Ενότητα :Μάρεϊ Μπούκτσιν

Τίτλος : Γεωργία Ζαβιτσάνου, Έφυγε ο «παππούς» των οικολόγων (Μάρεϊ Μπούκτσιν)

Διαβάστηκε: 882 φορές!

Πλήρες Κείμενο :   


Αρχή κειμένου

 

Έφυγε ο «παππούς» των οικολόγων

 

Πατέρας της Κοινωνικής Οικολογίας, ο πρώτος που έγινε Καθηγητής Πανεπιστημίου χωρίς να έχει Διδακτορικό, προφητικός για όλα σχεδόν τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα, ο στοχαστής οικολόγος Μάρεϊ Μπούκτσιν άφησε την τελευταία του πνοή στα 85 του χρόνια.

 

της Γεωργίας Ζαβιτσάνου
 

Tα οικολογικά μας προβλήματα πηγάζουν από τα κοινωνικά. Η μακροπρόθεσμη λύση στην οικολογική κρίση είναι η θεμελιώδης αλλαγή του τρόπου οργάνωσης της κοινωνίας, μια νέα πολιτική βασισμένη στην άμεση δημοκρατία, στην αναβίωση της γειτονιάς και την «διάλυση» της ιεραρχίας». Αυτά αποτελούσαν τον πυρήνα της σκέψης του Μάρεϊ Μπούκτσιν, του μεγάλου στοχαστή της Πολιτικής Οικολογίας, που πριν από ένα μήνα έφυγε από τη ζωή, στα 85 του χρόνια, αφού είχε δημιουργήσει μια σχολή σκέψης που βρήκε υποστηρικτές αλλά και αντιπάλους.

Επιστροφή στην πόλη-κράτος

Ως γνήσιο τέκνο της εποχής του ερμήνευσε τη σχέση του ανθρώπου με τη Φύση ως αποτέλεσμα των οικονομικών και πολιτικών δεδομένων που χαρακτηρίζουν κάθε κοινωνία. Η θεωρία του ονομάστηκε «Κοινωνική Οικολογία» γιατί πίστευε ότι η δομή και η οργάνωση κάθε κοινωνίας καθορίζει τη σχέση που θα αναπτύξει με το φυσικό περιβάλλον. Έτσι, όταν μια κοινωνία στηρίζεται σε σχέσεις ιεραρχίας και ανταγωνισμού, τα μέλη της θα υιοθετήσουν ανάλογη συμπεριφορά και απέναντι στη Φύση. Όπως έγραφε στο βιβλίο του «Η Οικολογία της Ελευθερίας»: «Η κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στην Φύση πηγάζει από την αναμφισβήτητη κυριαρχία του πάνω στον άνθρωπο».

Η μοναδική λύση γι' αυτόν είναι η ριζική αλλαγή όλων των οικονομικών -πολιτικών και κοινωνικών- σχέσεων, αλλιώς μας περιμένει η οικολογική καταστροφή. Πρότεινε την οργάνωση των ανθρώπων σε μικρές αυτοδύναμες και αυτάρκεις κοινότητες όπου θα συμμετέχουν όλοι στη λήψη των αποφάσεων. Το πρότυπό του ήταν η αρχαία ελληνική έννοια της πόλης-κράτους, αλλά και η παρισινή κομμούνα του 1793. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει μελετήσει τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και έχει επηρεαστεί από τον Αριστοτέλη, αλλά και τον Χέγκελ, τον Μαρξ, τον Κροπότκιν και τον Μπακούνιν.

Στο προφητικό βιβλίο του «Το Συνθετικό μας Περιβάλλον» που εκδόθηκε το 1962 (όπου υπέγραφε με το ψευδώμυνο Λιούιζ Χέρμπερ), μιλούσε για μια αποκεντρωμένη κοινωνία, για την αναγκαιότητα της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, για την υπέρμετρη χρήση φυτοφαρμάκων, για την έξαρση στους καρκίνους και την παχυσαρκία. «Ένα είδος χλωριούχων υδρογονανθράκων, όπως το DDT», έγραφε, «φαίνεται ότι επιδρούν θετικά στην ανάπτυξη όγκων. Σχεδόν όλα τα εντομοκτόνα διαλύονται σε υποπροϊόντα του πετρελαίου, που πολλά από αυτά υποψιαζόμαστε ότι προκαλούν καρκίνους». Χρειάστηκαν μερικές δεκαετίες από τότε για να απαγορευθεί το DDT και να συσχετίσουμε την αύξηση των καρκίνων με τα χημικά που ερχόμαστε σε επαφή. Οι ριζοσπαστικές απόψεις του ξένισαν πολλούς, αλλά εξαιτίας του εύρους των δεδομένων που συνεξέταζε και των αναλύσεων που έκανε, έχει μπει στο πάνθεον των σύγχρονων φιλοσόφων.

Από εργάτης, καθηγητής Πανεπιστημίου

Αυτή όμως είναι μόνο μία από τις λεπτομέρειες που συνθέτουν την προσωπικότητά του. Γιος Ρώσων μεταναστών και δραστήριων συνδικαλιστών, γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης το 1921. Στην ηλικία των 9 χρόνων ήταν ήδη μέλος των πιονέρων, της παιδικής ομάδας του Κομμουνιστικού Κόμματος, από το οποίο διώχθηκε 9 χρόνια αργότερα γιατί άσκησε κριτική στην πολιτική του Στάλιν. Ήταν ένας κοινωνικός αγωνιστής που συμμετείχε σε απεργίες και κινητοποιήσεις, ήταν ενάντια στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία δεκαετίες πριν εμφανιστεί το σημερινό κίνημα, ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο City της Νέας Υόρκης χωρίς να έχει τα τυπικά προσόντα, αφού δεν είχε διδακτορικό, έγραψε 20 βιβλία και πληθώρα άρθρων για την οικολογία και την πολιτική, ήταν ιδρυτής του Ινστιτούτου της Κοινωνικής Οικολογίας στο Βερμόντ και πριν απ' όλα αυτά ήταν εργάτης σε χυτήριο, στους σιδηροδρόμους και στην General Motors.

Το κομμουνιστικό παρελθόν του δεν του απαγόρευσε να ασκήσει αργότερα δριμεία κριτική για τον τρόπο με τον οποίο οι πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες διαχειρίστηκαν το περιβάλλον αλλά και την ιδεολογία που επέτρεπε αυτό το βιασμό της Φύσης. «Το πρόβλημα δεν είναι να εγκαταλείψουμε το μαρξισμό ή να τον απαγορεύσουμε αλλά να τον υπερβούμε, όπως ο Μαρξ είχε υπερβεί τη Χεγκελιανή φιλοσοφία», απαντούσε στους άλλους αριστερούς οικολόγους, ενώ δεν σταμάτησε στιγμή να κατακρίνει και τη δυτική οικονομία του ελεύθερου ανταγωνισμού. «Ο καπιταλισμός είναι ο καρκίνος της κοινωνίας», υποστήριζε και μακριά από το απολίτικο πνεύμα των οικολογικών κινημάτων της εποχής μας καταφερόταν ενάντια στην οικονομία της αγοράς, τον άνισο καταμερισμό του πλούτου, το συγκεντρωτισμό των εξουσιών και τελικά στην ίδια τη φύση του κράτους που μέσω μιας απρόσωπης γραφειοκρατίας επιβάλλει τη λογική της χρησιμοθηρικής σχέσης με τον άνθρωπο και κατ' επέκταση με το περιβάλλον.

«Το να μιλάμε για περιορισμό των ορίων της ανάπτυξης στην καπιταλιστική οικονομία είναι τόσο γελοίο όσο το να μιλάμε για τον περιορισμό των πολέμων σε μια κοινωνία πολεμιστών. Οι ηθικές κραυγές μερικών περιβαλλοντιστών είναι τόσο αστείες όσο οι κραυγές των πολυεθνικών όταν υποστηρίζουν ότι είναι ελεγχόμενες. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να «εξαναγκαστεί» σε περιορισμένη ανάπτυξη με τον ίδιο τρόπο που ο άνθρωπος δεν μπορεί να πειστεί να σταματήσει να αναπνέει», έγραφε στο βιβλίο του «Ξαναφτιάχνοντας την Κοινωνία» το 1990 κι έκανε περισσότερους εχθρούς παρά φίλους.

 

Μερικά από τα βιβλία του Μπούκτσιν που έχουν μεταφραστεί στα Ελληνικά:

Ξαναφτιάχνοντας την κοινωνία, εκδ. Εξάντας, Αθήνα, 1993.
Ο μύθος του υπερπληθυσμού, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, 1997.
Προς μια οικολογική κοινωνία, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1994.
Τα όρια της πόλης, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, 1996.
Η σύγχρονη οικολογική κρίση, εκδ. Βιβλιόπολις, 1993.
Ιστορία, πολιτισμός και πρόοδος, εκδ. Ισνάφι, 2005.
Η ριζοσπαστικοποίηση της φύσης, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, 1985.
Τι είναι κοινωνική οικολογία, εκδ. Βιβλιόπολις, Αθήνα, 1992.
Η οικολογία και η επαναστατική σκέψη, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, 1977.
Ιεραρχία και κυριαρχία, εκδ. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα, 1977.
Προς μιαν απελευθερωτική τεχνολογία, εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη, 1979.
Η οικολογία της ελευθερίας, εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 1978.

 

ΟΙΚΟ της Καθημερινής

 13-09-06 

Επιστροφή