Τα δάση καίγονται –πια- επειδή κατοικούνται!

Του Σάκη ΚΟΥΡΟΥΖΙΔΗ

"Γιατί καίγονται τα δάση" Παλιότερα ορισμένοι "ριζοσπάστες" κατήγγεlλαν ότι εμπρηστές των δασών είναι κάποιοι επίδοξοι καταπατητές δημόσιων εκτάσεων ή όσοι επιδίωκαν να κτίσουν αυθαίρετα μέσα σε δασική έκταση. Η εκδοχή αυτή τότε χλευάστηκε και σχεδόν αγνοήθηκε στην πράξη. Όμως υπήρξε μια πραγματικότητα η οποία ερμήνευε ικανοποιητικά μεγάλο μέρος των δασοπυρκαγιών, στις περιαστικές κυρίως περιοχές ή εκεί που η δεύτερη κατοικία απαιτούσε χώρο τον οποίο δεν πρόσφερε η οργανωμένη επέκταση των οικισμών.

Αργότερα, η ερμηνεία αυτή άρχισε να γίνεται αρκετά δημοφιλής, τόσο που άρχισαν να την υιοθετούν και όσοι ήταν υπόλογοι για την εξάπλωσή της. Δασάρχες, νομάρχες, αστυνομικοί, βουλευτές και λοιποί "υπεύθυνοι" ανακάλυψαν την αιτία του κακού: αδίστακτοι εμπρηστές! Χρεώθηκαν όλες οι ολιγωρίες, οι παραλήψεις αλλά και η προφανής αδυναμία, ενίοτε, να αντιμετωπίσουν τις πυρκαγιές στα δάση, στη δράση ...σκοτεινών δυνάμεων, πρακτόρων ξένων δυνάμεων, συμμοριών λαθρομεταναστών κ.λπ., κ.λπ. Εν τω μεταξύ τους μόνους που συνελάμβαναν ήταν κάποιοι με ψυχολογικά προβλήματα ή υπέργηροι ή ακόμη και ανήλικα παιδιά.

Όλοι ανακάλυψαν ότι αιτία των πυρκαγιών είναι η πρόθεση κάποιων να τα κατοικήσουν μελλοντικά. Σωστά! Μόνο που αυτό ίσχυε, έτσι απόλυτα, κατά τα προηγούμενα 20-25 χρόνια. Ήδη τα περισσότερα δάση, από αυτά που είναι "κατοικήσιμα", έχουν κατοικηθεί. Εξ άλλου έχουν εκσυγχρονιστεί πλέον οι μέθοδοι αποχαρακτηρισμού δασών (δικαστική οδός, κατά παραγγελία γνωμάτευση από το αρμόδιο δασαρχείο, δημιουργία οικοδομικού συνεταιρισμού σε δασική έκταση και στη συνέχεια έγκριση οικιστικής καταλληλότητας ή ντε φάκτο νομιμοποίηση ενός ήδη οικοδομημένου οικισμού που έχει κτιστεί παράνομα τις νύχτες κλπ.).

Τώρα πια τα δάση καίγονται –κυρίως- ΕΠΕΙΔΗ κατοικούνται! Έχουν δεχτεί την εισβολή ανθρώπων που δεν έχουν καμιά σχέση και καμιά γνώση της ζωής του δάσους. Ειδικά αυτοί που κατοικούν στα περιαστικά δάση της Αττικής δεν είναι μεγαλωμένοι στο δάσος ή στην ύπαιθρο εν γένει. Αγνοούν τη ζωή του δάσους και τη ζωή στο δάσος. Δεν ξέρουν από τι ακριβώς απειλείται το δάσος, πώς μεταδίδεται μια πυρκαγιά, ποια προληπτικά μέτρα πρέπει να πάρουν στο σπίτι τους, στην αυλή τους, στους δρόμους γύρω από το σπίτι, την ευθύνη που έχουν και για την κατάσταση των γύρω δασών. Για να αναπνέουμε τον καθαρό αέρα χρειάζεται πολύς κόπος, δουλειά και γνώση ή έστω λίγη εκπαίδευση. Σπάνια οι κάτοικοι αυτής της κατηγορίας οργανώνονται σε ομάδες εθελοντών δασοφυλάκων. Οι περισσότερες ομάδες εθελοντών είναι από τα ενδότερα της πρωτεύουσας.

Τα πολλά σπίτια μέσα σε δασικές εκτάσεις έχουν προσελκύσει επισκέπτες, προμηθευτές, διερχόμενους, συναλλασσόμενους, απορρίμματα και άλλους ...εισβολείς που αυξάνουν κατακόρυφα τους κινδύνους για "τυχαία" ή "από άγνοια" πρόκληση πυρκαγιάς. Υπάρχουν, βέβαια, πάντα και αυτοί που, "αναχρονιστικώς σκεπτόμενοι", στέλνουν τους σκοτεινούς τύπους με τα μαύρα γυαλιά και το φυτίλι μουσκεμένο στη βενζίνη για να κάψουν δάση. Έχουν ξεμείνει και κάποιοι βοσκοί που προσδοκούν μελλοντικά βοσκοτόπια (γνωστή μέθοδος από αρχαιοτάτων χρόνων), αλλά πόσοι βοσκοί υπάρχουν πια στην Ελλάδα;

Ας μην σπεύσουμε να χρεώσουμε τόσο εύκολα και τόσο αβασάνιστα όλες τις δασικές πυρκαγιές σε εμπρησμό. Οι πλέον ακατάλληλοι να γνωματεύσουν για τα αίτια της κάθε πυρκαγιάς είναι αυτοί που την υφίστανται. Σχεδόν πάντα, έχουν εικόνα των πολλών και ταυτόχρονα εκδηλωθεισών εστιών της πυρκαγιάς, κάτι που ασφαλώς μόνο μια διεξοδικότερη έρευνα μπορεί να εκτιμήσει. Σχεδόν πάντα, επίσης, έχουν δει κάποιους ύποπτους με μηχανάκι που κινούνταν στην περιοχή -στην Αττική η εικόνα αυτή είναι τόσο συνηθισμένη που κινδυνεύουμε να γίνουμε "ρατσιστές" κατά των δικυκλιστών. Στην πυρκαγιά της προηγούμενης εβδομάδας στη Ραφήνα, κάποιος ρεπόρτερ εντόπισε, εκτός από ένα μπιτόνι βενζίνης αφημένο κάπου, και μια ...σύριγγα, ως επιβεβαίωση της υπόθεσης ότι ο επίδοξος εμπρηστής ήταν καλά προετοιμασμένος (όποιος μας εξηγήσει σε τι χρειάζεται η σύριγγα σε έναν που έχει ένα μπιτόνι βενζίνης και θέλει να βάλει φωτιά, ας το εξηγήσει και σε μας που δυσκολευόμαστε).

Και μια επισήμανση για την οργάνωση της δασοπυρόσβεσης: Η ευθύνη της δασοπυρόσβεσης αφαιρέθηκε από την Δασική Υπηρεσία και ανατέθηκε στην Πυροσβεστική, μια υπηρεσία που ασφαλώς είναι από τις καλύτερα οργανωμένες στη χώρα μας. Θεωρήθηκε, έτσι, ότι η κατάσβεση μιας πυρκαγιάς σε ένα δάσος είναι πρωτίστως θέμα τεχνικής των κατασβέσεων και όχι γνώσης του ίδιου του δάσους, των λειτουργιών του και των ιδιαιτεροτήτων του. Ότι ένα δάσος είναι "αντικείμενο" προς κατάσβεση και όχι ένα "ζωντανό σύστημα", μέσα στο οποίο υπάρχει τεράστια ποικιλία ειδών, συνδυασμών ειδών, γεωμορφολογικών και μικροκλιματικών ιδιαιτεροτήτων. "Γνωρίζω" ένα δάσος δεν σημαίνει γνώση της γεωγραφικής του θέσης, των δρόμων πρόσβασης και των σημείων νερού, απλώς. Σημαίνει γνωρίζω τα διάφορα είδη δέντρων, θάμνων και χλόης, τον τρόπο που ...καίγονται ή αντιστέκονται στη φωτιά, πώς μεταδίδεται μια φωτιά στα διάφορα είδη δασών, την κατάσταση του κάθε συγκεκριμένου δάσους που καίγεται και πολλά άλλα χαρακτηριστικά του, απολύτως απαραίτητα για όποιον συντονίζει και όχι απλώς συμμετέχει στην κατάσβεση μιας πυρκαγιάς στο δάσος.

Φυσικά, καμία πρόθεση δεν έχω να αποδώσω ευθύνες, αλλά η επιλογή αυτή θα πρέπει να είναι πάντα ανοιχτή για επανεξέταση.

Εν τω μεταξύ, φοβού τους νεόπλουτους κατοίκους των δασών, "νόμιμους" και αυθαίρετους, αυτοί θα –μας- κληρονομήσουν την βασιλεία των καμένων δασών.

   Αυγή, 05/08/2005