Αναζητώντας το βιώσιμο «Αστικό μας Μέλλον»

Συνέντευξη της Molly O' Meara Sheehan*

στο Δαίμονα της Οικολογίας

1.        Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι που οδήγησαν το Ινστιτούτο Worldwatch στην αναζήτηση του "αστικού µέλλοντος» όπως το προσδιορίζετε σε όλες τις ηπείρους του πλανήτη µας;

Η οικονοµική πρόοδος, η τεχνολογική ανέλιξη, και η αύξηση του πληθυσµού συνέβαλαν τις τελευταίες δεκαετίες στην προώθηση της αστικοποίησης. Πριν από δέκα χιλιάδες χρόνια, ο άνθρωπος ήταν κυνηγός-συλλέκτης που µετακινείτο µαζί µε τους τροφικούς του πόρους. Η γεωργία έκανε δυνατή τη δηµιουργία των πρώτων πόλεων. Με την βιοµηχανική επανάσταση, οι πληθυσµοί της Ευρώπης, της Βόρειας Αµερικής και της lαπωνίας, αστικοποιήθηκαν, αφού οι κάτοικοι της υπαίθρου συνέρευσαν στις πόλεις, ψάχνοντας δουλειές στη βιοµηχανία. Σήµερα, περίπου το 75% του πληθυσµού στον "βιοµηχανικό κόσµο" ζει σε αστικές περιοχές.

Σε αυτές τις σχετικά πλούσιες περιοχές, η αστικοποίηση απέφερε κέρδη. Οι χώρες µε υψηλή θέση στον Κατάλογο Ανθρώπινης Ανάπτυξης των Ηνωµένων εθνών, που αποτιµά τα επίπεδα υγείας και εκπαίδευσης, συγκαταλέγονται επίσης και µεταξύ των πιο αστικοποιηµένων.

Σήµερα, η ταχύτερη αστικοποίηση λαµβάνει χώρα στη Αφρική, που είναι αστική µόνο κατά 38%, και στις αναπτυσσόµενες περιοχές της Ασίας, που είναι µετά βίας 40% αστικές. Στις ερχόµενες δεκαετίες, η προοπτική εύρεσης εργασίας θα φέρει ακόµα περισσότερους κατοίκους των περιοχών αυτών στις πόλεις. Πράγµατι, το µεγαλύτερο µέρος της αύξησης του παγκοσµίου πληθυσµού στις επόµενες δεκαετίες αναµένεται να λάβει χώρα στην αστική Αφρική, την Ασία και σε µικρότερο βαθµό στη Λατινική Αµερική, η οποία διαθέτοντας σήµερα αστικό πληθυσµό 77%, έχει ήδη περάσει το στάδιο της αστικοποίησης.

2.        Συγκρίνοντας τις ΗΠΑ µε άλλες ανεπτυγµένες χώρες, ποια πιστεύετε ότι είναι τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των πολιτικών για την πόλη στις ΗΠΑ και µε ποιους τρόπους θα µπορούσαν να στραφούν οι αµερικανικές πόλεις σε µονοπάτια αειφόρου ανάπτυξης;

Οι πόλεις στις ΗΠΑ χρησιµοποιούν τεράστιες ποσότητες ορυκτών καυσίµων. Κατασκευάζουµε ανεπαρκή σε ενέργεια κτίρια, χωρίς να υπολογίζουµε τις επιπτώσεις στο τοπικό κλίµα, και προτιµούµε το ιδιωτικό αυτοκίνητο από άλλα, πιο αποδοτικά σε ενέργεια, µεταφορικά µέσα. Με 5% του παγκόσµιου πληθυσµού, στις Ηνωµένες Πολιτείες αναλογεί το 25% των εκποµπών των παγκοσµίων εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα από ανθρώπινες δραστηριότητες! Αυτό δεν είναι µόνο περιβαλλοντικό πρόβληµα, αλλά και πρόβληµα δικαίου κι ηθικής.

Παρόλο που οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κυότο για τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα, ένας αυξανόµενος αριθµός δηµοτικών αρχών και τοπικών διοικήσεων αναλαµβάνουν δράση. Το Σικάγο έχει θέσει ως στόχο µέχρι το 2010, το 20% της ενέργειάς του να προέρχεται από ανανέωσιµες πηγές. Πέρυσι, το Μπούλντερ θέσπισε για πρώτη φορά φόρο στις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα. Το Σάν Φρανσίσκο απέσυρε ένα αυτοκινητόδροµο από την προκυµαία στη δεκαετία του '90 και τον έχει ανακατασκευάσει σε δρόµο µε δενδροστοιχίες και διαδροµές για πεζούς και ποδηλάτες. Περίπου 350 δήµαρχοι, που εκπροσωπούν 54 εκατοµµύρια Αµερικανούς -κάτι περισσότερο από το 1/6 του πληθυσµού- έχουν υπογράψει την Σύµβαση Προστασίας του Περιβάλλοντος των Αµερικανών Δηµάρχων, για να πορευτούν προς, ή και να ξεπεράσουν, τον στόχο του Πρωτοκόλλου του Κυότο.

3.        Στην Κατάσταση του Κόσµου 2007, αναφέρεστε στην ‘Lοsangelίsatίοn’ (Λοσαντζελοποίηση), ως παράδειγµα αρνητικής διαχείρισης της αστικοποίησης. Υπάρχουν θετικά παραδείγµατα αµερικανικών πόλεων; Μπορείτε να µας τα περιγράψετε µε λίγα λόγια;

Παρόλο που το Λος Άντζελες είναι διαβόητο για την χαµηλής πυκνότητας, αυτοκινητo­κεντρική ανάπτυξη, η πόλη σιγά σιγά αλλάζει. Δεν έχει µείνει άλλο έδαφος για απρόσκοπτη ανάπτυξη προαστίων, οι κάτοικοι δεν είναι πρόθυµοι να οδηγούν σε µεγαλύτερες αποστάσεις και η έλλειψη νερού έχει προσλάβει έκταση σοβαρής κρίσης. Η πόλη έχει αρχίσει να µειώνει την ανάπτυξή της στο κέντρο, να γεµίζει κενά στον ιστό της και να αυξάνει την πυκνότητα του πληθυσµού της.

Το Πόρτλαντ του Όρεγκον έχει εφαρµόσει εδώ και αρκετές δεκαετίες πολιτικές προκειµένου να αποφύγει τα λάθη του Λος Άτζελες. Το 1973, η πολιτεία πέρασε ένα νόµο, ο οποίος απαιτούσε από τις µητροπολιτικές περιοχές να θεσπίσουν όρια για την αστική ανάπτυξη. Μετά τον καθορισµό αυτού του ορίου το 1980, η πόλη κατεδάφισε έναν αυτοκινητόδροµο 6 λωρίδων που περνούσε µπροστά από το ποτάµι, αντικαθιστώντας τον µε ένα πάρκο για ποδηλάτες και πεζούς και µεταµόρφωσε ένα τεράστιο χώρο στάθµευσης στο κέντρο της πόλης σε πλατεία.

4.        Στην Ασία, ποιες είναι οι συνολικές προοπτικές για τις <ψεγαπόλεις»; Είστε αισιόδοξη γι' αυτές;

Οι περισσότεροι από τους κατοίκους αστικών περιοχών του κόσµου ζουν σε οικισµούς µε πληθυσµό µικρότερο των 500.000. Οι µεγαπόλεις µε πληθυσµό άνω των 10 εκατοµµυρίων αποτελούν µόνο το 9% του παγκοσµίου αστικού πληθυσµού, αλλά εκφράζουν τις πιο εµφανείς πλευρές της αστικοποίησης.

Η Ασία, η πιο πολυάνθρωπη περιοχή του πλανήτη, θα εξακολουθήσει να φιλοξενεί τις περισσότερες µεγαπόλεις. Μέχρι το 2015, ο ΟΗΕ θα έχει µελετήσει 22 µεγαπόλεις, µε 12 από αυτές στην Ασία: Τόκυο, Μουµπάι (Βοµβάη), Δελχί, Σαγκάη, Καλκούτα, Ντάκα, Τζακάρτα, Καράτσι, Μανίλα, Πεκίνο, Οσάκα και Γκουάνγκτζου.

Η Ασία διαθέτει ένα ποικιλόµορφο αστικό τοπίο. Η Ανατολική Κίνα και οι τελευταία εκβιοµηχανιζόµενες χώρες της Ανατολικής Ασίας χαρακτηρίζονται από ραγδαία

αυξανόµενα εισοδήµατα και αντίστοιχα εντεινόµενα επίπεδα αστικοποίησης, κατά την τελευταία γενιά. Στη Δυτική Κίνα, τη Βόρεια Ασία και το εσωτερικό της Ασίας, η αστικοποίηση είναι επίσης ραγδαία, αλλά εκεί η υπάρχει εκτεταµένη φτώχεια, για παράδειγµα το 1/3 του αστικού πληθυσµού της lνδίας αντιµετωπίζει πολύ σοβαρή φτώχεια. Στην Κεντρική Ασία, όπου δεν υπάρχουν καθόλου µεγαπόλεις, οι αστικοί πληθυσµοί συγκεντρώθηκαν σε πολλές πόλεις κατά την διάρκεια των αναταραχών που ακολούθησαν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι µεγαπόλεις της Ασίας αποτελούν σηµαντικά κέντρα ανάπτυξης. Θα χρειαστούν καλύτερο περιφερειακό σχεδιασµό και διακυβέρνηση για να αντιµετωπίσουν τις τεράστιες προκλήσεις που υφίστανται µε την τεράστιας έκτασης µόλυνση του αέρα και του νερού. Το Τόκυο, µε πληθυσµό περίπου 35 εκατοµµυρίων κατοίκων, µας αποδεικνύει ότι µε επαρκείς πόρους και αποτελεσµατική διακυβέρνηση µία µεγάπολη µπορεί να λειτουργήσει αποτελεσµατικά για τους κατοίκους της.

5.        Μπορείτε να περιγράψετε εν συντοµία την κατάσταση των µεγαπόλεων της Αφρικής; Ποια είναι η απαιτούµενη στρατηγική για την βελτίωση της ζωής εκεί;

Σύµφωνα µε στατιστικά του ΟΗΕ, η Αφρική έχει µόνο µία µεγάπολη: το Λάγος, στη Νιγηρία. Όπως κι άλλες τεράστιες πόλεις στην υπο-σαχάρια Αφρική, το Λάγος υποφέρει από ρηµαγµένες υποδοµές. Οι διαθέσιµες ποσότητες νερού των δήµων ικανοποιούν µετά βίας τη µισή από τη ζήτηση, µε αποτέλεσµα η µισή πόλη, συµπεριλαµβανόµενου του φτωχότερου µέρους της, να πληρώνει περισσότερα για να παίρνει νερό από µlκροπωλητές. Τα ταχύτατα αυξανόµενα άναρχα αστικά κέντρα, θα µπορούσαµε να τα αποκαλέσουµε µεγαχωριά της Αφρικής, µε πληθυσµούς πολλών εκατοντάδων χιλιάδων, αναπτύσσονται επίσης πολύ γρήγορα, µε αποτέλεσµα να δυσκολεύουν την κυβέρνηση να τα διαχειριστεί.

Η δοµή πολλών αφρικανικών πόλεων ανακλά τις επιλογές των Ευρωπαίων κατά την αποικιοκρατική περίοδο, που σχεδίασαν πόλεις χωρίς προβλέψεις για µελλοντικές επεκτάσεις. Οι γειτνιάζουσες περιοχές των αυτοχθόνων χτίστη καν µε µικρή προσοχή στο νερό και τις συνθήκες υγιεινής, τις µεταφορές και τα δίκτυα. Η έλλειψη υποδοµών για τους φτωχούς, που ακολουθήθηκε από ραγδαία αστική ανάπτυξη, παρήγαγε τεράστιους πληθυσµούς που κατοικούν σε παραγκουπόλεις, ζουν µε το ρίσκο ασθενειών και περιβαλλοντικών κινδύνων, όπως οι πληµµύρες. Οι επενδύσεις στο νερό των πόλεων και την υγειονοµία είναι ζωτικής σηµασίας.

____  

* Η Molly Ο' Meara Sheehan είναι περιβαλλοντολόγος, ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Worldwatch. Συνεργάτης στην /nternationa/ Hera/d Tribune και την Washington Post, έχει ασχοληθεί µε θέµατα αστικού περιβάλλοντος και είναι η συντονίστρια και µία από τους συγγραφείς της Κατάστασης του Κόσµου 2007: Το αστικό µας µέλλον.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 72, 6/07