ΟΙΚΟΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΑ ΔΑΣΗ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΟΛΑ

ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ   ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Το νησί Ισπανιόλα της Καραϊβικής χωρίζεται με μια μεθόριο μήκους 193 χιλιομέτρων, σε δυο ανεξάρτητες κρατικές οντότητες. Την Αϊτή που καταλαμβάνει έκταση ίση με το 1/3 του νησιού και την Δομινικανή Δημοκρατία που εκτείνεται στα υπόλοιπα 2/3. Όταν το 1492 την ανακάλυψε ο Κολόμβος ήταν ένα νησί γεμάτο δάση με πολύτιμο ξύλο που φιλοξενούσε περίπου 500 χιλιάδες ινδιάνους Τάινο. Σήμερα η δασοκάλυψη στην Αϊτή περιορίζεται μόλις στο 1%, αντίθετα στην Δομινικανή[i] Δημοκρατία, αυτή φτάνει περίπου στο 30%.

Με μια πρώτη ματιά η εξήγηση φαίνεται απλή. Οι βροχεροί άνεμοι του Ατλαντικού συναντούν πρώτα την Δομινικανή Δημοκρατία και οι ύψους περίπου 3000 μέτρων Κεντρικές Κορντιγιέρες ανακόπτουν την πορεία τους προς την δυτική Αϊτή. Όμως η ιστορία, η δράση δηλαδή των ανθρώπων, πάντα διαπλέκεται με την γεωγραφία..

Το 1519 μόλις 27 χρόνια μετά την άφιξη των Ισπανών, από το μισό εκατομμύριο των ιθαγενών είχαν απομείνει μόλις 11000 που σχεδόν θα εξαφανιστούν την ίδια χρονιά, από μια νέα επιδημία ευλογιάς. Έτσι οι Ισπανοί που είχαν ήδη ξεκινήσει την καλλιέργεια ζάχαρης αναγκάστηκαν να φέρουν δούλους από την Αφρική. Τον 16^ον αιώνα η αποικία ευημερούσε αλλά γρήγορα θα ακολουθήσει την πολιτική και οικονομική παρακμή της Ισπανίας.

Την ίδια εποχή στο δυτικό άκρο του νησιού, μακριά από το ανατολικό που ήταν κυρίως συγκεντρωμένοι οι Ισπανοί, θα εγκατασταθούν Γάλλοι. Η Γαλλία ως ανερχόμενη αποικιακή δύναμη, θα αναπτύξει μεγάλες φυτείες με ταυτόχρονη εισαγωγή δεκάδων χιλιάδων δούλων. Τα γαλλικά καράβια όμως που έφερναν δούλους, δεν επέστρεφαν άδεια αλλά γεμάτα πολύτιμη τροπική ξυλεία. Το 1785 το γαλλικό τμήμα του νησιού είχε πληθυσμό 700 χιλιάδες κατοίκους (το 90%  ήταν δούλοι), ενώ το αντίστοιχο ισπανικό μόλις 30 χιλιάδες. Αυτή η ανισοκατανομή πληθυσμού διατηρείται μέχρι σήμερα, καθώς η Αϊτή έχει διπλάσιο πληθυσμό από την Δομινικανή Δημοκρατία. Ο συνδυασμός της μεγάλης πυκνότητας πληθυσμού, των λιγότερων βροχοπτώσεων και της ανεξέλεγκτης υλοτόμησης, είχαν ως αποτέλεσμα, στα μέσα του 19^ου αιώνα, οι πεδινές εκτάσεις και οι πλαγιές των βουνών της σημερινής Αϊτής να μείνουν γυμνές.

Το 1801 θα ξεσπάσει η μεγάλη εξέγερση των δούλων. Ο γαλλικός στρατός που θα φτάσει εσπευσμένα όχι μόνον θα νικηθεί αλλά και θα αποδεκατισθεί από τις τροπικές ασθένειες. Οι πρώην δούλοι κυρίαρχοι πια στην γαλλική Ισπανιόλα που θα μετονομαστεί το 1804 σε Αϊτή (το αρχικό όνομα της χώρας στην διάλεκτο των ινδιάνων Ταίνο), θα καταστρέψουν τις φυτείες και θα εξολοθρεύσουν τους λευκούς. Στο νέο σύνταγμα της χώρας απαγορεύεται η κατοχή γης από τους ξένους αλλά και ο έλεγχος των μέσων παραγωγής μέσω επενδύσεων. Ταυτόχρονα η ήδη αποδασωμένη γη, θα τεμαχιστεί σε μικρά οικογενειακά αγροκτήματα που θα επεκταθούν  ανεξέλεγκτα.[ii]

Η κλειστή αυτοσυντηρούμενη, χωρίς εξαγωγές και παραγωγικές επενδύσεις κοινωνία σε συνδυασμό με την πολιτική αστάθεια ( από το 1843 έως το 1915 θα δολοφονηθούν ή θα ανατραπούν 21 πρόεδροι) θα οδηγηθεί στην απόλυτη φτώχεια. Αλλά τα προβλήματα αποδάσωσης και φτώχιας σε σύγκριση με εκείνα της γειτονικής Δομινικανής Δημοκρατίας που παραμένει μια ισπανόφωνη χώρα, ανοικτή στο εμπόριο και τις επενδύσεις θα επιδεινωθούν τα 40 τελευταία χρόνια.

Στην Δομινικανή Δημοκρατία τις αυξανόμενες λόγω εκβιομηχάνισης ενεργειακές της ανάγκες θα καλύψουν υδροηλεκτρικά φράγματα που σχεδίασε το καθεστώς Trujillo και υλοποίησε ο πρόεδρος Balaguer. Απαραίτητη φυσικά προϋπόθεση για τους υδροηλεκτρικούς σχεδιασμούς, ήταν οι σταθερές επιφανειακές ροές που συντηρούσε η διατήρηση της δασοκάλυψης σε αυτό το τμήμα του νησιού. Για να διατηρήσει την δασοκάλυψη, ο πρόεδρος Balaguer θα απαγορεύσει την υλοτόμηση και θα κλείσει όλα τα πριονιστήρια. Η ευθύνη για τα δάση θα αφαιρεθεί από το Υπουργείο Γεωργίας και θα δοθεί στον Στρατό. Οι παραβάτες φτωχοί καταπατητές αλλά και πλούσιες ισχυρές οικογένειες θα κυνηγηθούν άγρια. Το αιματηρό τριτοκοσμικό αυτό πρόγραμμα προστασίας του περιβάλλοντος, θα ενισχυθεί με εισαγωγές προπανίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου, η οικιακή  χρήση του οποίου επιδοτείται από το κράτος. Πάντως αρκετοί ισχυρίζονται ότι το φιλοπεριβαλλοντικό πρόγραμμα του Balaguer είχε σαν στόχο, την εκδίωξη των χωρικών από τα απόμακρα δάση, εκεί όπου θα μπορούσαν να αναπτυχθούν καθοδηγούμενες από τον Κάστρο αντάρτικες ομάδες.[iii]

Αντίθετα στην Αϊτή όπου κυριάρχησε  το καθεστώς των Duvallier, του πατέρα Papa Doc και αργότερα του γιου του Baby Doc, οι ενεργειακές ανάγκες της φτωχής κοινωνίας που γίνεται όλο και φτωχότερη, καλύπτονται από τον ξυλάνθρακα δασικής προελεύσεως, με αποτέλεσμα την καταστροφή των τελευταίων δασών που έχουν απομείνει. Προς το παρόν απελπισμένοι Αϊτινοί περνούν τα σύνορα ώστε να κόψουν δένδρα για την παρασκευή λιθάνθρακα μεταφέροντας το πρόβλημα και από την άλλη μεριά των συνόρων.      

Δαίμων της Οικολογίας

 τ. 75, 10/07