Παγκόσμια διάσκεψη για την αειφόρο ανάπτυξη,

Γιοχανεσμπουργκ 2002

Ο Βαγγέλης Κωσταντιανός συζητά με τον καθηγητή Μιχάλη Σκούλλο. Ο κ. Σκούλλος συμμετείχε με πολλαπλή ιδιότητα (μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπίας, Πρόεδρος του MIO - ECSDE και εκπρόσωπος της Ελληνικής Εταιρείας) στις εργασίες του WSSD.

Ε.Ε. Ποια είναι η γενική αίσθησή σας για τα αποτελέσματα της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ;

Μ.Σ. Τα κύρια αποτελέσματα της Διάσκεψης δεν είναι ούτε λαμπρά ούτε οικτρά. Περιλαμβάνουν μία πολιτική Διακήρυξη, στην οποία αφιερώθηκε ελάχιστος χρόνος διαπραγματεύσεων, και ένα <Σχέδιο Εφαρμογής> πολύ μεγαλύτερης πολιτικής βαρύτητας το οποίο απορρόφησε το ενδιαφέρον επί πολλούς μήνες και μακρές ώρες στο Γιοχάνεσμπουργκ. Το Σχέδιο αυτό είναι δεσμευτικό και το θεωρώ σημαντικό και ενδιαφέρον. Τα αποτελέσματα τέτοιων μεγάλων και πολύπλοκων διασκέψεων στο πλαίσιο του ΟΗΕ δεν περιγράφονται με μαύρο-άσπρο αλλά ως σύνθεση σε διάφορους τόνους του γκρίζου. Ασφαλώς, αν λάβει κάποιος υπόψή του τις τρεις προπαρασκευαστικές συναντήσεις και τις δεκάδες χιλιάδων ανθρώπων που μετείχαν, μπορεί να συμπεράνει ότι τα αποτελέσματα ήταν δυσανάλογα περιορισμένα, ιδιαίτερα σε ότι θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως <νέες κατακτήσεις>.

Ε.Ε. Τελικά, στο Γιοχάνεσμπουργκ γράφτηκε ένα νέο Ρίο;

Μ.Σ. Το <Πρόγραμμα Εφαρμογής> περιέχει πολλά θετικά στοιχεία, ενώ για άλλα η ευκαιρία χάθηκε οριστικά ή αναβλήθηκε. Οι ΗΠΑ εμφανίστηκαν μαζί με την Ιαπωνία, Καναδά, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, χωρίς καμία διάθεση για νέες υποχρεωτικές δεσμεύσεις σε χρήμα ή χρόνο.

Κάποιοι μίλησαν για <ρεαλισμό>, κάποιοι άλλοι για <κυνισμό>. Το βέβαιο και οξύμωρο είναι ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες (οι <G77>) σε πολλές περιπτώσεις ταυτίστηκαν με τις ΗΠΑ σε θέματα όπως η μη αναγκαστική υιοθέτηση των στόχων που υποστήριζε η Ευρωπαϊκή Ένωση για αύξηση του ποσοστού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε τουλάχιστον 15% μέχρι το 2015, ενώ φαίνεται να άνοιξαν κάπου ένα παράθυρο και για τη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Το τελευταίο θεωρείται το μελανότερο σημείο της συνάντησης. Έτσι, η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είχε την περισσότερο φιλοπεριβαλλοντική και ανθρωπιστική προσέγγιση, εμφανίστηκε συχνά απομονωμένη.

Ε.Ε. Θέλετε να μας πείτε τι έγινε με τις Πρωτοβουλίες Τύπου II (δηλαδή χωρίς επίσημη συμφωνία μεταξύ κρατών);

Μ.Σ. Επί των Πρωτοβουλιών Τύπου II υπήρξε μια, μερικά τουλάχιστον, κατανοητή καχυποψία από ΜΚΟ και κάποιες αναπτυσσόμενες χώρες ότι ενδεχομένως θα υποκαθιστούσαν τις διακρατικές δεσμεύσεις Τύπου Ι αλλά και υποκρισία διότι οι περισσότεροι από όσους είχαν δήθεν επιφυλάξεις είχαν ήδη υποβάλει στον ΟΗΕ σχετικές προτάσεις συμμετοχής σε πρωτοβουλίες Τύπου ΙΙ.

Βέβαια, υπάρχει ανάγκη υιοθέτησης κριτηρίων και μηχανισμών έκθεσης της προόδου και των αποτελεσμάτων των πρωτοβουλιών αυτών τις οποίες βλέπουμε ως συμπληρωματικές και όχι ανταγωνιστικές των δεσμεύσεων Τύπου Ι. Δυστυχώς, οι λεπτομέρειες παραπέμφθηκαν για συζήτηση στην Επιτροπή Αειφόρου Ανάπτυξης, όπως εξάλλου και ο μηχανισμός παρακολούθησης της προόδου του Σχεδίου Εφαρμογής.

Ε.Ε. Θα θέλατε να σταχυολογήσετε ορισμένα από τα σημεία που θεωρείτε πως είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αφορούν την Ελλάδα και τη Μεσόγειο;

Μ.Σ. Θα αναφερθώ σε θέματα όπου είχα και προσωπική εμπλοκή, όπως τα νερά και η εκπαίδευση.

Στο θέμα του νερού επισημοποιήθηκε η συμφωνία που έθεσε ως στόχο τον υποδιπλασιασμό των ανθρώπων χωρίς πρόσβαση σε καθαρό και ασφαλές νερό μέχρι το 2015. Το στόχο αυτό με μεγάλες δυσκολίες συμπληρώσαμε και με έναν ακόμα για την πρόσβαση ως το 2015 τουλάχιστον των μισών από τα 2,4 δις. ανθρώπων που στερούνται σήμερα πρόσβαση σε υγιεινή αποχέτευση.

Σήμερα δαπανώνται παγκοσμίως περί τα 88 δις. ευρώ ετησίως για τους τομείς ύδρευσης-μεταφοράς νερού αποχέτευσης. Για να επιτευχθούν, όμως, οι στόχοι αυτ5οί πρέπει οι επενδύσεις τουλάχιστον να διπλασιαστούν. Επ’ αυτού υπήρξε σοβαρή ρήξη με τις ΗΠΑ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστατεί και εξήγγειλε την πρόθεσή της να παράσχει νέους πόρους για την επίτευξη των στόχων. Στην ομάδα αυτή εντάσσεται πλέον δειλά-δειλά αλλά εποικοδομητικά και η Ελλάδα με την <Πρωτοβουλία για το Νερό και τη Φτώχεια στη Μεσόγειο> με στόχο την υποβοήθηση πρόσβασης των ιδιαίτερα φτωχών τμημάτων του πληθυσμού στις χώρες της Μεσογείου-Β. Αφρικής σε ασφαλές νερό και αποχέτευση.

Στο χώρο της εκπαίδευσης είχαμε ξεκινήσει ως MIO- ECSDE από το 2001 το πρόγραμμα  ERA –21 (Education Re-Affirmation for the 21^st Century). Πετύχαμε του εξής βασικούς στόχους στο Σχέδιο Εφαρμογής:

- Η παιδεία θεωρείται προϋπόθεση της Αειφόρου ανάπτυξης και αναγνωρίζεται η ανάγκη να επιτευχθεί ο στόχος της <Εκπαίδευσης για Όλους> μέχρι το 2015, σύμφωνα με την οποία όλα τα παιδιά θα συμπληρώνουν την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

- Καθιερώθηκε ειδική δεκαετία, <Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη>, που αρχίζει το 2005. Ενώ γίνονται αναφορές και στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, δυστυχώς δεν κατορθώσαμε να περάσουμε τον όρο <Εκπαίδευση για το Περιβάλλον και την αειφόρο Ανάπτυξη>.

- Πέρασαν ακόμη ειδικές αναφορές για την εκπαίδευση στα θέματα υγιεινής και υγείας.

Ως προς τη Μεσόγειο, η οποία δεν αποτελεί επισήμως αυτοτελή περιοχή κατά την κατάταξη του ΟΗΕ, διοργανώθηκαν δυο σημαντικές δράσεις: Η Ελλάδα, το Μονακό και το MIO- ECSDE παρουσίασαν από κοινού τα αποτελέσματα των δυο προπαρασκευαστικών υπουργικών διασκέψεων καθώς και των αντίστοιχων τεσσάρων συναντήσεων των μεσογειακών ΜΚΟ για το Γιοχάνεσμπουργκ. Στη συνάντηση μίλησε ο πρίγκιπας Αλβέρτος του Μονακό, η Υφυπουργός Ρ. Ζήση, πάνω από δέκα υπουργοί μεσογειακών κρατών και εκπρόσωποι ΜΚΟ, τοπικής αυτοδιοίκησης, επιχειρήσεων κ.ά.

Ακόμα παρουσιάσαμε το <Εκπαιδευτικό Πακέτο για το Νερό> του MIO- ECSDE και έγινε η επίσημη αναγγελία της Πρωτοβουλίας Τύπου ΙΙ με την οποία η Ελλάδα , το MIO- ECSDE η UNEP/MAP και η UNESCO, σε συνεργασία με σχεδόν όλες τις χώρες τα Μεσογείου, θα προωθήσουν κοινά εκπαιδευτικά προγράμματα και υλικό για το νερό και τα απόβλητα και θα δημιουργήσουν πυρήνες εκπαιδευτών για το Περιβάλλον και την Αειρορία που θα ανήκουν σε ενιαίο Μεσογειακό Δίκτυο. Στο πρόγραμμα αυτό από την Ελλάδα μετέχει η Ελληνική Εταιρεία.

Τέλος, παρουσιάσαμε την <Πρωτοβουλία για το Νερό και τη Φτώχεια στη Μεσόγειο> -Τύπου ΙΙ με τη συμμετοχή του Υπουργού Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου, του Υπουργού Υδατικών Πόρων της Αιγύπτου Μ. Abu Zeid και της Προέδρου της  Global Water Partnership (GWP) και M. Catley Carlson.

Ο καθηγητής Μ. Σκούλλος είναι Ομότιμος Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας, Πρόεδρος του ΣΦΥΠ και Πρόεδρος του MIO-ECSDE.

Περιοδικό: Ελληνική Εταιρεία

 για την προστασία του περιβάλλοντος

 και της πολιτιστικής κληρονομιάς

τεύχος 7, Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2002: σ. 10-11