ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Η μελετήτρια του Γενικού Χωροταξικού Πλαισίου Ράνια Κλουτσινιώτη (αρχιτέκτονας - πολεοδόμος), υποστηρίζει ότι το Σχέδιο «Εκφράζει τους ... χερσαίους δρόμους» και αναφέρει ότι «δεν κρίθηκε ώριμο το αίτημά μας για σταδιακό περιορισμό έως και την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, ως απαραίτητης προϋπόθεσης για την προστασία του ελληνικού τοπίου και του φυσικού και του πολιτιστικού μας περιβάλλοντος. Προφανώς, περιμένουμε να καλυφθεί από τσιμέντο ολόκληρος ο τόπος. Ωραίος στόχος! Δεν περιλαμβάνονται, επίσης, προτάσεις για ανασυγκρότηση της νησιωτικής χώρας, τόσο -και ειδικότερα- του Αιγαίου, όσο και των Ιονίων Νήσων, με τις συναφείς προτάσεις ανασυγκρότησης του πολυπολικού οικιστικού πλέγματος -αναγκαίου για την υπέρβαση της μονόπλευρης εξάρτησης των νησιών από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη- οι προτάσεις για τη δημιουργία ανάμεσά τους νέων, θαλάσσιων και εναέριων, συγκοινωνιακών διαδρόμων και υποδομών, κ.λπ. Δυστυχώς, το νέο σχέδιο εξακολουθεί να εκφράζει τους... χερσαίους δρόμους του ΥΠΕΧΩΔΕ».

Η περιβαλλοντική ΜΚΟ WWF-Ελλάς με τίτλο «...η αταξία στον χώρο είναι προτιμότερη από ένα κακό χωροταξικό;» τονίζει ότι η πρόταση του ΥΠΕΧΩΔΕ προάγει ένα εξαιρετικά προβληματικό Εθνικό Χωροταξικό γιατί βασίζεται σε μη ρεαλιστικές παραδοχές, αγνοεί τις βασικές Κοινοτικές Πολιτικές, δεν συμβάλει στην αποκέντρωση, «φωτογραφίζει» μεγάλα έργα, αγνοεί προκλητικά το φυσικό περιβάλλον, συντάχθηκε ερήμην των συναρμόδιων και δεν απολαμβάνει επιστημονικής και κοινωνικής αποδοχής. Αναφέρει ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός πρέπει να επιδιώκει την ολοκληρωμένη και ισόρροπη κατανομή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον γεωγραφικό χώρο με στόχο την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή και την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και να αποτελεί βασικό εργαλείο για την επίλυση διαφορών και την αντιμετώπιση συγκρούσεων στις χρήσεις γης.

O Γιάννης Αλαβάνος (Πρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας), σε πρόσφατη δήλωσή του ανέφερε «Δεν έχουμε πρόσφατες «σφαγές» για ένα κομμάτι γης, αλλά η πολιτική γης κάθε φορά έχει νικητή από μια σκληρή σύγκρουση με οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, περιφερειακά χαρακτηριστικά. Η έλλειψη κανόνων είναι ασυδοσία, με βεβαιωμένο τον χαμένο. Η θεσμοθέτηση εθνικού χωροταξικού σχεδίου είναι ένα ποιοτικό βήμα. Περάσαμε, πλέον, στη φάση του προσδιορισμού και του περιεχομένου των κανόνων. Εάν θέλουμε να προηγείται η έννοια της ποιότητας και συνοχής αυτής του ανταγωνισμού, να περιορισθεί η εκτός σχεδίου δόμηση, να χτυπηθεί η αυθαιρεσία, να γίνει δασολόγιο άμεσα, να μην είναι η Ελλάδα περιφέρεια μιας πρωτεύουσας, σεβασμός στο περιβάλλον, οι προβλέψεις του σχεδιασμού να μην ασφυκτιούν στα όρια των αρμοδιοτήτων του ΥΠΕΧΩΔΕ, να μην παρακάμπτονται ορθές προϋποθέσεις και νομολογία, να μην αποτελέσουν ευχολόγιο οι σημαντικότερες θετικές προβλέψεις απαιτείται μια ενεργή και παρεμβαίνουσα κοινωνία. Ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ δέχθηκε θέσεις του ΤΕΕ. Θα παλέψουμε να πείσουμε για τις υπόλοιπες. Και πριν και μετά τη ψήφισή του».

O ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ, Αθανάσιος Αραβαντινός, μίλησε για «Ανεφάρμοστες καινοτομίες» δεδομένου ότι «Και αυτό το νομοσχέδιο ακολουθεί την πεπατημένη με τις αλληλοσυμπληρούμενες... αντιφάσεις: «χαρμάνι» ευχών με καινοτομίες που θα μείνουν ανεφάρμοστες και χειροπιαστών διατάξεων που συχνά διαιωνίζουν την ανωμαλία. Για παράδειγμα, μεταξύ των ευχών του νομοσχεδίου είναι η ενίσχυση -αλλά πώς;- της συμπαγούς πόλης, ενώ από την άλλη (α) επιταχύνονται οι διαδικασίες ένταξης στο σχέδιο νέων περιοχών, ακόμα και όπου δεν έχουμε και αύξηση πληθυσμού και υπάρχει υπερπροσφορά οικοδομικού όγκου και (β) διατηρείται η εκτός σχεδίου δόμηση, χωρίς να προσεγγίζεται ούτε η κατάργησή της ούτε καν η αύξηση της αρτιότητας και η μείωση των όρων δόμησης. Μήπως, λοιπόν, και οι άλλες καινοτομικές διατάξεις όπως λ.χ. ο διευρυμένος «Καποδίστριας» θα μείνουν στις ελληνικές καλένδες, ενώ όλες οι «ευεργετικές - χαριστικές» για τα τοπικιστικά και συντεχνιακά συμφέροντα ρυθμίσεις θα εξακολουθήσουν να εφαρμόζονται; Από την άλλη πλευρά, ένα ανεκτό χωροταξικό σχέδιο είναι προτιμότερο από κανένα σχέδιο. Ας ελπίσουμε σε ένα θαύμα, ότι η Βουλή αντί για χαριστικές τροπολογίες θα συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία ενός οράματος για το μέλλον».

…Εισάγεται η δυνατότητα μαζικής παραγωγής οργανωμένης προς πώληση «τουριστικής κατοικίας παραθερισμού» με ιδιωτική πολεοδόμηση ευνοϊκών όρων. Είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικό ότι ένα Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό προωθεί την ανάπτυξη μιας νέας αγοράς «β΄ κατοικίας» ως ανταπόκριση στη ζήτηση για «νέα πρότυπα διαχείρισης τουριστικών καταλυμάτων» (π.χ. Condo hotels), που από ετών έχουν εφαρμοστεί στο εξωτερικό. Εν τούτοις, είναι γνωστό ότι τα πρότυπα αυτά σήμερα ήδη θεωρούνται αποτυχημένα, λόγω των ιδιαίτερα δυσμενών επιπτώσεων που προκάλεσαν στο περιβάλλον παράκτιων ζωνών.

Η ζήτηση για την ανάπτυξη του «προτύπου» αυτού στην Ελλάδα ως «νέου τουριστικού προϊόντος» δεν φαίνεται να προκύπτει από σχετική έρευνα της τουριστικής αγοράς (ζήτηση τουριστών), αλλά από επιχειρηματική ζήτηση άλλων κλάδων (π.χ. επιχειρηματιών-οικοπεδούχων, μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών (developers), τραπεζών με θυγατρικές real estate κ.ά, ελληνικών και ξένων συμφερόντων) για την ανάπτυξη νέων πεδίων επιχειρηματικών και οικονομικών δραστηριοτήτων μέσω του τουρισμού...

Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων Χωροτακτών

O Ηλίας Μπεριάτος (Πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών), υποστήριξε ότι το μοντέλο είναι αναχρονιστικό δεδομένου ότι «O υπουργός ΠΕΧΩΔΕ καταφεύγει και πάλι στην αμετροέπεια. Διότι είναι υπερβολή να ισχυρίζεται ότι το Εθνικό Χωροταξικό συνιστά «μία από τις σημαντικότερες διαρθρωτικές αλλαγές που έγιναν στη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες» (!), όταν είναι γνωστό ότι αυτά τα λίγα που επιχειρεί να κάνει σήμερα είναι δυνατά χάρις στους θεσμούς που έγιναν πριν από αυτόν! Επιπλέον, το Εθνικό αποτελεί αναγκαία και όχι ικανή συνθήκη για τον χωροταξικό σχεδιασμό. Τα εκατοντάδες τοπικά χωροταξικά (ΣΧΟΟΑΠ) περιμένουν ακόμα τη φροντίδα του υπουργείου του... Αλλά και αυτό το Εθνικό χωροταξικό (που έγινε με διαδικασίες που όλοι κατέκριναν) δεν προσφέρει αυτά που όφειλε. Διότι, διατυπώνει θέσεις και «προτάσεις» για πράγματα που η πολιτεία και οι φορείς της είναι από το νόμο υποχρεωμένοι να κάνουν! (δασολόγιο - κτηματολόγιο). Επί πλέον, το προτεινόμενο αναπτυξιακό μοντέλο είναι αναχρονιστικό, ενώ για την εκτός σχεδίου δόμηση μάλλον ταιριάζει η ρήση "όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια"...».

Το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΓΕΩΤ.Ε.Ε.) επισημαίνει ότι το συνολικό κείμενο του Σχεδίου παρουσιάζει σοβαρές αδυναμίες και δεν ανταποκρίνεται στα ανάγκες αναπτυξιακού σχεδιασμού της χώρας, όπως την αντιμετώπιση της προστασίας και οριοθέτησης των δασών και δασικών εκτάσεων, την μη αποτελεσματική προστασία της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και των εδαφικών πόρων της χώρας, ιδιαίτερα στις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές και την μη ανάδειξη της νησιωτικότητας και επομένως του τρόπου εφαρμογής των ιδιαίτερων απαιτούμενων πολιτικών. Ο εθνικός χωροταξικός σχεδιασμός προϋποθέτει ότι γνωρίζουμε τον χαρακτήρα των εκτάσεων της χώρας για να σχεδιάσουμε και να αποφασίσουμε τις μελλοντικές χρήσεις με αποτελεσματικό εργαλείο τους Δασικούς Χάρτες, που δεν προβλέπεται ως προαπαιτούμενο του σχεδιασμού, αλλά και τη διαμόρφωση κατευθύνσεων πολιτικής για την ανάπτυξη των παραγωγικών τομέων της χώρας. Ένα ακόμη αρνητικό στοιχείο αποτελεί η μη απαγόρευση της εκτός σχεδίου δόμησης καθώς δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για την αδυναμία περιορισμού της και την επέκταση της σε βάρος της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος ακόμα και σε οικολογικά ευαίσθητες και προστατευόμενες περιοχές.

Το προτεινόμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον τουρισμό δεν στηρίζεται σε έγκυρη επιστημονική κρίση ως προς την φέρουσα ικανότητα της Χώρας για τουριστική ανάπτυξη. Αντιθέτως, φαίνεται να υπολαμβάνει ως δεδομένη την απεριόριστη δυνατότητα επεκτάσεως και εντάσεως της τουριστικής δραστηριότητος, τόσο στις λεγόμενες «ανεπτυγμένες τουριστικά» (κοινώς κορεσμένες) περιοχές, των οποίων επιτρέπει την περαιτέρω ένταση της εκμεταλλεύσεως, όσο και σε ολόκληρη τη χώρα. Με τον τρόπο, όμως, αυτό, η υποτιθέμενη καινοτομία του Πλαισίου, δηλ. η στροφή της Χώρας προς τις λεγόμενες «ποιοτικές» μορφές τουρισμού, δεν έρχεται να αντικαταστήσει, σταδιακά έστω, την μέχρι σήμερα άναρχη τουριστική ανάπτυξη και να θεραπεύσει τα δεινά του μαζικού τουρισμού, αλλά προστίθεται και βαίνει παράλληλα προς αυτόν. Τούτο προκύπτει σαφώς από το σύστημα του Πλαισίου, το οποίο χωρίζει την επικράτεια σε δέκα (10) κατηγορίες περιοχών, καμμία εκ των οποίων δεν εξαιρείται από την τουριστική εκμετάλλευση. Έτσι, οι μεν κορεσμένες περιοχές προβλέπεται να κορεσθούν περισσότερο με «αύξηση της χωρητικότητος και κατασκευή νέων υποδομών φιλοξενίας και εστίασης», ενώ ταυτοχρόνως, περιοχές οι οποίες, τόσο κατά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας όσο ακόμα και κατά την κοινή πείρα, έπρεπε να διαφυλαχθούν ως τα τελευταία πολύτιμα αποθέματα του φυσικού κεφαλαίου της Χώρας (μικρά νησιά, παράκτιες περιοχές, ευαίσθητα οικοσυστήματα, ορεινοί όγκοι, βραχονησίδες και ακατοίκητα νησιά) θυσιάζονται στο βωμό της τουριστικής ανάπτυξης.

..Το προτεινόμενο Πλαίσιο προωθεί την τουριστική ανάπτυξη με τη μορφή παροχής δεύτερης κατοικίας σε τουλάχιστον 1.000.000 Ευρωπαίους. Με τον τρόπο αυτό, προδήλως καταστρατηγείται και παραβιάζεται η ισχύουσα χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία και ιδίως η νομολογία του ΣτΕ, οι οποίες θέτουν εξαιρετικά αυστηρούς όρους και περιορισμούς για την οικιστική επέκταση και την ίδρυση νέων οικισμών. Η εφαρμογή του Πλαισίου θα έχει ως αποτέλεσμα να κτισθούν στις ωραιότερες και πλέον ευαίσθητες περιοχές (παράκτιες περιοχές, νησιά, ορεινοί όγκοι) ανεξάρτητα και ασύνδετα προς την οικιστική πολιτική της Χώρας, νέες πόλεις-τουριστικοί θύλακες, οι οποίες θα εξαφανίσουν και τα τελευταία ίχνη του εναπομείναντος φυσικού αποθέματος ενώ, ταυτόχρονα, θα επιδεινώσουν όλα τα μέχρι στιγμής άλυτα προβλήματα των υπαρχόντων οικισμών.

Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος

decleris@environ-sustain.gr, www.environ-sustain.gr

...Η εμπειρία από τις χώρες που αναπτύχθηκε χωρίς περιορισμούς η παραθεριστική κατοικία αναδεικνύει μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις, που διατρέχουν όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του προορισμού: αυθαίρετη δόμηση, αυξημένη διαφθορά στις πολεοδομικές υπηρεσίες, φοροδιαφυγή, παράνομη τουριστική δραστηριότητα, σημαντική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, κατακόρυφη μείωση των πληροτήτων στα ξενοδοχειακά καταλύματα με σύστοιχη συρρίκνωση της απασχόλησης και των τουριστικών εισοδημάτων.

Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας

Σε άρθρο του Γιώργου Λιάλιου της εφημερίδας «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (2/3/08) με τίτλο: «Άτολμο, το καινοτόμο χωροταξικό: Πώς αποτυπώνονται στον χάρτη της Ελλάδας οι αναπτυξιακές επιλογές της χώρας για την επόμενη 15ετία», αναφέρεται ότι «Το σχέδιο του εθνικού χωροταξικού πλαισίου, δηλαδή το κείμενο στο οποίο αποτυπώνονται στον χάρτη της Ελλάδας οι αναπτυξιακές επιλογές της χώρας για την επόμενη 15ετία, αφήνει ανέγγιχτα ορισμένα από τα σοβαρότερα δεινά της «ελληνικής πραγματικότητας». Όπως για παράδειγμα την σχεδόν ανεξέλεγκτη δόμηση στις εκτός σχεδίου πόλης περιοχές, πράγμα αδιανόητο για τις περισσότερες βορειοευρωπαϊκές χώρες. Επίσης, τη συνεχή διάχυση των μεγαλουπόλεων, την αυθαίρετη δόμηση, τον αθηνοκεντρισμό». Στο εν λόγω άρθρο καταγγέλλεται ανοιχτή παρέμβαση του ΥΠΕΧΩΔΕ στις προτάσεις των μελετητών με την αποξήλωση κάθε «αιχμηρής» ρύθμισης, αλλά και κάθε πρωτοπόρου προσέγγισης, όπως της πρότασης των μελετητών για την ανάγκη «απεξάρτησης» των νησιών από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και την οργάνωση του Αιγαίου σαν μια αυτάρκη ενότητα με τέσσερα κέντρα: Ηράκλειο, Ερμούπολη, Ρόδο και Μυτιλήνη και της αφαίρεσης κάθε νέου μέτρου και χρονοδιαγράμματος για τη δόμηση στις εκτός σχεδίου περιοχές.

Τα νησιά του Αιγαίου είναι αναμφίβολα τόποι μοναδικής ομορφιάς παγκοσμίως. Αυτοί οι μικροί και ολιγοπληθείς τόποι, ορεινοί ή ημιορεινοί, συχνά άνυδροι, χαρακτηρίζονται από περιορισμένους φυσικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς πόρους, οικονομική δραστηριότητα μικρής κλίμακας και σύγκρουση χρήσεων γεωργίας - τουρισμού -οικιστικής ανάπτυξης.

Σήμερα, το αναπτυξιακό μοντέλο στα νησιά του Αιγαίου στηρίζεται στη «μονοκαλλιέργεια» της παροχής υπηρεσιών φιλοξενίας και διασκέδασης, που οδηγεί στη συνεχή δόμηση (ενοικιαζόμενα δωμάτια, κατοικίες, ξενοδοχεία, μπαρ, εστιατόρια κτλ). Το μοντέλο αυτό ανάπτυξης, οδηγεί μεσοπρόθεσμα στην καταστροφή του τουριστικού προϊόντος, που δεν είναι άλλο από τη μοναδικότητα των τοπίων των νησιών αυτών.

Τα νησιά, μέρα με την μέρα γίνονται όλο και λιγότερο μοναδικά, υποβαθμιζόμενα αισθητικά καθώς οι παραλίες τους, οι κάμποι, οι κορυφογραμμές και οι πλαγιές κτίζονται μαζικά. Αυτό απομακρύνει τον ποιοτικό τουρισμό, που προσφέρει μεγαλύτερα και πιο σταθερά εισοδήματα στους κατοίκους, αλλά και διευρύνει την τουριστική περίοδο. Χαμηλής ποιότητας και ασταθής τουρισμός είναι ο μονόδρομος στον οποίον οδηγεί η συνεχής δόμηση. Με τον τρόπο αυτό, τα νησιά μας ήδη καλούνται να συναγωνιστούν την Τουρκία που έχει πολύ μικρότερο κόστος εργασίας και ζωής. Αυτό φυσικά είναι αδύνατο. Μοιραία, ο τουρισμός στα νησιά θα συρρικνωθεί.
Το φαινόμενο δεν είναι πρωτόγνωρο. Και σε άλλα μέρη του κόσμου, η μοναδικότητα του τοπίου έφερε τουρισμό και ανάπτυξη. Όταν η ανάπτυξη αυτή στηρίχθηκε στην εφήμερη εκμετάλλευση της μοναδικότητας του τόπου, μέσα από άναρχη δόμηση και τη συνακόλουθη υποβάθμιση του δομημένου και αδόμητου περιβάλλοντος, οι τόποι σταδιακά εγκαταλείφθηκαν πρώτα από τους τουρίστες και στη συνέχεια από τους κατοίκους

Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού

Το Χωροταξικό του Τουρισμού που κατέθεσε προς συζήτηση το ΥΠΕΧΩΔΕ προωθεί την μεγάλης κλίμακας δόμηση παραθεριστικής κατοικίας σε όλη την Ελλάδα, με ανυπολόγιστες αρνητικές επιπτώσεις στον τουρισμό, τις τοπικές κοινωνίες, το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά.

Στην ουσία το ΥΠΕΧΩΔΕ επιχειρεί να εισάγει το Ισπανικό πρότυπο που έχει οδηγήσει στην πλήρη δόμηση του μεγαλύτερου μέρους της Ισπανικής ακτογραμμής σε βάθος ενός χιλιομέτρου από οργανωμένα συγκροτήματα παραθεριστικής κατοικίας. Σήμερα, όπως καθημερινά δημοσιεύει ο διεθνής τύπος, η Ισπανία βιώνει τις τραγικές επιπτώσεις αυτής της επιλογής.

Υπογράψτε την απόσυρση του χωροταξικού του Τουρισμού - Προστατεύστε το μέλλον

Ελληνική Εταιρία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού

www.ellinikietairia.gr

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 81, 4/08