Βιβλίο - προδημοσίευση

ΤΟ ΡΙΦΙΦΙ

Δημήτρης Κωστόπουλος

«Ο επιτυχημένος τίτλος γνώρισε καινούργια αίγλη όταν διέρρευσε στον Τύπο ότι ή είσοδος του συνεργείου των ληστών που τρύπησαν από κάτω το μπετόν στο θησαυροφυλάκιο της τράπεζας «Επενδυτική Πρόνοια», έγινε από αποχετευτικό αγωγό στον οποίον είχαν πρόσβαση από τα πλευρά της σήραγγας αρ. 21 του Μετρό»

             «Το φάντασμα του Μετρό», Ανδρέας Αποστολίδης

Ο Ζυλ Ντασέν με την ταινία Ριφιφί (1954), ενσωμάτωσε μια μάλλον χωρίς ιδιαίτερο νόημα αραβική λέξη στο δυτικό πολιτισμό -αλλά όχι στα επίσημα λεξικά του- και ταυτόχρονα απέδειξε ότι μια μεγάλη διάρρηξη μοιάζει με λεπτή εγχείρηση. Η θρυλική εκείνη βωβή σκηνή όπου με σκαρπέλα και σφυριά τυλιγμένα σε λινάτσες, για να πνίγεται ο θόρυβος, τρυπάνε α-λα-ριφιφί το ταβάνι, δεν πέρασε μόνον στην ιστορία του κινηματογράφου αλλά και στην ορολογία του αστυνομικού δελτίου. Οι τοιχωρύχοι της αρχαίας Αθήνας που ανοίγουν εύκολα μια τρύπα στους πλίνθινους τοίχους των σπιτιών και τα λεηλατούν είναι οι πρόδρομοι του ριφιφί. Αν βγάλεις ένα τούβλο από ένα τοίχο αυτός ξηλώνεται σαν κάλτσα. Η απάντηση των μηχανικών είναι το μπετόν και το ατσάλι, αλλά το «Du rififi chez l’ hommmes»1 θα δείξει πως πάντα υπάρχει ο τρόπος για να ανοίξεις μια τρύπα  στον παράδεισο.

Η πρώτη ίσως καταγεγραμμένη ληστεία – ριφιφί  πρέπει να ήταν αυτή του 1869 στην Βοστόνη. Ο Adam Worth και ο «Piano» Charley διατηρούσαν ένα κατάστημα με δυναμωτικά φάρμακα δίπλα στην τράπεζα Μπόιλστον. Μια μέρα, αφού γέμισαν την βιτρίνα τους με μπουκάλια που τους έκαναν αθέατους από τον δρόμο, άνοιξαν ένα λαγούμι και βγήκαν στην αίθουσα του χρηματοκιβωτίου. Με λεία ένα εκατομμύριο δολάρια θα καταφέρουν να φύγουν στην Ευρώπη2.

Αρκετά χρόνια μετά το 1929, οι αδελφοί Franz και Erich Sass έχουν γράψει την δική τους ιστορία με το κτύπημα της τράπεζας Νισκόντο-Γκέζελσαφτ στο Βερολίνο. Έσκαψαν από ένα γειτονικό κτίριο ένα τούνελ που έφθασε μέχρι τους αεραγωγούς της θωρακισμένης αίθουσας, όπου βρίσκονται οι θυρίδες ασφαλείας 181 πελατών. Είχαν όλο τον χρόνο να δουλέψουν με την ησυχία τους αν κρίνουμε από δυο μπουκάλια κρασί που βρέθηκαν εκεί. Αν και από τον φόβο της εφορίας, πολλοί πελάτες δεν ανακοίνωσαν το πραγματικό ύψος των απωλειών, υπολογίζεται ότι το ποσό αυτής της πρώτης ριφιφί- ληστείας έφθανε τα 2 εκατομμύρια μάρκα.3 Θα τους μιμηθεί ο Albert Spaggiari με τους κομάντος φίλους του από τον OAS και μια συμμορία της Μασσαλίας το 1976. Θα μπουν στον χώρο των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων της Societe Generale στη Νίκαια και από εκεί, σκάβοντας ένα τούνελ, θα βγουν στην αίθουσα των χρηματοκιβωτίων.4

Το Δεκέμβριο του 1992, η ζωή αποδεικνύει ότι έχει μεγαλύτερη φαντασία από το γαλλικό κινηματογράφο. Απέναντι από την Τράπεζα Εργασίας στην οδό Καλλιρρόης 19 στο Νέο Κόσμο, υπάρχει ένα φρεάτιο της ΕΥΔΑΠ. Προσποιούμενοι τους εργάτες της ΕΥΔΑΠ τα μέλη μιας σπείρας θα κατεβάσουν μέσα από το φρεάτιο στην κοίτη του Ιλισού μια γεννήτρια, ένα συναρμολογούμενο βαγονέτο, ένα κομπρεσέρ και σιδερένια υποστυλώματα. Από εκεί αρχίζουν την διάνοιξη ενός τούνελ 25 μέτρων που μετά από μερικές μέρες θα φθάσει στον τοίχο του υπογείου της τράπεζας. Με κομπρεσέρ θα τρυπήσουν τον εσωτερικό τοίχο που είναι ενισχυμένος με ατσάλι αντοχής 22 σταλ. Καθώς τρυπάνε τον τοίχο θα κτυπήσει ο συναγερμός αλλά κανείς δεν θα αντιδράσει. Τελικά, το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου, θα μπουν στο θησαυροφυλάκιο και θα αφαιρέσουν από 335 θυρίδες, κοσμήματα, τιμαλφή, μετρητά λίρες και ομόλογα αξίας πάνω από 2 δις δρχ., τεκμήρια παρανόμων σχέσεων, καθώς και όπως λένε πολλοί, ποσότητα κοκαΐνης. Φεύγοντας θα αφήσουν πίσω τους όλα τα σύνεργα της δουλειάς ενώ δυο μήνες αργότερα θα βρεθούν στη Βραυρώνα έγγραφα και κουτιά από τις θυρίδες. Η είδηση για το ριφιφί του αιώνα ταράζει την πόλη και ο τότε πρόεδρος της τράπεζας κ. Καψάσκης επικηρύσσει τους δράστες με 200 εκατομμύρια δρχ.

Οι δράστες παραμένουν ασύλληπτοι, η πόλη αρχίζει να χωνεύει την υπόθεση, όταν ξαφνικά ο Σύρος Τζούμα Χαλίντ, κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού για απάτες ανοίγει το στόμα του, κατονομάζοντας τον υποδιευθυντή του υποκαταστήματος Αναγνώστη Καλαφάτη, τον υπάλληλο των ΕΛΤΑ Λάμπρο Κότσαλο και τους επιχειρηματίες Στέλιο Κολοβό, Διονύσιο Παπασταμάτο και Εμμανουήλ Σπανουδάκη.5 Η επέμβαση των εισαγγελικών και ανακριτικών αρχών όχι μόνον δεν θα ρίξει φως στην υπόθεση, αλλά θα αναδείξει την ρήση ότι η κωμωδία είναι η τραγωδία με κατεβασμένα παντελόνια. Μια ατέλειωτη παρέλαση ονομάτων από τα μικρόφωνα και τις στήλες των εφημερίδων, ντελάλης με ντελάλη, σάλπιγκα με τύμπανο, όπως θα έλεγε ο Ρίτσος και ένα πηγαινέλα καταγγελιών και μηνύσεων φαίνεται να δικαιώνει τον γάλλο δικαστικό Ζαν ντε Μαγιάρ: «Μια σφαιρική άποψη του σημερινού κόσμου λοιπόν δεν μπορεί να αγνοεί την οικονομία του εγκλήματος».6

Ένα δάκτυλο μέσα από τις φυλακές Κορυδαλλού δείχνει, επιχειρηματίες, εκδότες, τραγουδιστές νονούς της νύχτας και αστυνομικούς. Τα «Νέα» καταγγέλλουν ότι ο τέως υπαρχηγός της ΕΛΑΣ  Μιχάλης Νηστικάκης ζήτησε από την τράπεζα το ποσό της επικήρυξης για να δώσει πληροφορίες, ο καταζητούμενος ως εγκέφαλος της ληστείας επιχειρηματίας Στέλιος Κολοβός εμπλέκει και τον σε κρίση τότε «Ελεύθερο Τύπο» και δημοσιογραφικές πληροφορίες αποκαλύπτουν ότι το μυστικό δέλεαρ των θυρίδων δεν είναι τα βραχιόλια αλλά μεγάλες ποσότητες κοκαΐνης!7 Μερικούς μήνες αργότερα, στις 14-2-1995, θα αποφυλακιστεί και ο τελευταίος από τους κατηγορούμενους, ο υποδιευθυντής του υποκαταστήματος ο κ. Καλαφάτης. Οι δράστες δεν θα συλληφθούν ποτέ.

Στον καιρό της χρησιμοθηρίας, το ριφιφί είναι ο μερακλής του εγκλήματος, δουλειά για επαγγελματίες, ένα παιγνίδι στρατηγικής και τα τελευταία άγραφα σενάρια στα θρίλερ της νυχτερινής Αθήνας. Στις 15-11-1994, εκμεταλλευόμενοι την αργία του σαββατοκύριακου, άγνωστοι δράστες, θα ανέβουν στον 2ο όροφο του κτιρίου στην οδό Ερμού 62, δύο βήματα από την πλατεία Συντάγματος. Θα τρυπήσουν το πάτωμα και με σχοινιά θα κατέβουν στο κοσμηματοπωλείο του Αλέξανδρου Μαρκουλάκη παρακάμπτοντας τους συναγερμούς της εισόδου. Με οξυγόνο θα τρυπήσουν το χρηματοκιβώτιο και θα πάρουν κοσμήματα και μετρητά, συνολικής αξίας 10 εκατομμυρίων δρχ. Ώρες νυχτοκόπι για μια λεία ανάλογη αυτής του πρωτάρη που εισβάλει με την κομμένη κυνηγητική καραμπίνα του πατέρα του στην τράπεζα και φεύγει σε δυο λεπτά. Σήμερα όλα γίνονται γρήγορα και αποτελεσματικά, η κοινωνία βιάζεται αλλά υπάρχουν και οι παραδόσεις που επιμένουν.

Στις 23 Νοεμβρίου 1997, άγνωστοι θα κόψουν τα λουκέτα του καταστήματος ξηρών καρπών του Γρηγόρη Ναυπλιώτη, θα βγάλουν τις λάμπες και έτσι στα σκοτεινά, αθέατοι θα κατέβουν στο υπόγειο του καταστήματος. Θα ανοίξουν μια τρύπα στο τοίχο, πλάτους μισού μέτρου, που θα αποκαλύψει την μεταλλική πλάτη του χρηματοκιβωτίου του παρακείμενου ανταλλακτήριου συναλλάγματος. Με μια μπαλαντέζα θα πάρουν ρεύμα από το μαγαζί του Ναυπλιώτη και με ένα ηλεκτρικό κόφτη θα ανοίξουν το χρηματοκιβώτιο. Θα πάρουν 116 εκατομμύρια και θα φύγουν αφού πρώτα θα ξεκουραστούν για λίγο στου Ναυπλιώτη πίνοντας το αναψυκτικό τους. Την επομένη, όταν οι υπάλληλοι του ανταλλακτήριου συναλλάγματος της οδού Αιόλου 103, ανοίξουν το χρηματοκιβώτιο, αντί για τα χρήματα θα δουν μια τρύπα και στο βάθος φυστίκια και στραγάλια!8

Μια επιχείρηση ριφιφί προτιμά τις ώρες που η πόλη κοιμάται και ψάχνει την αδύνατη πλευρά της αποθήκης του ήσυχου χρήματος για να ανοίξει την τρύπα της. Η πολυπλοκότητα της επιχείρησης αναβαθμίζεται εισέτι από την αξία του στόχου, τράπεζες, κοσμηματοπωλεία, χρηματοκιβώτια κτλ. αλλά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Στις 27 Αυγούστου του 2001, στην Αθήνα που επιστρέφει, άγνωστοι δράστες -όπως σε όλα τα ριφιφί- αφού μπουν στην γνωστή ψησταριά δίπλα στους Άγιους Θεόδωρους της Πλατείας Κλαυθμώνος, θα ανέβουν στο πατάρι της. Εκεί με κομπρεσέρ θα ανοίξουν τρύπα και από ύψος 3,5 μέτρων θα κατέβουν στο προποτζίδικο(!) της κυρίας Δαμίγου και εκτός από τα 2 εκατομμύρια του ταμείου θα πάρουν και λαχεία Ξυστό αξίας 300.000 δρχ!9

Αλλά το ριφιφί δεν είναι μόνο μια τρύπα στην αποθήκη του χρήματος αλλά καμιά φορά και στην ελευθερία. Ο 25χρονος Ρουμάνος Λίβιον Νεζέντου και ο 20χρονος Αλβανός Ρουζίπι Μουράκι, κρατούνται δύο εβδομάδες στο Αστυνομικό τμήμα Καλλιθέας, κατηγορούμενοι για κλοπές και παραχαράξεις μέχρι να απελαθούν. Με ένα κουτάλι θα ανοίξουν μια τρύπα 40Χ40 στον τοίχο του κρατητηρίου, πετώντας τα μπάζα στο κενό ανάμεσα στις δυο σειρές της τοιχοποιίας, και στις 1.20 μετά τα μεσάνυχτα της 10ης Μαΐου 2002, πήδηξαν από ύψος 5 μέτρων στον ουρανό αυτοκινήτου στο γκαράζ του τμήματος και χάθηκαν μέσα στη τρύπα της γκρίζας νύχτας. Έχει δίκιο ο Νίκος Καρούζος: «Δυσάρπαγος θεσμός από τους θεούς η ανθρώπινη φύση».10

1 Ο πρωτότυπος τίτλος της ταινίας

2 Adam Worth: Ο Ναπολέων του εγκλήματος, στο συλλογικό «Η ληστεία της τράπεζας», εκδ. «Ελευθεριακή Κουλτούρα», 2004

3 Johannes Mahn: Οι  αδελφοί Sass, τα πλεονεκτήματα της τεχνικής, ο.α 

4 Albert Spaggiari: Ένας ασπρόμαυρος πειρασμός, ο.α

5 «Το Βήμα», 11-9-1994

6 Jean de Maillard, «Εγκλήματα και νόμοι», εκδ. Τραυλός, 1996

7 «Το Βήμα», ο.α 

8 «Ελευθεροτυπία», 24-11-1997

9 «Το ΒΗΜΑ», 15-11-1994

10 Νίκος Καρούζος, «Ποιήματα», εκδ. «Άκμων», 1981

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 76, 11/07