Realpolitik ή Θάνατος

Δήμος Τσαντίλης

Η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Παράδειγμα ο Metternich, ο κακός δαίμων των σχολικών βιβλίων ιστορίας, ο ανθέλλην, ο αντιδραστικός σκοταδιστής, που αντιτάχθηκε με νύχια και με δόντια στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Οι πρόγονοί μας του ʼ21 είχαν απόλυτο δίκιο να βλέπουν στο πρόσωπό του τον πιο απαίσιο εχθρό. Ο σατανικός Αυστριακός θυσίαζε την εθνική μας ανεξαρτησία τους στον βωμό μιας ισορροπίας δυνάμεων, που με κανέναν τρόπο δεν έπρεπε να διαταραχθεί.

Αργότερα, στο αντι-μετερνιχικό ιδεολογικό μου οπλοστάσιο προστέθηκε η δυσκολοχώνευτη έννοια της Realpolitk, μιας πολιτικής χωρίς έρμα και όραμα. Αντιδραστική από υπολογισμό, όχι από πεποίθηση, η Realpolitik ήταν υπεράνω ιδεολογικών δογμάτων. Ο Metternich, που την εισήγαγε στις διακρατικές σχέσεις στις αρχές του 19ου αιώνα, δεν ήταν καν αντιδραστικός, σκεπτόμουνα. Ήταν ένας αξιομίσητος (για εμάς), πλην ικανότατος πολιτικός (για κάποιους άλλους). Με τον απηλλαγμένο από κάθε είδους αναστολή πραγματισμό του, κατόρθωσε να μετεξελίξει ακόμη και την ίδια την αντιδραστική Ιερά Συμμαχία ανάμεσα στην Ρωσία, την Πρωσία και την Αυστρία, από αντιδραστικό όργανο για την επιβολή των χριστιανικών αρχών και την στήριξη των απολυταρχικών καθεστώτων, σε διεθνή θεσμό για την διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης. Με την συνδρομή ακόμη και του αντίχριστου Σουλτάνου, αν αυτό επέβαλλαν οι περιστάσεις.

Και η φάρσα; Υπομονή, η φάρσα έπεται.

Καθώς τα χρόνια περνούσαν άρχιζα να βλέπω και του στραβού το δίκιο και να συμφιλιώνομαι με τον πραγματισμό στην πολιτική, την «τέχνη του εφικτού», όπως μου άρεσε να λέω. Ώσπου ήρθε ο επίσης αξιομίσητος Henry Kissinger και έκανα δύο βήματα πίσω. Η Realpolitik του, αντιπαθής όσο και ο ίδιος, επανέφερε το αμοραλιστικό δόγμα των ισορροπιών στο προσκήνιο. Στρατιωτική δικτατορία, ισλαμικός φασισμός, κομμουνιστική δικτατορία, αδιάφορο. «Όποιου η χώρα, αυτού και η θρησκεία». Με άλλα λόγια, οι εσωτερικές υποθέσεις είναι εσωτερικές δεν έχουν θέση στο παίγνιο των ισορροπιών. Όταν μάλιστα έμαθα ότι ο Kissinger έκανε την διδακτορική διατριβή του πάνω στον Metternich, είπα «αχά, έτσι εξηγούνται όλα», πιστεύοντας ότι είχα καταλάβει πώς λειτουργεί ο ψυχροπολεμικός κόσμος: χωρίς πόλεμο στα χωράφια του ΝΑΤΟ και της Βαρσοβίας, σε πόλεμο διʼ αντιπροσώπων, παντού αλλού. Το βέβαιο πλέον ήταν ότι οι νέοι Μετερνίχοι παρεπιδημούσαν, όχι πια στην Βιέννη, αλλά στην Ουάσιγκτον και την Μόσχα. Θύματα της νέας Ιεράς Συμμαχίας, η Δημοκρατία, ο Αλέντε, η Άνοιξη της Πράγας. Και η Κύπρος, προσέθετα, χωρίς να το πολυπιστεύω.

Έτσι το πέρασμα στην μεταψυχροπολεμική εποχή με βρήκε απροετοίμαστο. Τι να σκεφτώ; Χαιρόμουν, βέβαια, που οι τύραννοι γκρεμίζονταν. Χαιρόμουν που οι λαοί έσπαγαν τα δεσμά τους και πειραματίζονταν με την εθνική τους ανεξαρτησία. Χαιρόμουν, προ πάντων, που στην δίνη των καταρρεύσεων του Υπαρκτού, η Realpolitik των γεωπολιτικών ισορροπιών περνούσε σε δεύτερο πλάνο. (Σε πρώτο πλάνο αναδυόταν η επανανακάλυψη της ελευθερίας).

Ήταν δικαιολογημένη η αισιοδοξία μου; Δεν πρόλαβα να καλοχωνέψω τις αλλαγές και τους πολέμους που ξέσπασαν δεξιά και αριστερά, αλλά κυρίως πλάι μας. ΝΑΙ στον Μιλόσεβιτς, ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν , ΟΧΙ στο όνομα της Μακεδονίας. ΝΑΙ στο εθνικό παραλήρημα.

Η φάρσα σε πλήρη εξέλιξη. Ο 21ος αιών μας βρήκε να σκιαμαχούμε σε πεδία μαχών του παρελθόντος, οχυρωμένοι στο απυρόβλητο, που έχουμε την ψευδαίσθηση ότι μας προσφέρει η διπλή ένταξή μας στο ίδιο συνδικάτο, και οι κυανόκρανοι στην πράσινη γραμμή.

«Σκοπιανομάχοι», αναλογίστηκα με περιφρόνηση για τους κατά φαντασίαν αγωνιστές. Η εθνική τους ασυναρτησία δεν μας πήγε μακριά και οι προοπτικές διαγράφονται μάλλον ζοφερές. Πρέπει να αλλάξουμε ρότα. Αλλά προς ποια κατεύθυνση; Έλα ντε.

Δόξα τω Θεώ, υπάρχουν στον πολιτικό πολιτισμό μας και πραγματιστές, που δεν φέρουν αναγκαστικά το στίγμα του Κακού. Ο πραγματιστής Ελευθέριος Βενιζέλος έλεγε, λόγου χάρη, ότι στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν «δίκαια», αλλά «συμφέροντα».

Ιδού λοιπόν ο δρόμος ο δρόμος, σκέπτομαι, για να θεραπευτεί το έθνος από τις μικρομέγαλες ιδέες του: η Realpolitik. Η πολιτική, δηλαδή, χωρίς ηθική και χωρίς ιδεολογίες.

Επιστροφή στην αφετηρία; Γιατί όχι; Στο νέο-ψυχροπολεμικό σκηνικό που στήνεται από νέο-συντηρητικούς και νέο-μπολσεβίκους, ίσως να μην έκανε κακό να απαλλαγούμε, το συντομότερο δυνατόν, από τα κωμικά εθνικά μας «δίκια» και τις εξωπραγματικές μας αγκυλώσεις.

Μια ανησυχία δεν παύει, ωστόσο, να με διακατέχει. Τελικά, διερωτώμαι, ποιος είχε ιστορικά δίκιο, ποιος άδικο; Ο βδελυρός Μετερνίχος ή εμείς που το συμφέρον τόσο μας ωθεί να του μοιάσουμε;

Δαίμων της Οικολογίας,

τ. 85, 9/08