Αρχή κειμένου Πάτρα 24-10-07 Δίκτυο Ε.Π.Ι.Β.Α.ΤΗ.Σ. (για την Δημόσια Συγκοινωνία και την Βιώσιμη Κινητικότητα) ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤΟ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΠΑΤΡΩΝ (Παρέμβαση στον δημόσιο διάλογο με αφορμή την ημερίδα του ECOCITY) Όταν η Πάτρα είχε ηλεκτρικό τραμ, οι άλλοι πήγαιναν ακόμη με γαϊδούρια. Να ξανα-αποκτήσει η Πάτρα επαρκή Δημόσια Συγκοινωνία Η Πάτρα έχει μια σημαντική παράδοση στη Δημόσια Συγκοινωνία και τις Τεχνικές Υποδομές Κοινής Ωφελείας, εν γένει. Είναι η πρώτη ελληνική πόλη που ηλεκτροφωτίστηκε και η πρώτη που απέκτησε ηλεκτροκίνητη δημόσια συγκοινωνία σταθερής τροχιάς (1902 – τραμ). Από τα τέλη του 19ου αιώνα η ανάπτυξη του λιμανιού της (δυτική πύλη της χώρας προς την Δυτική Ευρώπη) και η σιδηροδρομική σύνδεση με την Αθήνα και την υπόλοιπη Πελοπόννησο, της προσέδωσαν τις προυποθέσεις να μετατραπεί σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο, με πλούσια αστική ανάπτυξη (πληθυσμιακή, κοινωνικοοικονομική, πολιτιστική). Σήμερα η Πάτρα με πληθυσμό που ξεπερνάει τις 200000 κατοίκους (πολεοδομικό συγκρότημα), αποτελεί το τρίτο μητροπολιτικό κέντρο της χώρας και το δεύτερο σε σημασία επιβατικό λιμάνι της. Η ύπαρξη του λιμένα-πύλης προς την Ευρώπη, του Πανεπιστημίου και άλλων μεγάλων πόλων γένεσης και έλξης μετακινήσεων, καθώς και η ολοένα διογκούμενη οικονομική και αστική-πληθυσμιακή ανάπτυξη της πόλης, που θα επιταθεί τώρα που παραδόθηκε σε χρήση η γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου και εν όψει της κατασκευής του Νέου Λιμένα, του Νέου Αυτοκινητοδρόμου (Ιόνια Οδός, Κόρινθος-Πάτρα-Τσακώνα) και της Σιδηροδρομικής Γραμμής Υψηλής Ταχύτητας (ΣΓΥΤ) Αθηνών-Κορίνθου-Πατρών (και αργότερα Πύργου), έχουν δημιουργήσει και στην Πάτρα φαινόμενα ανάλογα της Αθήνας και κάθε άλλου μεγάλου μητροπολιτικού κέντρου: -κυριαρχία του ΙΧ σε κάθε αδόμητο αστικό χώρο -κυκλοφοριακό πρόβλημα -πρόβλημα στάθμευσης -άναρχη εξάπλωση των αστικών δραστηριοτήτων, σε δυσαρμονία τις περισσότερες φορές με το δίκτυο της Δημόσιας Συγκοινωνίας -σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις (χημική ρύπανση, ηχορρύπανση, κορεσμός του διαθέσιμου δημόσιου αστικού χώρου) και κατά συνέπεια πολύμορφη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής . Οπως και σε πολλές άλλες ελληνικές πόλεις της περιφέρειας, η Δημόσια Συγκοινωνία της Πάτρας μαστίζεται από μεγάλα εγγενή προβλήματα και ανεπάρκειες, που καθιστούν προβληματική την συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση και οδηγούν ολοένα και περισσότερους πολίτες στη λύση του ΙΧ και του ταξί. Τα βασικότερα προβλήματα και ανεπάρκειες του συστήματος αστικών συγκοινωνιών της Πάτρας, είναι τα εξής: -παρωχημένο θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας των Αστικών Συγκοινωνιών Πατρών (Αστικό ΚΤΕΛ). Ελλειψη κατάλληλου οργάνου (ή φορέα) σχεδιασμού και ελέγχου από πλευράς Τοπικής, Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης και Περιφέρειας. -μεγάλα προβλήματα οικονομικής βιωσιμότητας, που οφείλονται στην ουσιαστική ανυπαρξία χρηματοδότησης-επιδότησης από το Κράτος ή και άλλες πηγές και που έχουν σαν αποτέλεσμα την προϊούσα απαξίωση του συστήματος και του παραγόμενου προϊόντος -χαμηλό εν γένει επίπεδο παρερχομένων υπηρεσιών με ακατάλληλους σε αρκετές περιπτώσεις τύπους οχημάτων, αυθαίρετη μη τήρηση των δρομολογίων, ανυπαρξία λεωφορειολωρίδων και λοιπών μέτρων ευνόησης της κίνησης των αστικών λεωφορείων, ανυπαρξία φιλικότητας και εργονομίας του συστήματος (έλλειψη σήμανσης και σωστής αριθμοδότησης των γραμμών, μη προσβάσιμα οχήματα, μη λειτουργία κλιματισμού σε αρκετές περιπτώσεις, στάσεις κατειλημμένες από παρκαρισμένα ΙΧ και δίκυκλα, αραιές συχνότητες, αναξιοπιστία και συχνές καταργήσεις δρομολογίων κλπ). -ανυπαρξία μέσων σταθερής τροχιάς αστικής και προαστιακής εξυπηρέτησης, μη αξιοποίηση της υπάρχουσας σιδηροδρομικής γραμμής για αστική και προαστιακή συγκοινωνία. Μία σχετική απόπειρα που έγινε προ ολίγων ετών από τον ΟΣΕ δεν ευοδώθηκε λόγω πρόχειρης εφαρμογής, έλλειψης δημοσιότητας και διασύνδεσης με τα άλλα μέσα μεταφοράς και πολύ αραιών δρομολογίων. Η ανωτέρω κατάσταση αποτελεί μελανό σημείο για την αστική συγκρότηση της πόλης και τον ρόλο που θέλει να παίξει στα επόμενα χρόνια και ουσιαστικό εμπόδιο στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος βιώσιμης κινητικότητας. Άλλες πόλεις στην Ευρώπη, με το μέγεθος και τον δυναμισμό δραστηριοτήτων της Πάτρας, έχουν ως κορμό των συγκοινωνιών τους ανεπτυγμένα συστήματα σταθερής τροχιάς (τραμ-ελαφρύ μετρό-tramtrain-προαστιακός) και συμπληρωματικό δίκτυο αξιόπιστων και φιλικά σχεδιασμένων λεωφορείων. Στην πόλη Lille στα βόρεια του Παρισιού ο στόλος των λεωφορείων κινείται με βιοκαύσιμα (μπορείτε να δείτε το αντίστοιχο βίντεο στο site www.epivatis.gr) Η Πάτρα πρέπει επειγόντως να ξανα-αποκτήσει επαρκή και ποιοτική Δημόσια Συγκοινωνία, αντάξια του μεγέθους της, της ιστορίας της και του ρόλου της ως μητρόπολη της Δυτικής Ελλάδας. Μην λησμονείται ότι υπήρξε «Πολιτιστική Πρωτεύουσα» και πολιτισμός δεν είναι μόνο οι συναυλίες και τα εικαστικά δρώμενα αλλά και η ποιότητα της καθημερινής ζωής . Τι προτείνει το Δίκτυο Ε.Π.Ι.Β.Α.ΤΗ.Σ.: 1. Εφαρμογή των αρχών του συνδυασμένου πολεοδομικού – συγκοινωνιακού σχεδιασμού οι οποίες στηρίζονται στην αλληλεπίδραση χρήσεων γης και μεταφορών. Ένας τέτοιος συνδυασμός, μπορεί να μειώσει τις ανάγκες μετακίνησης και να οδηγήσει σε μια «βιώσιμη ανάπτυξη των αστικών περιοχών και των μεταφορών» χωρίς τα συνηθισμένα φαινόμενα κορεσμού, διαμπερών κινήσεων και τις αντίστοιχες περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Οι πεζοί και οι ποδηλάτες κινούνται με ασφάλεια και άνεση σε αποκλειστικά διαμορφωμένους γι' αυτούς χώρους (πεζόδρομοι, πλατιά πεζοδρόμια, ποδηλατόδρομοι) συνδυαζόμενοι κατάλληλα με την μικρής ταχύτητας τοπική κυκλοφορία. 2. Δημιουργία επιτελικού οργάνου για τις Αστικές και Προαστιακές Συγκοινωνίες του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος Πατρών που εκτείνεται από Κάτω Αχαΐα μέχρι Αίγιο και Ναύπακτο (Patras Transport Authority), το οποίο θα έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες: - Στρατηγικό και επιχειρησιακό-λειτουργικό σχεδιασμό των Δημόσιων Συγκοινωνιών του πολεοδομικού συγκροτήματος σε συσχέτιση με το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Πατρών (εκπόνηση στρατηγικών συγκοινωνιακών μελετών για επιλογή και υλοποίηση συγκοινωνιακών δικτύων, διαδρόμων και μέσων, προγραμματισμό επενδύσεων και καθορισμό προτεραιοτήτων, καθορισμό της δομής των δικτύων και σχεδιασμό γραμμών, στάσεων / σταθμών, χώρων στάθμευσης-μετεπιβίβασης Park and Ride κλπ) - Καθορισμό προδιαγραφών λειτουργίας των Αστικών και Προαστιακών Συγκοινωνιών (συχνότητες, τύπος οχημάτων και στάσεων κλπ) - Σχεδιασμό και υλοποίηση της ελεγχόμενης στάθμευσης, καθώς και της στάθμευσης-μετεπιβίβασης (Park and Ride) - Τιμολογιακή πολιτική (καθορισμός κομίστρου Δημόσιων Συγκοινωνιών, ταξί και ελεγχόμενης παρόδιας στάθμευσης, ενιαία εισιτήρια, μηνιαίες κάρτες), διαχείριση και κατανομή των εσόδων από τα εισιτήρια, την επιδότηση, τις διαφημίσεις, την ελεγχόμενη στάθμευση, τα πρόστιμα των παραβάσεων και τις δραστηριότητες real estate στους επί μέρους φορείς εκτέλεσης συγκοινωνιακού έργου κλπ - Γενική εποπτεία, παρακολούθηση και έλεγχο εφαρμογής σχεδιασμού (υλοποίηση δομικών και διαχειριστικών παρεμβάσεων, έλεγχος λειτουργίας των φορέων εκτέλεσης συγκοινωνιακού έργου). - Σήμανση, πληροφόρηση και προβολή του νέου συγκοινωνιακού συστήματος Το επιτελικό αυτό όργανο μπορεί να είναι ανεξάρτητος οργανισμός (Μητροπολιτικός Φορέας) ή ειδική υπηρεσία της Νομαρχίας ή της Περιφέρειας, στην διοίκηση του οποίου σε κάθε περίπτωση θα εκπροσωπείται η Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί φορείς (πχ Εργατικό Κέντρο Πατρών, Εμπορικός Σύλλογος, Επαγγελματικό Επιμελητήριο, ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας κλπ) και θα στελεχώνεται από κατάλληλους επιστήμονες (πολιτικό μηχανικό και μηχανολόγο, συγκοινωνιολόγο, οικονομολόγο-κοστολόγο, πολεοδόμο-χωροτάκτη, περιβαλλοντολόγο, επικοινωνιολόγο κλπ). Το επιτελικό όργανο (οργανισμός) των Αστικών και Προαστιακών Συγκοινωνιών του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος Πατρών θα πρέπει να αναθέτει την εκτέλεση συγκοινωνιακού έργου σε υφιστάμενους φορείς (πχ Αστικό και Υπεραστικό ΚΤΕΛ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ-ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΣ), είτε σε νέους (δημόσιους ή ιδιωτικούς), βάσει ενός συγκεκριμένου συμβολαίου που θα προδιαγράφει το επίπεδο εξυπηρέτησης (συχνότητες), τον τύπο, τα ωράρια και τα λοιπά λειτουργικά χαρακτηριστικά των δρομολογίων, την τιμολογιακή πολιτική, δείκτες ποιότητας μεταφοράς, τον τύπο των χρησιμοποιούμενων οχημάτων, την σήμανση και τις στάσεις κλπ. Με βάση τις κατευθύνσεις σχεδιασμού και σχετικές εξειδικευμένες συγκοινωνιακές μελέτες του επιτελικού οργάνου, να προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός και η αναδιάρθρωση των Αστικών και Προαστιακών Συγκοινωνιών της Πάτρας (εκπόνηση γενικού συγκοινωνιακού σχεδίου, δημιουργία μέσου σταθερής τροχιάς-κορμού του όλου συστήματος, αναδιάρθρωση λεωφορειακών γραμμών, δημιουργία λεωφορειολωρίδων και αποτελεσματικών κυκλοφοριακών ρυθμίσεων ευνόησης της Δημόσιας Συγκοινωνίας, ανανέωση του στόλου κλπ) Θα πρέπει να εξασφαλιστεί επιδότηση των φορέων λειτουργίας Αστικών και Προαστιακών Συγκοινωνιών Περιοχής Πατρών, κατ’αναλογία της επιδότησης των αντίστοιχων φορέων στην Αθήνα (σήμερα η επιδότηση ανέρχεται σε 120 ευρώ ανά άτομο, 480 εκ έλλειμα για 4 εκ κατοίκους) και Θεσσαλονίκη (σήμερα η επιδότηση ανέρχεται σε 80 ευρώ ανά άτομο, 80 εκ έλλειμα για ένα εκ. κατοίκους). Είναι απαράδεκτο οι συγκοινωνίες των μεγάλων τουλάχιστον επαρχιακών πόλεων να αντιμετωπίζονται ως φτωχοί συγγενείς εκείνων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και να μην επιδοτούνται καθόλου. Η συγκοινωνία είναι κοινωνικό αγαθό για όλους. Πιθανώτατα ο μηχανισμός επιδότησης θα πρέπει να αλλάξει και από το Κράτος να μεταπηδήσει στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, η οποία για τον λόγο αυτό θα πρέπει να εξασφαλίσει τους κατάλληλους πόρους από μία μικτή χρηματοδότηση που θα προέλθει από το Κράτος (Περιφέρεια), την ίδια και από ένα ανταποδοτικό τέλος που μπορεί να επιβληθεί στις επιχειρήσεις που επωφελούνται από την ύπαρξη και λειτουργία μιας αναβαθμισμένης συγκοινωνίας (κάτι ανάλογο του Versement de Transports που ισχύει στη Γαλλία). Η Πάτρα και ως πληθυσμιακή συγκέντρωση ανώτερη των 200.000 κατοίκων, και ως πολυκεντρικό πολεοδομικό συγκρότημα με γραμμική ανάπτυξη 60 περίπου χιλιομέτρων κατά μήκος της παραλίας, που διατρέχεται από σιδηροδρομικό άξονα, είναι κατάλληλο πεδίο εφαρμογής αστικού και προαστιακού μέσου σταθερής τροχιάς. Απαιτείται λοιπόν άμεσα η πρόβλεψη λειτουργίας αστικού-προαστιακού σιδηροδρόμου κατά μήκος της αστικής και ημιαστικής διαδρομής εκατέρωθεν της Πάτρας, πάνω στη νέα υπό κατασκευή Σιδηροδρομική Γραμμή κανονικού εύρους Αθηνών-Πατρών (και μελλοντικά Πύργου), που θα παίξει τον ρόλο ενός «Αχαικού Μετρό». Για να γίνει αυτό είναι υπερεπείγουσα η πρόβλεψη νέων σταθμών τύπου μετρό ή προαστιακού, κατά μήκος της χάραξης της νέας σιδηροδρομικής γραμμής στην αστική και ημιαστική περιοχή Πατρών, που δεν έχουν προβλεφθεί από την τρέχουσα μελέτη της ΕΡΓΟΣΕ (πχ Καστελόκαμπος, Προάστιο, Αγυιά, Κέντρο Πάτρας στο ύψος του Λιμεναρχείου). Ετσι, μαζί με τους προβλεπόμενους σταθμούς στο Νέο Λιμένα, τον Αγιο Διονύσιο Πατρών, το Ρίο, τα Αραχωβίτικα, τον Αγιο Βασίλειο και τον Ψαθόπυργο και με μια διακλάδωση που θα πρέπει να γίνει από το Ρίο προς το Νοσοκομείο και το Πανεπιστήμιο, θα μπορούν να αποτελέσουν τον πυρήνα μιας εξυπηρέτησης τύπου μετρό που μπορεί να εκτείνεται μεταξύ Βραχνέικων-Πάτρας-Ψαθόπυργου / Πανεπιστημίου και παράλληλα και προαστιακού σιδηροδρόμου μεταξύ Αεροδρομίου Αράξου (μελλοντικά)-Κάτω Αχαίας-Πάτρας-Αιγίου-Ακράτας, λειτουργώντας με ηλεκτροκίνητες αυτοκινητάμαξες σαν αυτές που χρησιμοποιεί ο Προαστιακός της Αθήνας και παράλληλα με τα υπεραστικά δρομολόγια Αθηνών-Πατρών /Πύργου, στο πρότυπο πολλών πόλεων και ανάλογων δικτύων του εξωτερικού. Εάν μάλιστα χωροθετηθούν μεγάλοι πόλοι έλξης μετακινήσεων αλλά και πάρκινγκ – μετεπιβίβασης (Park and Ride) σε περιφερειακούς σταθμούς του «Αχαικού Μετρό», σε συνδυασμό με δημιουργία κάθετων τροφοδοτικών γραμμών λεωφορείων, δημιουργούνται ουσιαστικές προϋποθέσεις για σημαντική κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση, πεζοδρομήσεις και ποδηλατοδρομήσεις στην κεντρική περιοχή Πατρών. Για τον λόγο αυτό το Αχαικό Μετρό και οι σταθμοί του θα πρέπει να σχεδιαστούν έτσι ώστε να είναι προσβάσιμοι στα ποδήλατα. Τα παραπάνω αποτελούν κάποιες πρώτες σκέψεις και διαπιστώσεις στο τεράστιο πρόβλημα των μετακινήσεων τόσο στην Πάτρα, όσο και στις Ελληνικές επαρχιακές πόλεις γενικώτερα, οι οποίες θα κληθούν πιθανά εκ των πραγμάτων να αντιμετωπίσουν το επερχόμενο κυκλοφοριακό έμφραγμα πρίν την Αθήνα. Ο ρόλος του δικτύου μας δεν είναι να υποδείξει λεπτομερείς λύσεις αλλά κάποιες αρχές, κατευθύνσεις και ιδέες, προκειμένου να προκαλέσει την μελέτη, την εξειδίκευση και υιοθέτηση τους και τελικά να επιβλέψει την σωστή εφαρμογή τους σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες των καταναλωτών-πολιτών. Ξέρουμε τι ζητάμε, τι θέλουμε και θα το διεκδικήσουμε με όλες μας τις δυνάμεις Θέλουμε συγκοινωνίες που σχεδιάζονται και λειτουργούν ΓΙΑ ΜΑΣ, όχι βάσει υποδείξεων των εργολάβων, των συνδικαλιστών ή των κομμάτων. Θέλουμε συγκοινωνίες ελκυστικές που να παρέχουν ασφάλεια, αξιοπρέπεια και ταχύτητα, για να εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες. Να μην χρειάζεται να είναι κανείς φανατικός, φίλος, ακτιβιστής, ήρωας ή επαναστάτης για να τις χρησιμοποιήσει χωρίς να βλαστημήσει η να αηδιάσει. Θέλουμε συγκοινωνίες απλές, εύχρηστες, προσεγμένες στην λεπτομέρεια. Αναγνωρίσιμο, ιεραρχημένο και λειτουργικό σύστημα, απλό και και κατανοητό τρόπο χρέωσης, ευκολία στην απόκτηση και χρήση του εισιτηρίου, επαρκή και κατανοητή πληροφόρηση στα ελληνικά και αγγλικά σε όλα τα επίπεδα αναγκών του επιβάτη. Θέλουμε συγκοινωνίες που να είναι φυσικό αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας ζωής. Τόσο απλά Θέλουμε το ….αυτονόητο: Tον τόπο μας πολιτισμένο και αξιοπρεπή!
Επιστροφή