Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ ΛΑΩΝ

Ηλίας Ευθυμιόπουλος

Το πρώτο θύμα της απαράδεκτης επίθεσης στο Ιράκ, είναι η ίδια η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ. Πρώτον γιατί είναι υποχρεωμένη να στηρίζει από πατριωτισμό έναν πόλεμο βασισμένο σε ψέματα και δεύτερον γιατί, ενώ ψήφισε θεωρητικά την εσωστρέφεια, είδε τα γεράκια να επεκτείνουν την αμερικανική επικράτεια και τα συμφέροντά της στις τέσσερις άκρες του πλανήτη.

Υπάρχει λοιπόν εξαπάτηση και έλλειμμα δημοκρατίας. Όχι μόνο βέβαια στις ΗΠΑ (όπου άλλωστε ψηφίζει μόνο το 25%), αλλά και στην ίδια την διχασμένη Ευρώπη, με τις μισές κυβερνήσεις να υποστηρίζουν έναν βρώμικο πόλεμο και τις άλλες μισές να προσπαθούν να μαζέψουν τα συντρίμμια. Στην άλλη άκρη, οι διαδηλωτές των δρόμων και οι πασιφιστές του Internet. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το 80% των Ευρωπαίων πολιτών είναι ενάντια στον πόλεμο. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τις κυβερνήσεις τους. Το πρώτο συμπέρασμα απ’ αυτήν την αναντιστοιχία είναι πως το λαϊκό αίσθημα προδίδεται και πως η (αντιπροσωπευτική) δημοκρατία φαλκιδεύει την ψήφο και την εντολή της κοινωνικής βάσης από την οποία εκπορεύεται. Το δεύτερο συμπέρασμα είναι πως η Ευρώπη του αύριο πρέπει να είναι κάτι διαφορετικό και κάτι πολύ περισσότερο απ’ αυτό που σήμερα συγκροτεί η συγκυριακή σύνθεση των Συμβουλίων. Πρέπει να μπορεί να αντανακλά και να εκφράζει με πραγματικό (και όχι συμβολικό ) τρόπο τη βούληση των πολιτών υπερβαίνοντας αν χρειαστεί τα εθνικά σύνορα. Πρέπει να μπορεί να δίνει την δυνατότητα έκφρασης και συμμετοχής σε τόσο κρίσιμες αποφάσεις όπως είναι η ειρήνη και ο πόλεμος, σε μια πλειοψηφία που θα αντιπροσωπεύεται σε Κοινοτικά όργανα (όπως είναι για παράδειγμα το Κοινοβούλιο) μέσα από μια καθολική ψηφοφορία.

Μια τέτοια προοπτική, ξεπερνά την πολιτική των (αθέατων) σκοπιμοτήτων, δίνει νόημα και περιεχόμενο στην ένωση, διαμορφώνει πολιτικές οντότητες με διάρκεια και συνέπεια και συγκροτεί σε στέρεα βάση τον μόνο πόλο που μπορεί να αντισταθεί στην αυθαιρεσία της μιας και μόνης υπερδύναμης, τον μόνο πόλο που μπορεί να στηρίξει ένα παγκόσμιο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, την μόνη ελπίδα για την ειρήνη. Η ιδεολογική άλλωστε απόκλιση των «δύο κόσμων» δεν αναδείχθηκε μόνο στον παρόντα πόλεμο, αλλά και σ’ όλα τα μεγάλα πλανητικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα το διεθνές εμπόριο, ο έλεγχος της τεχνολογίας, η γεωργική πολιτική, το περιβάλλον…

Η πρόταση για ανα-θεώρηση της Ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και του Ευρωπαϊκού Συντάγματος,  υπό το πρίσμα των εξελίξεων του παρόντος πολέμου, είναι επείγουσα όσο ποτέ: εξαιτίας της διεύρυνσης που βρίσκεται επί θύραις, για να μην οδηγηθούμε σε μια πολυεθνική Βαβυλωνία που θα παραλύει μπροστά σε κάθε κρίση,  μπροστά σε κάθε κρίσιμη απόφαση. Εξαιτίας επίσης των εξελίξεων και των μετατοπίσεων στους γεωπολιτικούς συσχετισμούς: εκτός από τον εκκολαπτόμενο δι-Ευρωπαϊκό άξονα Βόνης-Μόσχας-Παρισιού, υπάρχουν νέες δυνάμεις όπως η Βραζιλία, η Νότιος Αφρική και το Μεξικό, χωρίς να ξεχνάμε το ειδικό βάρος της Ινδίας και της Κίνας και την αντίθεσή τους στον πόλεμο των πολιτισμών. Είναι μια ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη, όσο κι αν αυτή αναδεικνύεται μέσα απ’ τα συντρίμμια του πολέμου, της απελπισίας, της μισαλλοδοξίας και της καταστροφής.

Η παρούσα κρίση, παρά την απορρύθμιση, έχει και τις θετικές πλευρές της. Μας αναγκάζει, εμάς τους Ευρωπαίους, να ξανασκεφτούμε τους όρους με τους οποίους συγκροτείται σήμερα η παγκοσμιοποίηση. Και κυρίως να μην ξεχνάμε το κλασσικό της πρόσωπο, που δεν είναι σίγουρα ούτε η συναίνεση, ούτε η διεθνής συνεργασία, ούτε η πειθώ. Στην τελευταία Monde Diplomatique γράφει ο Ιgnacio Ramonet: «H Ευρώπη έκανε το λάθος να πιστέψει πως η παγκοσμιοποίηση είχε κυρίως ως βάση της μια ιδεολογία (τον φιλελευθερισμό) και την γενικευμένη οικονομία (αυτήν της αγοράς). Διαψεύσθηκε: άφησε έξω την πολεμική μηχανή, το πιο αρχαίο όπλο των ολοκληρωτισμών, αλλά και την πολιτική». Στην ουσία, εκχώρησε στον Ατλαντικό της εταίρο τα ζητήματα των στρατιωτικών επιχειρήσεων ενώ την πολιτική την περιόρισε στις διαδικασίες. Αυτό, που έστω και δειλά επανέφερε η Γαλλο-Γερμανική αντίδραση στον πόλεμο, ήταν σε τελευταία ανάλυση η αναγέννηση της πολιτικής με το ανθρώπινο και δημοκρατικό της πρόσωπο.

04.2003