής οδηγώντας σε μοιραία μερικές φορές αποτελέσματα.

Η γεωλογική κληρονομιά της χώρας μας πέραν του μεγάλου πλούτου και της ποικιλίας της είναι συστατικό στοιχείο κάθε αξιομνημόνευτου επιτεύγματος και χαρακτηριστικού της. Τα ποικίλα κοιτάσματα μαρμάρων έδωσαν την ύλη για τη δημιουργία των αριστουργημάτων της κλασικής εποχής, τα πλούσια μεταλλεύματα χρυσού και αργύρου στήριξαν διαχρονικά τις ελληνικές δυναστείες, οι ποικίλες και σε μεγάλο βαθμό ενεργές, γεωλογικές διεργασίες συνέθεσαν και συνθέτουν τον πλούτο του αναγλύφου της χώρας μας με τα χιλιάδες νησιά, τα επιβλητικά βουνά, και τις ατέλειωτες ακτογραμμές. Το σημαντικότερο όμως, δημιούργησαν το υπόβαθρο, το ζωογόνο πόρο για τη διαχρονική παρουσία και εξέλιξη της ζωής.

Όλος αυτός ο πλούτος, παρόλη την αξία του για την επιστήμη, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό, δυστυχώς δεν τυγχάνει της προσοχής και της προστασίας που ταιριάζει σε μια σύγχρονη και Ευρωπαϊκή χώρα. 

Σημαντικές γεωλογικές θέσεις (γεώτοποι) έχουν εντελώς καταστραφεί, όπως τα απολιθωματοφόρα μάρμαρα της Επιδαύρου με τα εντυπωσιακά απολιθώματα αμμωνιτών, ή κινδυνεύουν άμεσα, όπως η σπουδαία παλαιοντολογική θέση στο Πικέρμι που μας διαφώτισε για τον πλούτο των ζώων μιας πολύ παλιάς εποχής, ή τα μοναδικά παγκοσμίως ορυκτά της Σερίφου που παράνομα καταληστεύονται από ξενόφερτους συλλέκτες ή καταστρέφονται στο βωμό της άναρχης οικιστικής ανάπτυξης. Αυτά είναι ελάχιστα μόνο ενδεικτικά παραδείγματα της υπάρχουσας κατάστασης.

Η Ελληνική πολιτεία έχει προβλέψει ένα σχετικά ικανοποιητικό νομικό πλαίσιο για την προστασία και διατήρηση της βιοτικής κυρίως, αλλά σε ένα βαθμό και της αβιοτικής φύσης. Δυστυχώς όμως το υπάρχον νομικό πλαίσιο δεν εφαρμόζεται στην πράξη, όχι μόνο από ιδιώτες, αλλά και από την ίδια την πολιτεία και τα διάφορα όργανά της. Οι Περιβαλλοντικές Μελέτες αποδίδουν ελάχιστη ή καθόλου σημασία στο γεωλογικό και γεωμορφολογικό περιβάλλον αδιαφορώντας για την υποβάθμιση ή την καταστροφή του. Η περιβαλλοντική νομοθεσία δεν εφαρμόζεται στο αβιοτικό περιβάλλον με τον ίδιο τρόπο και στον ίδιο βαθμό που αυτό γίνεται για το βιοτικό, ενώ και οι χρηματοδοτήσεις είναι μηδαμινές σε σχέση με αυτές που αφορούν στην χλωρίδα και πανίδα.

Όμως η Γεωλογική και Γεωμορφολογική κληρονομιά πέραν από ένας ακόμη φυσικός πόρος, μια πηγή γνώσης και μάθησης, είναι κάτι περισσότερο, είναι μια σταθερή και διαχρονική αξία που συμβάλλει στην ποιότητα ζωής και στην βελτίωση της αισθητικής της σύγχρονης αστικοποιημένης κοινωνίας.

Μια προσπάθεια που συμβάλει στην τοπική ανάπτυξη και στην προστασία και προβολή της γεωλογικής κληρονομιάς αποτελεί ο θεσμός των γεωπάρκων, των οποίων η δημιουργία σε περιοχές με ιδιαίτερη γεωλογική και γεωμορφολογική κληρονομιά, υποστηρίζεται ενεργά από την UNESCO. Η λειτουργία γεωπάρκων τελευταία χρόνια στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύει ότι  αποτελούν αποτελεσματικό εργαλείο για την ουσιαστική προστασία των γεωτόπων και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τις αξίες της γεωδιατήρησης.

Η Επιτροπή Γεωλογικής και Γεωμορφολογικής Κληρονομιάς της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας και ο επιστημονικός κόσμος της χώρας που μελετά το αβιοτικό περιβάλλον ζητά από την πολιτεία και τα όργανα της να στρέψουν την προσοχή τους στον πλούτο αυτό, να ενεργοποιήσουν τους νόμους και τις διατάξεις που διέπουν την προστασία και διατήρησή του, καθώς και να αυξήσουν τη χρηματοδότηση για τους σκοπούς αυτούς.

Παράλληλα, προτρέπει τις τοπικές αρχές και τους πολίτες να στραφούν στο φυσικό αυτό πλούτο, να γνωρίσουν την αξία του και να ανακαλύψουν τα οφέλη που μπορεί να προσδώσουν τόσο στον πολιτισμό μας, όσο και στην βελτίωση της ποιότητας της ζωής.

Τέλος, καλεί όλους τους γεωεπιστήμονες να συμβάλουν στην καταγραφή, τη σήμανση και την ανάδειξη της γεωλογικής και γεωμορφολογικής κληρονομιάς της χώρας μας, να βοηθήσουν ώστε αυτή να αναδειχθεί σε στοιχείο του αναπτυξιακού σχεδιασμού, να ενταχθεί στην εκπαίδευση, την έρευνα, την περιηγητική πρακτική και τον εναλλακτικό τουρισμό, καθώς επίσης να ενσωματωθεί στην οικογεωγραφική φυσιογνωμία της κάθε περιοχής.    

Ο γεωλογικός και γεωμορφολογικός πλούτος της χώρας μας είναι μια βαριά κληρονομιά που μας δώρισε η φύση, την οποία αξίζει να διαφυλάξουμε όσο και όλα τα υπόλοιπα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού μας.

Η Επιτροπή Γεωλογικής –Γεωμορφολογικής Κληρονομιάς της Ε.Γ.Ε.

Επικοινωνία: Ειρ. Θεοδοσίου, Μεσογείων 70,

Αθήνα 11527

τηλ. 210 7792871, φαξ 210 7779467

ren@igme.gr, etheodosiou@vivodinet.gr