Κίνητρα για την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης στα κτίρια

Οι προτάσεις της Greenpeace

(Σημείωση

Ο Δαίμων δημοσιεύει αποσπάσματα της μελέτης)

Εισαγωγή

Ο κτιριακός τομέας (οικιακός και τριτογενής) καταναλώνει το ένα τρίτο περίπου των συνολικών ενεργειακών πόρων στη χώρα, συμβάλλοντας κατά 40% περίπου στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO₂). Περίπου 7,5 εκατ. τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου (ΤΙΠ) καταναλώνονται ετησίως στον κτιριακό τομέα για την κάλυψη των αναγκών σε θέρμανση, ψύξη και λειτουργία των απαραίτητων ηλεκτρικών συσκευών. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει πως κατανέμεται η κατανάλωση ενέργειας στα ελληνικά νοικοκυριά.

Τα τρία τέταρτα των αναγκών θέρμανσης καλύπτονται με λέβητες πετρελαίου (που προσφέρουν επίσης και το 30% του ζεστού νερού χρήσης στις κατοkίες..)…

Μεγάλη σημασία έχει επίσης ο χρονισμός της κατανάλωσης και οι αιχμές του φορτίου που αυτός συνεπάγεται. Το παράδειγμα των κλιματιστικών είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό. Εκατοντάδες χιλιάδες νέες συσκευές κλιματισμού προστίθενται κάθε χρόνο, φέρνοντας το ηλεκτρικό σύστημα της χώρας στα όρια αντοχής του κάθε καλοκαίρι.

Οι μέχρι σήμερα προσπάθειες εξοικονόμησης ενέργειας και εξορθολογισμού της ενεργειακής κατανάλωσης απέτυχαν γιατί δεν υπήρξε ένα σαφές, συνεκτικό και φιλόδοξο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας εστιασμένο στον μεγαλύτερο καταναλωτή ενέργειας που δεν είναι άλλος από τα κτίρια. Οι δύο σημαντικότερες Κοινοτικές Οδηγίες, για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων και για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης της τελικής χρήσης και την παροχή υπηρεσιών στον τομέα της ενέργειας, δεν εφαρμόζονται ακόμη στη χώρα μας, η οποία δεν έχει επίσης παρουσιάσει, ως όφειλε, ένα σχέδιο δράσης για την εξοικονόμηση ενέργειας... Η καθυστέρηση εφαρμογής των Οδηγιών αυτών, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά ατοπήματα, με συνέπειες που τις πληρώνουμε όλοι άμεσα αλλά και μακροχρόνια.

Η Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (Οδηγία 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16^ης Δεκεμβρίου 2002), απαιτεί τα νέα κτίρια να πληρούν ορισμένες ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης που θα καθορίσει κάθε κράτος µέλος σύμφωνα µε µία κοινή μεθοδολογία. Τα υπάρχοντα κτίρια άνω των 1.000 τ.µ. τα οποία υποβάλλονται σε μεγάλης έκτασης ανακαίνιση, πρέπει επίσης να πληρούν αυτές τις ελάχιστες απαιτήσεις και, όταν κατασκευάζονται, πωλούνται ή μισθώνονται κτίρια, να εκδίδεται πιστοποιητικό επιδόσεων. Σημειώνεται ότι οι υποχρεώσεις της Οδηγίας ξεκίνησαν από τις 4-1-2006 και η Ελλάδα είναι ήδη υπόλογη στην Επιτροπή για τη μη εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με το Κοινοτικό δίκαιο. Η Οδηγία αυτή:

Θέτει τις βάσεις για μια κοινή μεθοδολογία για την αξιολόγηση της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων.

Θέτει ελάχιστες ενεργειακές απαιτήσεις για τα νέα κτίρια, καθώς και για την ανακατασκευή παλαιών κτιρίων μεγάλης επιφάνειας.

Ορίζει την υποχρέωση για ενεργειακή σήμανση των κτιρίων με έμφαση στο δημόσιο τομέα.

Επιβάλλει ελέγχους της απόδοσης των καυστήρων και της θερμομόνωσης των κτιρίων.

Επιβάλλει στους ιδιοκτήτες μεγάλων ακινήτων (συνολικής επιφάνειας άνω των 1.000 τ.μ.) που ανακατασκευάζουν τα κτίρια τους, την υποχρέωση να προχωρήσουν σε εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης σε περίπτωση που το κόστος της ανακατασκευής ξεπερνά το 25% της αξίας του ακινήτου.

Ενθαρρύνει τη χρήση ηλιακών συστημάτων και άλλων εφαρμογών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ), καθώς και την προώθηση της συμπαραγωγής και συστημάτων τηλεθέρμανσης-τηλεψύξης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε επίσης Οδηγία (2006/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5^ης Απριλίου 2006) για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης της τελικής χρήσης και την παροχή υπηρεσιών στον τομέα της ενέργειας, ώστε να υποστηριχθεί η ευρεία ανάπτυξη της ενεργειακής απόδοσης και οι φορείς παροχής στον τομέα της ενέργειας να μην πωλούν απλώς ενέργεια, αλλά να βοηθούν τους πελάτες τους να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση και τη διαχείριση των ενεργειακών τους αναγκών. Μακροπρόθεσμα, η Οδηγία θα αλλάξει ριζικά τον τρόπο διάθεσης της ενέργειας στην αγορά, οδηγώντας σε μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας…..

Ο δημόσιος τομέας καλείται να διαδραματίσει έναν "υποδειγματικό ρόλο". Για να καταστεί αυτό πραγματικότητα, τα κράτη μέλη θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να "δημοσιεύσουν κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις εξοικονομήσεις ενέργειας ως πιθανό κριτήριο αξιολόγησης σε ανταγωνιστικούς διαγωνισμούς δημόσιων συμβάσεων".

Ένα από τα σημαντικά μέτρα εξορθολογισμού της ενεργειακής κατανάλωσης είναι η πρόσφατη δέσμευση των παραγωγών λαμπτήρων ότι θα σταματήσουν την παραγωγή λαμπτήρων πυρακτώσεως στην ΕΕ ως το 2015. Η Greenpeace πιστεύει ότι δεν υπάρχει λόγος να καθυστερήσουμε τόσο πολύ για ένα τόσο σημαντικό μέτρο. Για το λόγο αυτό ζητάει από την Ε.Ε. την απαγόρευση των λαμπτήρων με απόδοση μικρότερη από 50 Lumen/Watt μέχρι το 2012 και από τα κράτη μέλη (και συνεπώς και από την ελληνική κυβέρνηση) την απαγόρευση των λαμπτήρων με απόδοση μικρότερη από 25 Lumen/Watt μέχρι το 2009 και των λαμπτήρων με απόδοση μικρότερη από 50 Lumen/Watt μέχρι το 2012. Επίσης ζητάει τη θέσπιση αυστηρών μέτρων για την προώθηση των ενεργειακά αποδοτικών ηλεκτρικών συσκευών.

Η διεθνής εμπειρία από την εφαρμογή μέτρων και κινήτρων για την εξοικονόμηση ενέργειας δείχνει ότι αυτά θα πρέπει να έχουν βάθος χρόνου (τουλάχιστον πενταετίας) και να μην αποτελούν ευκαιριακές ανακοινώσεις, να είναι ευέλικτα (ανάλογα με τη χρήση και την τεχνολογία), να έχουν υποχρεωτικό ή εθελοντικό χαρακτήρα ανάλογα με την περίσταση και να χρηματοδοτούνται, ει δυνατόν, από τις ενεργειακές εκείνες χρήσεις που σήμερα συμβάλλουν στην επιδείνωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων (όπως είναι το πετρέλαιο και ο λιγνίτης).

Στη συνέχεια, συνοψίζουμε μία δέσμη μέτρων που προτείνονται για τη μείωση και τον εξορθολογισμό της ενεργειακής κατανάλωσης στον κτιριακό τομέα, αλλά και την προώθηση της αποκεντρωμένης παραγωγής ενέργειας με χρήση πρωτίστως ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ). Σημειωτέον ότι οι ΑΠΕ στον κτιριακό τομέα αντιμετωπίζονται εδώ ως μέτρο εξοικονόμησης ενέργειας, αφού η τοπική παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας συνεπάγεται μειωμένες απώλειες στα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, απώλειες που αγγίζουν το 10% περίπου στη χώρα μας. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες και οικιακά συστήματα συμπαραγωγής ή η χρήση ηλιακών θερμοσιφώνων, συνεπάγονται, μεταξύ άλλων, και άμεση εξοικονόμηση αυτού του 10% της ενέργειας που σήμερα σπαταλιέται.

Τα μέτρα που προτείνονται αφορούν σε:

[1] Θωράκιση και βελτίωση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου με θέσπιση νέων κανονιστικών διατάξεων και άρση αντικινήτρων που σήμερα εμποδίζουν την απρόσκοπτη εφαρμογή καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών στα κτίρια….

[2] Υποχρεωτική εφαρμογή καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών σε νέα κτίρια και στο δημόσιο τομέα

Το μέτρο αυτό εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και το Ισραήλ και αφορά κυρίως στην υποχρεωτική εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων (ηλιοθερμικών ή και φωτοβολταϊκών) σε συγκεκριμένες κατηγορίες κτιρίων. Στις 25-9-2007, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα ζητώντας να καταστεί υποχρεωτική η χρήση τεχνολογιών ΑΠΕ σε νέα κτίρια ή κτίρια που υφίστανται μείζονα ανακαίνιση, υιοθετώντας ουσιαστικά την πετυχημένη αυτή πρακτική.

Ο νέος “Τεχνικός Κώδικας Κτιρίων” της Ισπανίας μπήκε σε εφαρμογή από τον Σεπτέμβριο του 2006 και προβλέπει ότι 30-70% των αναγκών των νέων κτιρίων σε ζεστό νερό πρέπει να καλύπτεται με ηλιοθερμικά, ενώ μέσω μιας μεθοδολογίας που περιγράφεται στη νέα νομοθεσία, επιβάλλεται και η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ελάχιστης ισχύος 6,25 kW σε πολλές κατηγορίες εμπορικών κτιρίων. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία αυτή, για παράδειγμα, ένα ξενοδοχείο συνολικής επιφάνειας 20.000 τ.μ. στην περιοχή της Μαδρίτης, οφείλει να εγκαταστήσει τουλάχιστον 48 kW φωτοβολταϊκών. Φυσικά, η υποχρέωση αυτή συνοδεύεται και από γενναία κίνητρα με τη μορφή ενίσχυσης της παραγόμενης ηλιακής κιλοβατώρας, ώστε ο ‘θιγόμενος’ να βγαίνει τελικά κερδισμένος οικονομικά. Εκτιμάται ότι, χάρη στο μέτρο αυτό και μόνο, θα εγκατασταθούν στην Ισπανία περίπου 100 MW φωτοβολταϊκών την επόμενη πενταετία.

Κάτι αντίστοιχο προτείνεται και για τη χώρα μας. Συγκεκριμένα, σε ότι αφορά στα ηλιοθερμικά συστήματα προτείνεται η θέσπιση, για κάθε νέο ή υπό ανακαίνιση κτίριο, της υποχρέωσης να καλύπτεται ένα ποσοστό  των απαιτήσεων σε θέρμανση νερού από ηλιακή ενέργεια (π.χ. από 30 έως 70%, ανάλογα με τα κλιματολογικά δεδομένα της κάθε περιοχής, τη θέση του κτιρίου και το προς κάλυψη φορτίο). Η πρόβλεψη αυτή, κατά τα πρότυπα του νέου “Τεχνικού Κώδικα Κτιρίων” που ψηφίστηκε πρόσφατα στην Ισπανία, μπορεί να εφαρμοστεί μεσοπρόθεσμα και κατόπιν σχετικής διερεύνησης που θα οδηγήσει στη συγκεκριμενοποίηση του τρόπου υλοποίησής της.

Για την κάλυψη αυτής της ανάγκης σε κάθε νέο ή υπό ανακαίνιση κτίριο θα πρέπει να εγκαθίστανται είτε ηλιακός (-οί) θερμοσίφωνας (-ες)  είτε κεντρικό ηλιακό σύστημα ίσης επιφάνειας συλλεκτών.

Ορισμένοι από τους λόγους που συνηγορούν στην παραπάνω υποχρέωση εγκατάστασης είναι οι εξής:

Η εμπειρία από την εφαρμογή του μέτρου είναι ιδιαίτερα θετική σε άλλες χώρες. Πιο συγκεκριμένα, στο Ισραήλ επιβλήθηκε η χρήση ηλιακών συστημάτων σε νέα κτίρια από το 1980 και οδήγησε σε μια εξάπλωση της χρήσης των ηλιακών στις κατοικίες σε ποσοστό άνω του 80%. Στη Βαρκελώνη, ήδη το 2002 δεκαπλασιάστηκαν οι ηλιακές εγκαταστάσεις σε σχέση με το 2000 που θεσπίσθηκε το μέτρο. Το γεγονός αυτό οδήγησε άλλες πόλεις (Μαδρίτη, Σεβίλλη, Παμπλόνα και Βαλένθια) να ακολουθήσουν. Σήμερα επιβάλλεται η εγκατάσταση ηλιακών συστημάτων σε όλη την Ισπανία. Τέλος, η Πορτογαλία ανακοίνωσε ήδη όμοια νομοθεσία.

Το μέτρο εναρμονίζεται άριστα με την οδηγία 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού  Κοινοβουλίου που υποχρεώνει την θεσμοθέτηση των ελαχίστων απαιτήσεων  ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και τονίζει το ρόλο των ανανεώσιμων στην απόδοση αυτή. Συμβαδίζει επίσης με τον ελληνικό ΚΕΝΑΚ (Κανονισμός Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων που αντικαθιστά τον ΚΟΧΕΕ). Στα πλαίσια του Κανονισμού επιβάλλεται εκπόνηση Ενεργειακής Μελέτης που “θα υποδεικνύει κατά περίπτωση τεχνικές και συστήματα Εξοικονόμησης Ενέργειας και αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για το υπό μελέτη κτίριο”.

Το πρόσθετο κόστος των ηλιακών αποτελεί μόνο το 0,2% έως 0,6% του συνολικού κόστους για την κατασκευή ενός κτιρίου και άρα το ύψος της επένδυσης δεν αποτελεί πρόβλημα για τους κατασκευαστές των κτιρίων. Επιπλέον, οι ηλιακές εγκαταστάσεις θα αποδειχθούν ιδιαίτερα προσοδοφόρες δεδομένου ότι τα κτίρια που τις διαθέτουν θα βελτιώνουν αυτόματα το Δελτίο Ενεργειακής Ταυτότητας (ΔΕΤΑ), με εύλογα πλεονεκτήματα για την αγοραστική τους αξία. Το μέτρο είναι ισοδύναμο με την υποχρεωτική εφαρμογή θερμομόνωσης στα κτίρια.

Από την υποχρέωση αυτή μπορούν να εξαιρούνται τα κτίρια που καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ζεστό νερό χρήσης με άλλες ΑΠΕ (π.χ. λέβητες βιομάζας, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας).

Ειδικά για τα κτίρια του ευρύτερου δημόσιου τομέα, εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι είναι πλέον υποχρεωτική η χρήση του φυσικού αερίου, αλλά όχι η χρήση ΑΠΕ για τη θέρμανση και ψύξη τους!

Σε ότι αφορά στην κατασκευή νέων κτιριακών εγκαταστάσεων που ενισχύονται από τον αναπτυξιακό νόμο ή άλλα εθνικά και κοινοτικά προγράμματα, θα πρέπει να επιδοτούνται μόνο κτίρια που κάνουν χρήση ΑΠΕ και πληρούν τις υψηλότερες προδιαγραφές που θέτει η ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων …

Προτείνεται επίσης η υιοθέτηση του ισπανικού μοντέλου για την υποχρεωτική εφαρμογή φωτοβολταϊκών σε συγκεκριμένα εμπορικά και δημόσια κτίρια, ώστε να ενισχυθεί η αποκεντρωμένη ηλεκτροπαραγωγή, να μειωθούν οι απώλειες των δικτύων, να προστατευτεί το περιβάλλον και να τονωθεί η εγχώρια αγορά φωτοβολταϊκών……..

…..Επειδή το μέγεθος των κτιρίων στα οποία επιβάλλεται το μέτρο είναι μεγάλο, το κόστος των φωτοβολταϊκών συστημάτων σε σχέση με το συνολικό κόστος κατασκευής ή ανακατασκευής είναι αμελητέο, ενώ η διασφάλιση μιας υψηλής τιμής πώλησης της παραγόμενης κιλοβατώρας (όπως προβλέπεται από το Ν. 3468/06) εγγυάται την απόσβεση και λογική κερδοφορία του συστήματος…..

[3]. Οικονομικά κίνητρα

Τα κίνητρα αυτά αφορούν είτε σε άμεση επιδότηση της αγοράς και εγκατάστασης καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών και μέτρων εξοικονόμησης σε κτίρια, είτε σε φοροελαφρύνσεις που οδηγούν σε ισοδύναμο αποτέλεσμα, είτε τέλος σε συνδυασμό των δύο μεθόδων.

Η άμεση επιδότηση αποτελεί ισχυρότερο κίνητρο για τους πολίτες, συνήθως όμως συνοδεύεται από αρκετή γραφειοκρατία που δρα ανασταλτικά και ακυρώνει το θετικό αυτό μέτρο. Παρόλα αυτά, υπάρχουν έξυπνοι τρόποι να αποφύγει κανείς αυτή τη γραφειοκρατία, υπάρχει μάλιστα και σχετική εμπειρία στη χώρα μας επ’ αυτού από πιλοτικά προγράμματα προώθησης λαμπτήρων εξοικονόμησης. Ένας τέτοιος τρόπος είναι π.χ. η επιδότηση να δίνεται στον προμηθευτή-εγκαταστάτη ο οποίος θα παρέχει με τη σειρά του σχετική έκπτωση στον πελάτη. Έτσι, μειώνεται σημαντικά το χαρτομάνι, αφού τα διαδικαστικά ζητήματα μπορούν να διευθετούνται συλλογικά κάθε ένα ή δύο μήνες και ο καταναλωτής αποφεύγει τη γραφειοκρατία.

Η επιδότηση αγοράς και εγκατάστασης μπορεί να γίνεται με βάση ένα συγκεκριμένο ποσοστό επί της δαπάνης (π.χ. 30%) είτε ανάλογα με την εκτιμώμενη εξοικονόμηση συμβατικού καυσίμου…

….Για λόγους απλοποίησης της διαδικασίας, η επιδότηση θα μπορούσε να προσαρμοστεί ανάλογα με τις 4 κλιματικές ζώνες που προβλέπει ο ΚΕΝΑΚ, ώστε να μη απαιτείται κάποιος πολύπλοκος μηχανισμός ελέγχου.

Για διασφάλιση της ποιότητας των συστημάτων, προτείνεται η ενίσχυση μόνο των συστημάτων εκείνων που πληρούν τις σχετικές προδιαγραφές…..

Φορολογικά κίνητρα

Ο φορολογικός νόμος 3522 (ΦΕΚ 276Α, 22-12-2006) προβλέπει έκπτωση δαπανών από το εισόδημα (σε ποσοστό 20% της δαπάνης) για τα παρακάτω μέτρα εξοικονόμησης:

α) Την αλλαγή εγκατάστασης κεντρικού κλιματισμού χρήσης καυσίμου από πετρέλαιο σε φυσικό αέριο ή για νέα εγκατάσταση φυσικού αερίου.

β) Την αντικατάσταση του λέβητα πετρελαίου για την εγκατάσταση τηλεθέρμανσης ή για νέα εγκατάσταση τηλεθέρμανσης.

γ) Την αγορά ηλιακών συλλεκτών και για την εγκατάσταση κεντρικού κλιματισμού με χρήση ηλιακής ενέργειας.

δ) Την αγορά αποκεντρωμένων συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που βασίζονται σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες) και συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και ψύξης−θέρμανσης με χρήση φυσικού αερίου ή ανανεώσιμων πηγών.

ε) Τη θερμομόνωση σε υφιστάμενα κτίρια.

Το ποσό της δαπάνης της περίπτωσης αυτής που αφαιρείται δεν μπορεί να υπερβεί τα επτακόσια (700) ευρώ.

Προτείνουμε τις εξής αλλαγές:

Η μείωση να μη γίνεται στο φορολογητέο εισόδημα αφού κάτι τέτοιο ευνοεί κυρίως τα υψηλά εισοδήματα, αλλά να εκπίπτει ένα συγκεκριμένο ποσοστό της δαπάνης (π.χ. να υπάρχει έκπτωση φόρου ίση με το 30% της δαπάνης).

Σε περίπτωση που επιλεγεί το σημερινό μοντέλο (έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα) να εκπίπτει το 100% της δαπάνης και όχι το 20% όπως ισχύει σήμερα.

Να μην υπάρχει το πλαφόν των 700 € που ισχύει σήμερα.

Να προστεθούν στις παρεμβάσεις και τεχνολογίες που δικαιούνται φορολογικών ελαφρύνσεων και τα εξής:

Επεμβάσεις σε υπάρχοντα κτιριακά κελύφη

Επεμβάσεις στα κουφώματα και τα υαλοστάσια

Σφράγιση των αρμών μεταξύ τοίχων και κάσας κουφωμάτων.

Βελτίωση της αεροστεγανότητας των αρμών μεταξύ κινητών και ακίνητων φύλλων των κουφωμάτων.

Αντικατάσταση των μονών υαλοπινάκων με διπλούς ή με υαλοπίνακες χαμηλής εκπεμψιμότητας (low-e).

Τοποθέτηση και δεύτερου κουφώματος.

Μετατροπή ορισμένων κουφωμάτων από κινητά σε ακίνητα και αντιστρόφως.

Τοποθέτηση μηχανισμού επαναφοράς των θυρών.

Επεμβάσεις στα αδιαφανή δομικά στοιχεία

Αν και προβλέπεται ήδη η φοροελάφρυνση της θερμομόνωσης σε υφιστάμενα κτίρια, να διευκρινιστεί ότι αυτή αφορά σε διάφορες παρεμβάσεις, όπως:

Θερμομόνωση των εξωτερικών τοίχων (από την εξωτερική ή εσωτερική τους όψη).

Θερμομόνωση των κιβωτίων των ρολών των παραθύρων.

Θερμομόνωση του δώματος και των εσοχών των ορόφων.

Θερμομόνωση της οροφής κάτω από τη στέγη.

Θερμομόνωση της οροφής των υπόστυλων χώρων ή της οροφής του υπογείου.

Θερμομόνωση δαπέδου επί του εδάφους.

Επεμβάσεις βιοκλιματικού χαρακτήρα

Δημιουργία προθαλάμου ανάσχεσης της ροής θερμότητας από την είσοδο του κτιρίου.

Ενσωμάτωση παθητικών ηλιακών συστημάτων.

Τοποθέτηση εσωτερικών ή εξωτερικών ηλιοπροστατευτικών διατάξεων (σκιάστρων).

Βελτίωση του φυσικού φωτισμού και προσαρμογή των συστημάτων φωτισμού.

Βελτίωση του φυσικού αερισμού και δροσισμού.

Δημιουργία πράσινης στέγης στο δώμα του κτιρίου για βελτίωση των συνθηκών άνεσης και της ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου.

Ανεμιστήρες οροφής

Συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (όπως λέβητες βιομάζας, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, γεωεναλλάκτες, ηλιοθερμικά συστήματα για θέρμανση, ψύξη ή/και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, φωτοβολταϊκά, μικρές ανεμογεννήτριες κ.λπ), συστήματα μικροπαραγωγής (όπως μικροτουρμπίνες, κινητήρες Stirling, κυψέλες καυσίμου κ.λπ) και συμπαραγωγής για θέρμανση, ψύξη ή/και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Λαμπτήρες εξοικονόμησης

Μειωμένος Φ.Π.Α. για τεχνολογίες εξοικονόμησης και ΑΠΕ

Αν και αρκετές χώρες εφαρμόζουν μειωμένο Φ.Π.Α. στην προμήθεια ορισμένων πράσινων τεχνολογιών και προϊόντων, η Ελλάδα δεν έκανε χρήση του δικαιώματος που της παρείχε η 6^η Οδηγία (77/388/ΕΟΚ) για επιβολή χαμηλότερων συντελεστών Φ.Π.Α. σε τεχνολογίες και υπηρεσίες που αποδεδειγμένα εξοικονομούν ενέργεια και προστατεύουν το περιβάλλον. Την ίδια ώρα, η Ελλάδα εφαρμόζει χαμηλότερους συντελεστές Φ.Π.Α. στο φυσικό αέριο και τον ηλεκτρισμό (9%), που αντικειμενικά αντιστρατεύονται τεχνολογίες όπως τα ηλιοθερμικά στα οποία ισχύει ο συντελεστής Φ.Π.Α. 19%

Η μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας είναι ένα δυναμικό μέτρο για την ενίσχυση τεχνολογιών εξοικονόμησης ειδικά στις κατοικίες δεδομένου ότι:

Ένα νοικοκυριό σαν τελικός καταναλωτής δεν έχει δυνατότητα μετακύλισης του Φ.Π.Α.

Η μείωση του Φ.Π.Α. αποτελεί μια άμεση ενίσχυση για τον πολίτη η οποία δεν απαιτεί καμιά γραφειοκρατική υποχρέωση από μέρους του.

Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε το πράσινο φως για αναθεώρηση των συντελεστών Φ.Π.Α. από το 2010 και συζητά την επιβολή χαμηλότερων συντελεστών για προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος, είναι μια λαμπρή ευκαιρία να ισχύσουν μειωμένοι συντελεστές για όλες τις καθαρές ενεργειακές τεχνολογίες και προϊόντα. Αυτή τη φορά, η Ελλάδα δεν θα έχει καμία δικαιολογία για να μη πράξει το αυτονόητο. Πόσο μάλλον που οι ηγέτες δύο μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών (Σαρκοζί και Μπράουν) δήλωσαν πρόσφατα πως υποστηρίζουν θερμά μια τέτοια προοπτική.

Φορολογικά μέτρα για τη διευκόλυνση των οικιακών εφαρμογών φωτοβολταϊκών

Ο νέος νόμος 3468/06 για τις ΑΠΕ δίνει, για πρώτη φορά, το δικαίωμα σε οικιακούς καταναλωτές να πωλούν την παραγόμενη από φωτοβολταϊκά ηλεκτρική ενέργεια έναντι μιας καθορισμένης από το νόμο τιμής.

Το κατ’ αρχήν θετικό αυτό μέτρο όμως κινδυνεύει να μείνει στα χαρτιά στην περίπτωση των οικιακών μικροπαραγωγών, αφού για να πωλήσει κανείς ηλεκτρική ενέργεια στον ΔΕΣΜΗΕ ή τη ΔΕΗ, κατά περίπτωση, θα πρέπει να ανοίξει βιβλία στην εφορία και να κάνει περιοδικές δηλώσεις ΦΠΑ, και μάλιστα για μικροποσά, αφού τα οικιακά συστήματα δεν είναι εξ ορισμού μεγάλες ενεργειακές επενδύσεις.

Απόρροια αυτού του γεγονότος είναι ότι ενώ έχουν περάσει αρκετοί μήνες από την ψήφιση του νόμου, δεν έχουμε ακόμη οικιακές εφαρμογές φωτοβολταϊκών.

Για το λόγο αυτό, προτείνουμε να υπάρχει διαφορετική μεταχείριση των οικιακών συστημάτων σε σχέση με τις εμπορικές εφαρμογές. Ειδικότερα προτείνουμε τα εξής:

[1]. Ο οικιακός καταναλωτής που εγκαθιστά φωτοβολταϊκό σύστημα και διαθέτει την παραγόμενη ενέργεια στο δίκτυο να μη θεωρείται επιτηδευματίας. Η παραπάνω ρύθμιση σημαίνει ότι θα μπορέσει να απαλλαχθεί από την τήρηση βιβλίων και αποδείξεων του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων που προβλέπονται από τη σχετική φορολογική νομοθεσία.

[2]. Προτείνουμε ακόμη, ειδικά για τους οικιακούς μικροπαραγωγούς, απαλλαγή από τον Φ.Π.Α. και τη φορολογία εισοδήματος για τα συγκεκριμένα έσοδα που προέρχονται από τη διάθεση ηλιακού ηλεκτρισμού.

Η ουσία των προτάσεων αυτών είναι να υπάρχει μια, μακρόχρονη μεν, πλην όμως απαραίτητη απόσβεση του συστήματος σε λογικό χρονικό διάστημα για να έχει κίνητρο ο οικιακός καταναλωτής ο οποίος δεν έχει τα πλεονεκτήματα των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ηλεκτροπαραγωγή. Σε διαφορετική περίπτωση, φοβούμαστε πως ο πρόσφατος νόμος για τις ΑΠΕ δεν θα μπορέσει να αποδώσει τα αναμενόμενα, τουλάχιστον σε ότι αφορά στους οικιακούς μικροπαραγωγούς…..

[4]. Λευκά Πιστοποιητικά

Ένας άλλος τρόπος ενίσχυσης των καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών αποτελεί η θέσπιση των λεγόμενων “λευκών πιστοποιητικών”, η αναγνώριση δηλαδή και ποσοτικοποίηση μέρους του οφέλους που συνεπάγεται η χρήση καθαρών ενεργειακών τεχνολογιών και προϊόντων.

Δίνουμε χαρακτηριστικά ένα παράδειγμα για την περίπτωση των ηλιακών, χωρίς η δυνατότητα αυτή να εξαντλείται στην εν λόγω τεχνολογία.

Αυτή τη στιγμή, οι εταιρίες που συμμετέχουν στο Εθνικό Σύστημα Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών, αγοράζουν δικαιώματα έκλυσης διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) έναντι 20 € τον τόνο περίπου. Αν αντί της αγοράς δικαιωμάτων, οι υπόχρεες εταιρίες εξαγόραζαν το περιβαλλοντικό όφελος από τη χρήση νέων ηλιακών συστημάτων, το περιβαλλοντικό όφελος θα ήταν προφανές χωρίς να υπάρξει περαιτέρω οικονομική επιβάρυνση του συστήματος. Αν για παράδειγμα θεωρήσουμε ότι ένας ηλιακός θερμοσίφωνας εξοικονομεί 1,2 MWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, δηλαδή αποτρέπει την έκλυση ενός τουλάχιστον τόνου CO₂ ετησίως, τότε η αποτίμηση αυτού του οφέλους στη δεκαετία είναι 200 €. Η υπόχρεη εταιρία μπορεί να προαγοράζει αυτά τα δικαιώματα εξαγοράζοντας τα αντίστοιχα λευκά πιστοποιητικά που θα συνοδεύουν κάθε νέο ηλιακό σύστημα που εγκαθίσταται. Με άλλα λόγια, η επιδότηση των νέων συστημάτων γίνεται μέσω ενός μηχανισμού της αγοράς…..

[5]. Ειδικά τιμολόγια ηλεκτρικής ενέργειας για καθαρές τεχνολογίες

Η χρονοχρέωση και η διαφορική χρέωση της ενέργειας, ανάλογα με την ποσότητα που καταναλώνει κανείς αλλά και το χρόνο που την καταναλώνει, είναι δύο σωστά μέτρα που θα πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να αποφευχθεί η σπατάλη ενέργειας και να αποτραπούν επώδυνα μπλακ άουτ κατά τις καλοκαιρινές ώρες αιχμής. Εξαίρεση σ’ αυτό τον κανόνα θα μπορούσε να αποτελέσει μόνο η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που τροφοδοτεί καθαρές ενεργειακές τεχνολογίες.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας που χρησιμοποιούνται για θέρμανση και ψύξη χώρων και παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, υποκαθιστώντας συνήθως πετρέλαιο. Μια γεωθερμική αντλία θερμότητας καταναλώνει μόνο ηλεκτρική ενέργεια και μάλιστα για κάθε κιλοβατώρα που καταναλώνει αντλεί και 3 περίπου δωρεάν κιλοβατώρες από το έδαφος. Αυτή την εξοικονόμηση που επιτυγχάνεται θα μπορούσαμε να την επιβραβεύσουμε, τιμολογώντας απλώς όλη την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από την γεωθερμική αντλία σε μία ενιαία χαμηλή τιμή…..

[6]. Ο υποδειγματικός ρόλος του δημοσίου

Τα κτίρια του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα είναι περίπου 200.000 και αντιπροσωπεύουν το 5% του τριτογενή τομέα. Τα κτίρια αυτά παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία ως προς τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και τις εγκαταστάσεις τους, δεδομένου ότι έχουν κατασκευαστεί σε διάφορες χρονικές περιόδους και συχνά για κάλυψη εντελώς διαφορετικών αναγκών απ’ αυτές που τελικά εξυπηρετούν. Ένα μεγάλο μέρος τους (περίπου 60%) είναι ενοικιαζόμενα με σημαντική διαφοροποίηση σε επίπεδο εξοπλισμού, θερμικής και οπτικής άνεσης, κ.λπ. Το Δημόσιο όμως δεν χρησιμοποιεί μόνο παλιά κτίρια. Χτίζει και καινούργια. Τα ενεργειακά, περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη στη χώρα μας, από την υλοποίηση μέτρων ολοκληρωμένου ενεργειακού σχεδιασμού στο σύνολο των νέων και υπό ανακατασκευή δημοσίων κτιρίων, αναμένεται να είναι σημαντικά. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), εκτιμάται ότι, οι ετήσιες ενεργειακές δαπάνες των κτιρίων αυτών ξεπερνούν τα 450 εκατ. €. Η ίδια μελέτη έδειξε ότι:

Η μέση ετήσια εξοικονόμηση ενέργειας η οποία μπορεί να επιτευχθεί µε οικονομικά αποδοτικό κόστος (µε εφαρμογή προδιαγραφών εξοικονόμησης ενέργειας), είναι της τάξης του 22% της προβλεπόμενης συμβατικής κατανάλωσης στα νέα ή ανακατασκευαζόμενα δημόσια κτίρια, δηλαδή ίση µε 140.000 τόνους ισοδύναμου πετρελαίου (ΤΙΠ)/έτος.

Η εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης στα κτίρια αυτά θα μειώσει τις μέσες ετήσιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) κατά 425.000 χιλιάδες τόνους CO₂/έτος, ενώ θα επιφέρει οικονομικά οφέλη της τάξης των 110 εκατ. €/έτος.

Ο ευρύτερος δημόσιος τομέας μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην προώθηση μιας φιλοσοφίας και ενός πρακτικού σχεδίου δράσης που να αφορά την εξοικονόμηση και την ορθολογική χρήση της ενέργειας στον κτιριακό τομέα. Τον ρόλο αυτό μπορεί να τον παίξει με πολλούς τρόπους:

Με παρεμβάσεις σε κτίρια του ευρύτερου δημόσιου τομέα που επιτυγχάνουν εξοικονόμηση πόρων ενώ λειτουργούν παράλληλα υποδειγματικά για τους πολίτες.

Με την παροχή πληροφοριών ή και ενεργειακών υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Με θεσμικές-διοικητικές παρεμβάσεις και κίνητρα που προωθούν την εξοικονόμηση και επιβραβεύουν τους πολίτες εκείνους που επιδεικνύουν στην πράξη μια περιβαλλοντικά συμβατή ενεργειακή συμπεριφορά.

Με δημόσιες προμήθειες που επιβραβεύουν τις τεχνολογίες και προϊόντα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης. Είναι πλέον αδιανόητο να μην προμηθεύεται ο ευρύτερος δημόσιος τομέας μόνο προϊόντα της βέλτιστης ενεργειακής κλάσης.

Ατυχώς, μέχρι σήμερα το δημόσιο έχει αποτύχει σε όλα τα παραπάνω. Ακόμη και όταν υπήρξε πολιτική βούληση για ορισμένα θετικά μέτρα (π.χ. αντικατάσταση λαμπτήρων πυράκτωσης με οικονομικούς) τα αποτελέσματα υπήρξαν πενιχρά και οι καθυστερήσεις αξιοσημείωτες. Είναι σαφές ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Και πρέπει να αλλάξει άμεσα και δραστικά (…)

(αποσπάσματα από μελέτη της Γρηνπης σχετική με την εξοικονόμηση ενέργειας)

Δαίμων της Οικολογίας,

 τ. 76, 11/07