Γιώργος Νάθενας – Μηλίτσα Καραθάνου: ΤΟ ΤΡΑΙΝΑΚΙ ΤΟΥ ΠΗΛΙΟΥ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΩΝ ΚΕΝΤΑΥΡΩΝ

εκδ. Μίλητος 2004, 332 σελίδες

Σάκης Κουρουζίδης

Από το 1881, χρονιά που απελευθερώθηκε ο Βόλος από τους Τούρκους, αρχίζουν οι πρώτες ενέργειες για την κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου στη Θεσσαλία και μάλιστα οι ενέργειες αρχίζουν λίγους μήνες πριν από την απελευθέρωση. Η οριστική σύμβαση υπογράφεται μερικούς μήνες μετά, ανάμεσα στο Χαρίλαο Τρικούπη και τον τραπεζίτη από την Πόλη Θ. Μαυρογορδάτο, ο οποίος εκπροσωπείται από τους E. De Chirico (πατέρα του Τζιόρτζιο) και A. Hennebert. Το μακρύ ταξίδι των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων καταγράφει πολλούς και ενδιαφέροντες «σταθμούς», ένας από τους οποίους, ο πιο γραφικός, ο πιο γοητευτικός και συνάμα πάρα πολύ χρήσιμος, είναι η κατασκευή του τραίνου στο Πήλιο (πρώτη φάση, γραμμή Βόλος - Λεχώνια) που αρχίζει το 1894 και ολοκληρώνεται το Σεπτέμβριο του επόμενου έτους. Η επέκταση της γραμμής μέχρι τις Μηλιές γίνεται 9 χρόνια αργότερα, το 1903. Λειτουργεί συνεχώς μέχρι το 1971, όταν με απόφαση του ΟΣΕ διακόπτει τη λειτουργία του για 25 ολόκληρα χρόνια. Ύστερα από μεγάλες προσπάθειες και κινητοποιήσεις το τραινάκι ανηφορίζει και πάλι στις πλαγιές του Πηλίου από τις 23/5/1996.

Αυτή είναι, σε αδρές γραμμές, η μικρή-μακρά ιστορία του θρυλικού τραίνου του βουνού των Κενταύρων. Όμως, οι συγγραφείς καταφέρνουν να αναπτύξουν αυτήν την ιστορία ως ένα γλαφυρό παραμύθι, ως ένα ιστορικό ανάγνωσμα, ως λαογραφικό πόνημα, ως μια τοπική ιστορία, ως ένα άλμπουμ φωτογραφιών. Μια πρότυπη εργασία για το πως ένα ιδιαίτερο θέμα θα πρέπει να ενταχθεί μέσα σε ένα ιστορικό, αναπτυξιακό και τεχνολογικό πλαίσιο, κρατώντας σταθερά την ισορροπία ανάμεσα στο κυρίως θέμα και στο πλαίσιο εντός του οποίου εκτυλίσσεται το γεγονός. Στις 332 σελίδες του βιβλίου παρελαύνει όλη η ιστορία της περιοχής όπως την επηρέασε -και επηρεάστηκε ταυτόχρονα από- το «τραινάκι». Όπως εξελίχθηκε στον άξονα των 28 χιλιομέτρων της διαδρομής αλλά και όπως την εισέπραξε όλος ο θεσσαλικός κάμπος. Η τεχνική και ιστορική τεκμηρίωση είναι εξαντλητική, οι βιβλιογραφικές πηγές καλύπτουν και αναφέρονται σε κάθε μικρό και μεγάλο συμβάν που δεν αφήνει τίποτε χωρίς επισήμανση, σχόλιο και ερμηνεία. Το εικονογραφικό υλικό, το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει και από μόνο του το όλο εγχείρημα, προκαλεί ζηλόφθονα αισθήματα σε συλλέκτες και μελετητές τόσο της περιοχής όσο και των μέσων σταθερής τροχιάς.

Από τα 12 κεφάλαια του εξαιρετικά φροντισμένου τόμου, ιδιαίτερη μνεία χρειάζονται αυτό που αναφέρεται στην παράλληλη ιστορία του ατμοτροχιόδρομου του Βόλου (1896-1950) και αυτό που καταγράφει την ιδιαίτερη σχέση του μεγάλου ζωγράφου Τζιόρτζιο ντε Κίρικο (1888-1978), ο οποίος γεννήθηκε στο Βόλο, με τους θεσσαλικούς σιδηροδρόμους και ειδικά με το τραινάκι του Πηλίου.

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 44, 12/04