Η ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

Ανδρέας Βαρώτσος*

 «Φάτε τις λέξεις σας, εσείς που μέχρι τώρα χλευάζατε τα βιολογικά προϊόντα», με αυτόν τον τίτλο η εφημερίδα κυριακάτικοι Times του Λονδίνου δημοσίευσαν την είδηση για τα αποτελέσματα μιας πολυετούς χρηματοδοτούμενης από την Ευρωπαϊκή Ένωση μελέτης για τη θρεπτική αξία των βιολογικών τροφίμων.

Ένα αγρόκτημα, σύμφωνα με την εφημερίδα, 3.000 στρεμμάτων στο Νιουκάστλ της Μεγάλης Βρετανίας θα καθορίσει τις μελλοντικές συνήθειες κατανάλωσης.

 Πρόκειται για τη μεγαλύτερη μελέτη που διενεργήθηκε μέχρι σήμερα, στην οποία έλαβαν μέρος 33 ακαδημαϊκά κέντρα σε ολόκληρη την Ευρώπη με επικεφαλής το πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ στη Μεγάλη Βρετανία, η οποία διήρκεσε 4 χρόνια και κόστισε £12 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας.

Η μελέτη αναλύει τα θρεπτικά στοιχεία στα τρόφιμα από φυτά που καλλιεργήθηκαν σε έκταση 3.000 στρ. δίπλα-δίπλα με συμβατικές και βιολογικές μεθόδους. Σε αυτό το μοναδικό πείραμα, οι εκτάσεις είχαν χωριστεί στα δύο, έτσι ώστε φυτά με βιολογικές και συμβατικές μεθόδους να καλλιεργηθούν δίπλα-δίπλα. Οι ερευνητές καλλιέργησαν φρούτα και λαχανικά και εξέθρεψαν βοοειδή σε παρακείμενες βιολογικές και συμβατικές εκτάσεις στο πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ, και σε άλλα μέρη της Ευρώπης. Έτσι  αυτό το πείραμα επέτρεψε στους επιστήμονες να εξετάσουν τα τρόφιμα που προέρχονται από τις δυο διαφορετικές μεθόδους παραγωγής και να απαντήσουν σε μια ερώτηση που οι περισσότεροι καταναλωτές θέτουν: είναι τα βιολογικά τρόφιμα καλύτερα από τα συμβατικά;

Η μελέτη αυτή, που πρόκειται να δημοσιευθεί μέσα στο 2008, δείχνει ότι τα βιολογικά τρόφιμα έχουν περισσότερα θρεπτικά στοιχεία από τα συμβατικά, όπως βιταμίνες και αντιοξειδωτικές ουσίες κατά 40% στα λαχανικά και τα φρούτα και κατά 90% στο γάλα, ενώ έχουν επίσης υψηλότερα επίπεδα απαραίτητων για την υγεία ανόργανων στοιχείων, όπως ο σίδηρος και ο ψευδάργυρος.

Σύμφωνα με την έρευνα λοιπόν:

• Τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο θρεπτικά από τα συμβατικά και αποτελούν ασπίδα για την υγεία μας απέναντι σε ασθένειες όπως ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες, καθώς περιέχουν περισσότερη βιταμίνη C και ιχνοστοιχεία σιδήρου, χαλκού και ψευδάργυρου καθώς και μεταβολίτες. Οι πατάτες, τα ακτινίδια και τα καρότα ήταν μεταξύ των βιολογικών τροφίμων που βρέθηκαν να έχουν υψηλότερα επίπεδα βιταμίνης C. Τα βιολογικά τρόφιμα είχαν επίσης πιο υψηλά επίπεδα σιδήρου και ψευδάργυρου, ζωτικής σημασίας θρεπτικά στοιχεία που λείπουν συνήθως από τη διατροφή πολλών ανθρώπων.

• Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά περιέχουν έως και 40% περισσότερα αντιοξειδωτικά, που προστατεύουν τον οργανισμό από την εκδήλωση σοβαρών παθήσεων, από τα συμβατικά. Πιο υψηλά επίπεδα ανόργανων στοιχείων και αντιοξειδωτικών βρέθηκαν μέσα σε βιολογικά καλλιεργημένα μαρούλια, σπανάκια και λάχανα. Οι βιολογικές τομάτες, οι πατάτες, το λάχανο, τα κρεμμύδια έχουν 20 έως 40 τοις εκατό περισσότερα αντιοξειδωτικά από τα συμβατικά φρούτα και τα λαχανικά

• στα βιολογικά δημητριακά μπορεί να παρατηρηθούν περισσότερες ποσότητες βιταμινών σε σχέση με τα συμβατικά. Το σιτάρι έχει 20 έως 40 τοις εκατό περισσότερα αντιοξειδωτικά από το συμβατικά καλλιεργούμενο.

• το επίπεδο αντιοξειδωτικών, που θεωρείται ότι προστατεύουν από καρδιακές παθήσεις, στο γάλα που παράχθηκε βιολογικά, ήταν κατά 90% υψηλότερο από ότι στο συμβατικό γάλα. Το βιολογικό τυρί μπορεί να έχει μέχρι δύο φορές παραπάνω θρεπτικές ουσίες από το συμβατικό.

Επίσης διαπίστωσαν ότι οι βιολογικές τομάτες από την Ελλάδα είχαν πιο υψηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών.

• οι διαφορές είναι τόσο εμφανείς, ώστε τα βιολογικά προϊόντα μπορούν να βοηθήσουν στην ικανοποιητική πρόσληψη των θρεπτικών συστατικών ακόμη και σε ανθρώπους που δεν καταναλώνουν πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα, όπως συνιστάται.

            Τα συμπεράσματα έρχονται σε αντίθεση με την μέχρι τώρα κρατούσα επίσημη άποψη, που υποστηρίζει ότι η αγορά βιολογικών προϊόντων είναι μια επιλογή τρόπου ζωής, δεν δικαιολογείται διατροφικά και δεν υπάρχει καμία σαφής ένδειξη ότι τα βιολογικά τρόφιμα είναι πιο θρεπτικά από τα άλλα τρόφιμα. Τα στοιχεία όμως από το τετραετές πρόγραμμα θα μπορούσαν να αλλάξουν τη μέχρι τώρα επικρατούσα επίσημη άποψη ότι η κατανάλωση των βιολογικών τροφίμων είναι μια επιλογή τρόπου ζωής.

Εν τω μεταξύ, η βιομηχανία συμβατικών φρούτων και λαχανικών έχει αντιδράσει έντονα στην πρώτη δημοσίευση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων μελέτης.

Ο επικεφαλής της μελέτης καθηγητής Carlo Leifert σημειώνει: "Υπάρχουν αρκετά στοιχεία τώρα πλέον που δείχνουν ότι το επίπεδο των θρεπτικών στοιχείων είναι πιο υψηλό στα βιολογικά τρόφιμα." Στα στοιχεία που έχουν βρεθεί σε μεγαλύτερες ποσότητες στα βιολογικά προϊόντα περιλαμβάνεται η βιταμίνη C, ιχνοστοιχεία όπως ο σίδηρος, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος, καθώς και δευτεροβάθμιοι μεταβολίτες, που θεωρούνται ότι μπορούν να βοηθήσουν στην  καταπολέμηση του καρκίνου και των καρδιακών παθήσεων.

Ο Leifert, πρόσθεσε ότι οι διαφορές θα μπορούσαν να μειώσουν το συνιστώμενο διαιτολόγιο πέντε μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως. “Εάν έχετε π.χ. 20 τοις εκατό περισσότερα αντιοξειδωτικά και δεν μπορείτε να πείσετε τα παιδιά σας να τρώνε πέντε μερίδες ημερησίως, μπορούν να καλύπτουν τις ανάγκες τους  με τέσσερις ημερησίως".

Η νέα έρευνα έρχεται μετά από μια επταετή διαμάχη μεταξύ της αρχής προτύπων τροφίμων FSA (Food Standard Association) της Αγγλίας και του κινήματος της βιολογικής γεωργίας για τα θρεπτικά οφέλη των βιολογικών τροφίμων. Ο Λόρδος Kρεμπς, ο πρώτος πρόεδρος της Αρχής, έχει δηλώσει ότι τα βιολογικά τρόφιμα μπορούν να μην έχουν περισσότερη αξία για τους καταναλωτές.

Η Αρχή αναθεωρεί πλέον τα στοιχεία. Ο επιστημονικός προϊστάμενος της είπε ότι η αντιπροσωπεία έχει ξεκινήσει μια αναθεώρηση των στοιχείων για την περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία των βιολογικών και συμβατικών τροφίμων.

Τα στοιχεία από τις έρευνες για τις διαφορές στα θρεπτικά συστατικά έχουν αυξηθεί δραματικά. Το περασμένο καλοκαίρι μια μελέτη δέκα ετών από το πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας που συγκρίνει τις βιολογικές τομάτες με εκείνες που καλλιεργήθηκαν συμβατικά βρήκε υπερδιπλάσιο επίπεδο φλαβονοϊδών,  αντιοξειδωτικών που πιστεύεται ότι μειώνουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι το γάλα έχει πιο υψηλά επίπεδα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, που πιστεύεται ότι βοηθούν στην υγεία.

Ο Πάτρικ Χόλντεν, διευθυντής της εδαφολογικής ένωσης της Αγγλίας (soil Association), δηλώνει ότι η έρευνα θα μπορούσε να συμβάλει σε μια "σεισμική" αλλαγή στη βιομηχανία τροφίμων: "Εάν οποιοσδήποτε λογικός πολίτης, ξέρει ότι υπάρχουν σημαντικές θρεπτικές διαφορές σε αυτά τα τρόφιμα, θα συμπέραινε ότι πρέπει να έχουν επιπτώσεις και στην υγεία."

Έτσι, αν κι ακόμα επιβαρύνουν περισσότερο  την τσέπη του καταναλωτή (είναι κατά 30% περίπου ακριβότερα) αρκετοί είναι αυτοί που θα τα προτιμήσουν λόγω των οφελών στην υγεία τους.

Η αγορά βιολογικών προϊόντων έχει σημειώσει ραγδαία άνοδο τα τελευταία χρόνια, αυξανόμενη κατά 25% το χρόνο κατά μέσον όρο, και η αξία της εκτιμάται στα 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως.

*Γεωπόνος-οικονομολόγος.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 84, 7-8/08