Κάιν & Άβελ στα Ζωνιανά

Δήμος Τσαντίλης

Ο κακός Κάιν σκότωσε τον καλό Άβελ και μετά προσποιήθηκε άγνοια για να αποφύγει το αυτόφωρο. «Δεν είμαι ο φύλακας του αδελφού μου» απάντησε στον καλό Θεό ο κακός Κάιν, όταν ο πρώτος ενδιαφέρθηκε να πληροφορηθεί από τον ίδιο τον φονιά για την τύχη του αδελφού του. Βέβαια ως παντογνώστης, ο Θεός γνώριζε άριστα τα πάντα για τον φόνο, προσποιήθηκε όμως και αυτός άγνοια για να ωθήσει τον Κάιν στο ψέμα. Και το επέτυχε. Ο Κάιν δεν ήταν μόνο ένας αδίστακτος φονιάς. Ήταν και ένας ακόμη πιο αδίστακτος ψεύτης.

Ο Κάιν και ο Άβελ είναι ενσάρκωση του Καλού και του Κακού. Ο ένας ήταν κτηνοτρόφος, ο άλλος γεωργός. Ποιος ήταν ο καλός, ποιος ο κακός, πίστευα πως το γνώριζα. Ποιος όμως από τους δύο ήταν κτηνοτρόφος και ποιος ο γεωργός; Επηρεασμένος από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα μετά τα επεισόδια στα Ζωνιανά, υπέθεσα ότι ο κακός και ψεύτης Κάιν θα έπρεπε να είναι ο πρωτόγονος κτηνοτρόφος. Γεωργός, αντίθετα, θα πρέπει να ήταν ο ήπιος και γλυκύς Άβελ.

Είναι, όμως, έτσι τα πράγματα; Κάτι δεν μου πήγαινε καλά. Στο μυαλό μου ερχόταν η εικόνα του αγαθού Άβελ που στην αγκαλιά του κρατούσε ένα άκακο ερίφιο. Γιατί άραγε; Μήπως έκανα λάθος και ο κακός Κάιν ήταν ο γεωργός και ο καλός Άβελ ο στυγερός κτηνοτρόφος; Μήπως ο γεωργός Κάιν έγινε φονιάς γιατί δεν άντεχε να μπαίνουν τα οζά του αδελφού του στα εδικά του τα φρακτά και να τα καταστρέφουν; Η στάση μου κλονίστηκε και άρχισα να αναθεωρώ τα περί κακού Κάιν. Κακός, δηλαδή κτηνοτρόφος ήταν το θύμα. Καλός, δηλαδή γεωργός ήταν ο θύτης.

Ανέτρεξα σε έναν παλιό σχολικό βιβλίο θρησκευτικών και ρίγος διαπέρασε την ραχοκοκαλιά μου. Είχα όντως πέσει θύμα πλάνης που έχει καλλιεργηθεί από τα ΜΜΕ εις βάρος των κτηνοτρόφων, αλλά και της άγνοιάς μου περί τα θεολογικά. Ο Κάιν, ο γεωργός απεικονίζεται στις ζωγραφικές αναπαραστάσεις μαυριδερός σαν βέρος Μυλοποταμίτης. Αντίθετα, ο Άβελ, ο κτηνοτρόφος, απεικονίζεται πάλλευκος σαν κορίτσι που δεν το ’χει δει ποτέ ήλιος.

Έπρεπε να το θυμάμαι. Ο κακός Κάιν σκότωσε τον καλό Άβελ γιατί τον ζήλεψε: ο Θεός προτιμούσε τις αιματηρές θυσίες του κτηνοτρόφου Άβελ από τις ανέμακτες του γεωργού αδελφού του. Θα έπρεπε να το είχα καταλάβει νωρίτερα. Ο Γιαχβέ ήταν ο Θεός των νομάδων της ερήμου και ήταν προκατειλημμένος υπέρ των κτηνοτρόφων και κατά των γεωργών.

Εδώ, ομολογώ, πλανήθηκα για δεύτερη φορά, πέφτοντας και πάλι θύμα των προκαταλήψεων, αλλά και των αδυναμιών μου στην κοινωνική ανθρωπολογία. Απερίσκεπτα, λοιπόν, ταύτισα τους ένοπλους μαφιόζους που άνοιξαν πυρ κατά των αστυνομικών στα Ζωνιανά με τους αρχέγονους κτηνοτρόφους, που ζουν στην σκιά του Ψηλορείτη. Λάθος μέγα. Οι αρχέγονοι «κτηνοτρόφοι & ζωοκλέφτες» είχαν στο μεταξύ μετεξελιχθεί σε εκσυγχρονισμένους γεωργούς, μόνο που αυτοί καλλιεργούν, αντί για ζωοτροφές, ινδική κάναβη. Αναγκάστηκα, λοιπόν, για δεύτερη φορά να αλλάξω στάση. Οι χασιοκαλλιεγητές δεν είναι ακριβώς γεωργοί και δεν αξίζουν την συμπάθειά μου. Από την στιγμή δε μάλιστα που, κατά πώς λέγεται, μέρος της αμοιβής τους από την πώληση του χασισιού το εισπράττουν σε κοκαΐνη τα πράγματα περιπλέκονται και η γνώμη για αυτούς χειροτερεύει.   

Αλλά ας ξαναπιάσουμε το νήμα. Ο Κάιν, ο γεωργός ήταν ο πρωτότοκος, ο Άβελ ο δευτερότοκος γιος του Αδάμ και της Εύας. Ο Κάιν, ο αδελφοκτόνος, δεν ήταν αλλά έγινε γεωργός, αφού πρώτα ποδοπάτησε τις αξίες και τις παραδόσεις της κλειστής κτηνοτροφικής κοινότητας. Ο Άβελ, παρέμεινε στην προηγούμενη εξελικτική βαθμίδα του πολιτισμού, καίτοι ο κτηνοτροφικός κόσμος κατέρρεε. Για τους νομάδες, χωρίς μοίρα, διανοιγόταν, ωστόσο, η Γη της Επαγγελίας, όπου έρρεε μέλι και γάλα. Υπό μία όμως προϋπόθεση, βέβαια: οι νομάδες κτηνοτρόφοι της ερήμου θα έπαυαν να είναι νομάδες και θα γίνονταν καλλιεργητές.

Πέρα από τις βιβλικές εξηγήσεις: ο Κάιν και ο Άβελ δεν ενσαρκώνουν τόσο την διαμάχη ανάμεσα στο Κακό και το Καλό, αλλά ανάμεσα σε Κτηνοτρόφους και Γεωργούς. Σε μια κοινωνία, όπου οι Κάιν πληθύνονται με ταχείς ρυθμούς, ο ποιμενικός Άβελ θα είχε πρόβλημα, έστω και δεν είχε πέσει θύμα αδελφοκτονίας. Αυτό ακριβώς συμβαίνει στα Ζωνιανά, αλλά και κάθε κλειστή κοινωνία που έχει κλειδώσει στους Βιβλικούς χρόνους και αναπαράγει ως τις ημέρες μας τις αρχαϊκές συγκρούσεις.

Θέλετε να περιπλέξετε περισσότερο τα πράγματα; Προσθέστε στο παιχνίδι τις σχέσεις πελατείας, που καλλιεργούν οι απόγονοι των Κάιν & Άβελ με τους πολιτικούς, τις σχέσεις τους με τους εμπόρους όπλων και ναρκωτικών. Βάλτε και τις πατριαρχικές αντιλήψεις και τους τοπικισμούς που συντηρούν το τοπικό φολκλόρ.  Μπερδευτήκατε, Το ίδιο κα εγώ.  

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 77, 12/07