ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ: Πρόσφατες εκτιμήσεις για την εξέλιξη των κλιματικών αλλαγών σε παγκόσμιο επίπεδο

Σεβαστιανός Μοιρασγεντής*

Η επιστημονική κοινότητα εκφράζει πλέον βεβαιότητα ότι το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη που εξελίσσεται την τελευταία 50ετία είναι αποτέλεσμα των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την έκλυση των λεγόμενων αερίων φαινομένου θερμοκηπίου (ΑΦΘ: διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, χλωροφθοράνθρακες, υδρατμοί, κ.α.), και όχι απόρροια μιας φυσικής κλιματικής μεταβλητότητας. Το πως λοιπόν θα εξελιχθεί το φαινόμενο τις επόμενες δεκαετίες, το εύρος και η ένταση των κλιματικών αλλαγών, θα εξαρτηθεί κατά βάση από την εξέλιξη των παγκόσμιων εκπομπών ΑΦΘ, και επομένως από τους παγκόσμιους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και από την αποτελεσματικότητα των πολιτικών και μέτρων που θα εφαρμοστούν τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες για περιορισμό των εκπομπών ΑΦΘ.

Με βάση πρόσφατες εκτιμήσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του ΟΗΕ, για τις επόμενες δύο δεκαετίες, τα περισσότερα σενάρια και κλιματικά μοντέλα συνηγορούν στο ότι η μέση παγκόσμια θερμοκρασία θα συνεχίσει να αυξάνει με ένα μέσο ρυθμό την τάξης των 0,2 ^οC ανά δεκαετία. Ακόμη και αν οι συγκεντρώσεις ΑΦΘ είχαν σταθεροποιηθεί στα επίπεδα του 2000, η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας θα συνέχιζε να αυξάνει κατά περίπου 0,1 ^οC ανά δεκαετία. Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα προβλέπεται ότι η συνεχιζόμενη αύξηση των εκπομπών ΑΦΘ θα επιτείνει το φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης, επιφέροντας σημαντικές αλλαγές στο παγκόσμιο κλιματικό σύστημα. Διάφορα κλιματικά μοντέλα και για διαφορετικά σενάρια εξέλιξης των εκπομπών ΑΦΘ εκτιμούν ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά τον 21^ο αιώνα θα κυμανθεί σε ένα εύρος μεταξύ 1,1-6,4 ^οC, με τις καλύτερες εκτιμήσεις των χρησιμοποιούμενων μοντέλων να περιορίζουν το εύρος διακύμανσης στην περιοχή των 1,8-4,0 ^οC, σε σχέση με τα μέσα επίπεδα θερμοκρασίας της περιόδου 1980-1999. Σε κάθε περίπτωση, διαφαίνεται ότι μια αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά τον 21^ο αιώνα τουλάχιστον κατά 1,5 ^οC είναι αναπόφευκτη, ενώ μια αύξηση της τάξης των 3 ^οC θεωρείται η καλύτερη εκτίμηση με τα σημερινά δεδομένα.

Όμως, όπως ήδη αναφέρθηκε, το πώς θα εξελιχθεί τελικά η κατάσταση θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητα της διεθνούς κοινότητας για περιορισμό των εκπομπών ΑΦΘ, με τις αμέσως επόμενες 1-2 δεκαετίες να είναι ιδιαίτερα κρίσιμες για τον πλανήτη. Είναι χαρακτηριστικό ότι για περιορισμό της μέσης αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας τον 21^ο αιώνα κατά 2,0–2,4 ^οC (στόχο που έχει θέσει και η Ευρωπαϊκή Ένωση), θα πρέπει οι παγκόσμιες εκπομπές ΑΦΘ (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων αναπτυσσομένων χωρών Κίνας, Ινδίας, κά.) να φθάσουν το μέγιστό τους μέχρι το 2015, να επιστρέψουν το 2030 στα επίπεδα του 2000, και να μειωθούν το 2050 κατά 50-85% σε σχέση πάντα με τα επίπεδα του 2000. Ουσιαστικά δηλαδή μιλάμε για μια ολοκληρωτική ανατροπή του υφιστάμενου αναπτυξιακού και ενεργειακού μοντέλου του πλανήτη, τόσο όσον αφορά στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, με δραματικούς περιορισμούς στη χρήση ορυκτών καυσίμων, προώθηση εκτεταμένων προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας και παραγωγής από καθαρές μορφές ενέργειας (ΑΠΕ, κλπ.) με στόχο όχι την πλήρη αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών αλλά το σημαντικό περιορισμό τους, σε επίπεδα όμως και πάλι πρωτόγνωρα για την πρόσφατη ιστορία του πλανήτη.

Οι τάσεις αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας έχουν ακόμη ως αποτέλεσμα να μειώνουν την ικανότητα των οικοσυστημάτων και των ωκεανών να απορροφούν αέρια του θερμοκηπίου, αυξάνοντας έτσι το ποσοστό των εκπομπών ΑΦΘ που παραμένουν στην ατμόσφαιρα, επιτείνοντας το φαινόμενο της υπερθέρμανσης. Όσον αφορά στην αύξηση της στάθμης των θαλασσών, η πλειονότητα των κλιματικών μοντέλων και για διάφορα σενάρια εξέλιξης των εκπομπών θεωρεί ως πιο πιθανή μια αύξηση της στάθμης της θάλασσας κατά 0,18-0,59 m μέχρι το τέλος του αιώνα, χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη τα δυναμικά φαινόμενα που μπορούν να αναπτυχθούν από μια ραγδαία τήξη των πάγων. 

Οι προβλεπόμενες αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες του πλανήτη, λόγω της παγκόσμιας θέρμανσης, εκτιμάται ότι θα παρουσιάζουν σημαντικές γεωγραφικές διαφοροποιήσεις. Έτσι η αύξηση της θερμοκρασίας αναμένεται να είναι σημαντικότερη πάνω από τη στεριά και στα υψηλότερα βόρεια γεωγραφικά πλάτη. Οι βροχοπτώσεις αναμένεται να αυξηθούν στις περιοχές με υψηλό γεωγραφικό πλάτος, ενώ θα μειωθούν δραματικά στις υποτροπικές περιοχές, στη λεκάνη της Μεσογείου, και αλλού, ακόμη και σε ποσοστά πάνω από 20%. Ακραία καιρικά φαινόμενα καύσωνα και πλημμύρων θα παρουσιάζουν όλο και μεγαλύτερες συχνότητες εμφάνισης. Οι πάγοι στις περιοχές των πόλων θα συρρικνωθούν, ενώ σύμφωνα με τα αποτελέσματα ορισμένων μοντέλων, προς το τέλος του αιώνα οι αρκτικοί θαλάσσιοι πάγοι στο τέλος του καλοκαιριού θα εξαφανίζονται σχεδόν πλήρως. Την ίδια ώρα οι τροπικοί κυκλώνες θα χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερης έντασης βροχοπτώσεις και ανέμους.

Και το χειρότερο; Οι εκλυόμενες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα λόγω των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων (παρελθούσες και μελλοντικές) θα συνεχίσουν να συμβάλλουν στο φαινόμενο της παγκόσμιας θέρμανσης και στην ανύψωση της στάθμης των θαλασσών για πάνω από μια χιλιετία, λόγω των μεγάλων χρονικών διαστημάτων που απαιτούνται για την απορρόφηση από την ατμόσφαιρα του αερίου αυτού. Η λήψη δραστικών μέτρων περιορισμού των εκπομπών ΑΦΘ σήμερα είναι πάνω από όλα μια πράξη ευθύνης της παγκόσμιας κοινότητας, οι επιπτώσεις της οποίας διαχέονται για πολλούς αιώνες στο μέλλον.

·          κύριος Ερευνητής ΕΑΑ

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 84, 7-8/09